Μακρινή Κύπρος

του Δ. Χαριτόπουλου

Τη νύ­χτα της 9ης προς την 10η Αυ­γού­στου του ’43 μια βρε­τα­νι­κή Ντα­κό­τα θα ε­γκαι­νιά­σει το μυ­στι­κό α­ε­ρο­δρό­μιο του βου­νού, παίρ­νο­ντας α­πό την Ελ­λά­δα, τους Μά­ιερς, Ουά­λας, Χάμ­σον και την α­ντι­στα­σια­κή α­ντι­προ­σω­πεί­α. Για τον Ε­ΔΕΣ τα­ξι­δεύ­ει ο Κ. Πυ­ρο­μά­γλου, για την ΕΚ­ΚΑ ο Γ. Καρ­τά­λης και –με­τά α­πό βέ­το του Σιά­ντου– ο Η. Τσι­ρι­μώ­κος για το Ε­ΑΜ, ο Α. Τζή­μας για τον Ε­ΛΑΣ, ο Π. Ρού­σος για το ΚΚΕ και ο ε­α­μί­της δι­κη­γό­ρος Κ. Δε­σπο­τό­που­λος, πα­λαιός πα­παν­δρε­ϊ­κός, ως νο­μι­κός σύμ­βου­λος των α­ντι­προ­σώ­πων.
Πριν ε­πι­στρέ­ψει στην Α­θή­να ο Σιά­ντος έ­χει έ­να α­κό­μη θέ­μα προς τα­κτο­ποί­η­ση· να ε­ξα­γνί­σει το κόμ­μα α­πό μια πα­λιά «α­μαρ­τί­α» δί­νο­ντας α­πά­ντη­ση στις τε­ρα­τώ­δεις φή­μες που οι α­ντί­πα­λοι του Ε­ΑΜ δια­δί­δουν στην πρω­τεύ­ου­σα.
Ο Τέ­μπο που βρί­σκε­ται καθ’ ο­δόν προς τα ελ­λη­νο­γιου­γκο­σλα­βι­κά σύ­νο­ρα ει­δο­ποιεί­ται να γυ­ρί­σει στη Θεσ­σα­λί­α για να συ­να­ντη­θεί με τον γραμ­μα­τέ­α το κόμ­μα­τος. Το κά­ζο για τον Γιου­γκο­σλά­βο εί­ναι με­γά­λο· ο Σιά­ντος, πα­ρό­ντος και του Π. Κα­ρα­γκί­τση, του α­κυ­ρώ­νει ο­ρι­στι­κά το προ­σύμ­φω­νο του Βαλ­κα­νι­κού Στρα­τη­γεί­ου και με κα­θό­λου ευ­γε­νι­κό τρό­πο βά­ζει φρέ­νο στις ε­πε­κτα­τι­κές φι­λο­δο­ξί­ες των γιου­γκο­σλά­βων παρ­τι­ζά­νων.
Τα «ά­κρως α­πόρ­ρη­τα» έγ­γρα­φα των Μυ­στι­κών Υ­πη­ρε­σιών της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, έ­χουν το ί­διο πε­ριε­χό­με­νο:
«Οι α­ντι­πρό­σω­ποι του Λα­ϊ­κού Α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού Στρα­τού της Γιου­γκο­σλα­βί­ας  (ΛΑ­ΣΓ) συ­νά­ντη­σαν α­πο­φα­σι­στι­κή α­ντί­στα­ση α­πό τους α­ντάρ­τες του Ε­ΑΜ, στις προ­σπά­θειες τους να ορ­γα­νώ­σουν α­νταρ­τι­κό κί­νη­μα στη Μα­κε­δο­νί­α. Το Ε­ΑΜ ε­πι­μέ­νει στα προ­η­γού­με­να σύ­νο­ρα της Ελ­λά­δας και δεν α­πο­δέ­χε­ται το δι­καί­ω­μα αυ­το­διά­θε­σης για τους Μα­κε­δό­νες.
Οι κομ­μου­νι­στές α­κο­λου­θούν ε­πί­σης αυ­τή τη θέ­ση.
Ο γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του ΚΚ Ελ­λά­δας δή­λω­σε στις συ­νο­μι­λί­ες του με τον α­ντι­πρό­σω­πο του Τί­το ό­τι δεν μπο­ρεί να γί­νει λό­γος για ο­ποια­δή­πο­τε αυ­το­διά­θε­ση των Μα­κε­δό­νων, α­φού δεν υ­πάρ­χει μα­κε­δο­νι­κό έ­θνος ως τέ­τοιο.
Οι Έλ­λη­νες κομ­μου­νι­στές στη Μα­κε­δο­νί­α στα­θε­ρά α­ντι­τί­θε­νται στο κί­νη­μα των Μα­κε­δό­νων για αυ­το­διά­θε­ση¹».
Ο Τέ­μπο φεύ­γει έ­ξαλ­λος με­τά τη συ­νά­ντη­ση με τον Σιά­ντο και στα «Ντο­κου­μέ­ντα της Ι­στο­ρί­ας του Γιου­γκο­σλα­βι­κού Στρα­τού» θα υ­πάρ­χει η έκ­θε­σή του α­πό αυ­τή τη συ­νά­ντη­ση:
«Αυ­τοί α­κύ­ρω­σαν ό­λη τη συμ­φω­νί­α σε σχέ­ση με τη συ­νερ­γα­σί­α των Κομ­μά­των μας και ι­διαί­τε­ρα δια­φώ­νη­σαν στο Μα­κε­δο­νι­κό ζή­τη­μα (…) Αρ­νή­θη­καν ν’ α­να­γνω­ρί­σουν το δι­καί­ω­μα στα δι­κά μας τμή­μα­τα, που θα μπαί­να­νε στο έ­δα­φος της ελ­λη­νι­κής Μα­κε­δο­νί­ας, να μι­λούν για την α­νε­ξάρ­τη­τη Μα­κε­δο­νί­α, που με­τά τη νί­κη θα α­πο­κτή­σει πλή­ρη ε­λευ­θε­ρί­α και δι­καιώ­μα­τα αυ­το­διά­θε­σης»².
Τα α­νω­τέ­ρω ε­πι­βε­βαιώ­νει και ο Τί­το:
«Έ­γι­νε φα­νε­ρό ό­τι υ­πάρ­χουν πο­λύ α­νώ­μα­λες σχέ­σεις α­νά­με­σα στους Μα­κε­δό­νες και τους Έλ­λη­νες (…) Οι Μα­κε­δό­νες κα­τη­γο­ρούν τους Έλ­λη­νες ό­τι α­πα­γό­ρευ­σαν ο­ποια­δή­πο­τε συ­γκρό­τη­ση μα­κε­δο­νι­κών παρ­τι­ζά­νι­κων συ­γκρο­τη­μά­των στην Ελ­λη­νι­κή Μα­κε­δο­νί­α. Ι­σχυ­ρί­ζο­νται ό­τι α­πα­γό­ρευ­σαν α­κό­μη και τη μα­κε­δο­νι­κή γλώσ­σα³. Δεν α­να­γνω­ρί­ζουν ό­τι υ­πάρ­χει ζή­τη­μα ε­θνι­κής μειο­νό­τη­τας για τους Μα­κε­δό­νες της Ελ­λά­δας⁴».
Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εί­ναι πως το ΚΚΕ στη διάρ­κεια της κα­το­χής, έ­χει αι­σθη­τά ε­πη­ρε­α­σθεί στα ε­θνι­κά θέ­μα­τα α­πό τους ε­ταί­ρους του στο Ε­ΑΜ και α­πό τις ε­κρη­κτι­κές δια­θέ­σεις α­νταρ­τών και λα­ού· εί­ναι α­δύ­να­τον να α­γνο­ή­σει αυ­τούς τους πα­ρά­γο­ντες. Και ε­σω­κομ­μα­τι­κά έ­χει δυ­να­μώ­σει η φω­νή των «ελ­λη­νο­κε­ντρι­κών» Σιά­ντου, Τζή­μα, Ζεύ­γου, Γλη­νού, Κα­ρα­γκί­τση, κ.α. που α­πα­γο­ρεύ­ουν ο­ποια­δή­πο­τε έ­στω σκέ­ψη συ­ζή­τη­σης του «Μα­κε­δο­νι­κού», ε­νώ για τον Ά­ρη εί­ναι πε­ριτ­τό να ει­πω­θεί ό­τι «ή­ταν Έλ­λην ως το κό­κα­λο (…) και ε­ξα­νί­στα­το ό­ταν μι­λού­σε κα­νείς κομ­μου­νι­στής ή άλ­λος, για την αυ­το­νό­μη­ση της Ελ­λη­νι­κής Μα­κε­δο­νί­ας⁵».
Ως και ο Ιω­αν­νί­δης που «ό­λη του η ζω­ή ή­ταν μέ­σα στα πλαί­σια τα διε­θνι­στι­κά» δη­λώ­νει για το συ­γκε­κρι­μέ­νο ζή­τη­μα: «Εί­χα­με κα­εί με η Βαλ­κα­νι­κή Ο­μο­σπον­δί­α… Δεν μπο­ρού­σα­με πια να κά­νου­με τα ί­δια πράγ­μα­τα⁶».
Το Ελ­λη­νι­κό Κο­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα α­πό την Ά­νοι­ξη του ’43 με δη­μό­σιες δε­σμεύ­σεις, έ­χει προ­σχω­ρή­σει στις θέ­σεις των άλ­λων ε­α­μι­κών κομ­μά­των, κυ­ρί­ως της ΕΛ­Δ, και την ο­γκού­με­νη λα­ϊ­κή α­παί­τη­ση για τις δί­καιες ε­θνι­κές διεκ­δι­κή­σεις (Δω­δε­κά­νη­σα, Κύ­προς, Β. Ή­πει­ρος) και το πιο εκ­πλη­κτι­κό, με ά­με­σο κίν­δυ­νο σύ­γκρου­σης με το ΚΚ της Βουλ­γα­ρί­ας, ζη­τά­ει ε­πι­σή­μως στρα­τη­γι­κή διαρ­ρύθ­μι­ση των βο­ρεί­ων συ­νό­ρων προς ό­φε­λος της Ελ­λά­δας⁷.
Πα­ρά τις με­τα­πο­λε­μι­κές ε­θνι­κές κο­ρώ­νες τους, ελ­λειμ­μα­τι­κές στα ε­θνι­κά θέ­μα­τα πα­ρου­σιά­ζο­νται οι θέ­σεις που υ­πο­στη­ρί­ζουν «οι πε­ρισ­σό­τε­ρες α­πό τις α­στι­κές ο­μά­δες, οι ο­ποί­ες τρέ­φουν μια σχε­δόν δου­λι­κή αγ­γλο­φι­λί­α⁸».
Πα­ρά­δειγ­μα, η προ­σκεί­με­νη στον Ε­ΔΕΣ, ε­φη­με­ρί­δα «Νε­ο­δη­μο­κρα­τι­κή Πρω­το­πο­ρί­α» το ’43 προ­βάλ­λει ε­δα­φι­κές διεκ­δι­κή­σεις προς ό­λες τις κα­τευ­θύν­σεις, α­κό­μη και στη Λι­βύ­η, Σι­κε­λί­α, Κ. Ι­τα­λί­α, αγ­γί­ζο­ντας τα ό­ρια του γε­λοί­ου, αλ­λά προ­τεί­νει πα­ραί­τη­ση α­πό τη «μα­κρι­νή» Κύ­προ, για να μην δη­μιουρ­γη­θούν προ­στρι­βές με τους Άγ­γλους.
Αν λη­φθεί υ­πό­ψη ό­τι, ε­κτός α­πό τα Δω­δε­κά­νη­σα, η Κύ­προς έ­χει τη συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φί­α Ελ­λή­νων, πο­λύ λο­γι­κά ο ι­στο­ρι­κός Χ Φλά­ι­σερ γρά­φει: «Η ‘σώ­φρων’ λοι­πόν πα­ραί­τη­ση –που α­πο­σιω­πά­ται σή­με­ρα– α­πό αυ­τή την ε­θνι­κή διεκ­δί­κη­ση δεν πρέ­πει να α­ντι­με­τω­πι­στεί με με­γα­λύ­τε­ρη ε­πιεί­κεια απ’ ό­τι η πα­λαιό­τε­ρη υ­πο­χώ­ρη­ση του ΚΚΕ στις πιέ­σεις της Κο­μι­ντέρ­ν ως προς το Μα­κε­δο­νι­κό⁹».
Ό­μως για ο­ρι­σμέ­νους η Κύ­προς ε­ξα­κο­λου­θεί και σή­με­ρα να «εί­ναι μα­κριά» για πα­ρό­μοιους λό­γους.

Σημειώσεις
1. «Τα αρ­χεί­α των Μυ­στι­κών Σο­βιε­τι­κών Υ­πη­ρε­σιών. 1931-1944 Φά­κε­λος Ελ­λάς» – Νέ­α Σύ­νο­ρα.
2. Θ. Χα­τζή, «Η Νι­κη­φό­ρα Ε­πα­νά­στα­ση που χά­θη­κε» – Πα­πα­ζή­σης.
3. σ.σ. Η σλα­βο­μα­κε­δο­νι­κή γλώσ­σα που προ­βάλ­λε­ται ως «μα­κε­δο­νι­κή» δεν εί­ναι πα­ρά μια βουλ­γα­ρι­κή διά­λε­κτος, η ο­ποί­α με­τά ο 1944 α­πέ­κτη­σε και κά­ποια σερ­βι­κά δά­νεια για να ε­ξε­λι­χθεί στη ση­με­ρι­νή τε­χνη­τή γλώσ­σα για κα­θα­ρά πο­λι­τι­κούς λό­γους.
4. «Τί­το. Αυ­το­βιο­γρα­φι­κές α­να­μνή­σεις», ε­πιμ. Βί­ντα Πέ­ριτ­ς – Νέ­α Σύ­νο­ρα.
5. Κο­μν. Πυ­ρο­μά­γλου, «Ο Δού­ρειος Ίπ­πος» – Δω­δώ­νη.
6. Γ. Ιω­αν­νί­δη, «Α­να­μνή­σεις» – Θε­μέ­λιο.
7. Γ. Ιω­αν­νί­δη, «Α­να­μνή­σεις» – Θε­μέ­λιο / Θ. Μα­κρί­δη, Έκ­θε­ση προς το ΠΓ του ΚΚΕ της 16.8.46.
8. Χ. Φλά­ι­σερ, «Στέμ­μα και Σβά­στι­κα» -Πα­πα­ζή­σης.
9. ό.π.

Προ­δη­μοσίευση α­πό τον β΄ τό­μο της βιο­γρα­φί­ας του Ά­ρη Βε­λου­χιώ­τη: «Α­ΡΗΣ. Ο ΑΡ­ΧΗ­ΓΟΣ ΤΩΝ Α­ΤΑ­ΚΤΩΝ» του Διο­νύ­ση Χα­ρι­τό­που­λου που θα εκδο­θεί στο τέ­λος του χρό­νου.