Ο κύβος ερρίφθη για ΗΠΑ, Τουρκία και Κούρδους

556

Του Κώστα Ράπτη από το liberal.gr

Στην ατζέντα της Άγκυρας δεν υπάρχει άλλο θέμα που να βρίσκεται ψηλότερα από το Κουρδικό. Και η εκτίμηση (όχι απλώς του Ερντογάν, αλλά συνολικά της τουρκικής ηγεσίας) ότι η Ουάσιγκτον έχει επιλέξει να παίξει δυνατά το κουρδικό χαρτί αποτελεί τον κύριο λόγο της σχετικής απομάκρυνσης της Τουρκίας από τις ΗΠΑ.

Καθόλου τυχαία, λοιπόν, η προσπάθεια επαναπροσέγγισης των δύο πλευρών περνά από μία συμφωνία σχετικά με τη βορειοανατολική Συρία.

Η επιθυμία του Ντόναλντ Τραμπ για απεμπλοκή των αμερικανικών δυνάμεων από την περιοχή είναι δεδομένη, αλλά έχει αναιρεθεί από το Πεντάγωνο. Όμως οι απειλές (ενδεχομένως χωρίς αντίκρισμα) του Ερντογάν έδωσαν στον Λευκό Οίκο την ευκαιρία να επανέλθει.

Ο Τούρκος πρόεδρος είχε επενδύσει πολλά σε μια συνάντηση με τον Αμερικανό ομόλογό του στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη – και η μη πραγματοποίησή της τον είχε αφήσει μετέωρο.

Εν μέσω αλλεπάλληλων δηλώσεων ότι η χώρα του είναι έτοιμη “ανά πάσα στιγμή” να δράσει μονομερώς στην βορειοανατολική Συρία, ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας επέμενε ότι οι μέρες που διανύουμε δίνουν την τελευταία ευκαιρία για μία συνεννόηση με την αμερικανική πλευρά.

Το δίλημμα αν θα διαψεύσει τον εαυτό του ή θα προχωρήσει δεν χρειάστηκε να απαντηθεί. Η τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ την Κυριακή τον έβγαλε από τη δύσκολη θέση.

Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να συναντηθούν εντός του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ για να συζητήσουν το ζήτημα της δημιουργίας “ασφαλούς ζώνης” στη βορειοανατολική Συρία. Επιπλέον, σε ανακοίνωση του Λευκού Οίκου δίνεται το “πράσινο φως” για μία τουρκική επιχείρηση, στην οποία οι αμερικανικές δυνάμεις δεν θα έχουν εμπλοκή, καθώς δεν θα βρίσκονται στην επίμαχη περιοχή.

Μάλιστα, στην ίδια ανακοίνωση γίνεται γνωστό ότι θα μεταβιβαστεί στην Τουρκία η ευθύνη για τους πρώην μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που κρατούνται στη βορειοανατολική Συρία, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες δεν ανέλαβαν, όπως καταγγέλλεται, τις ευθύνες τους ως προς τον επαναπατρισμό των εν λόγω υπηκόων τους.

Ο διάβολος βέβαια βρίσκεται στις λεπτομέρειες, στις οποίες αναλώνονταν οι ΗΠΑ και η Τουρκία τους τελευταίους δύο μήνες μετά την πρώτη καταρχήν συμφωνία τους επί του θέματος στις 7 Αυγούστου. Η τουρκική πλευρά επέμενε να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο της έκτασης που θα καταληφθεί, ενώ η αμερικανική πλευρά κατέβαλε προσπάθειες να συγχωνεύσει τις δυνάμεις των Κούρδων μαχητών του YPG με γηγενείς Άραβες. Πάντως το κοινό τουρκοαμερικανικό επιχειρησιακό κέντρο “αντιτρομοκρατικής δράσης” στη νότια Τουρκία έχει συγκροτηθεί από τον Σεπτέμβριο.

Η κρισιμότητα αυτής της επιχείρισης για τον Ταγίπ Ερντογάν δεν προκύπτει μόνο από τις ευρύτερες ανησυχίες ασφαλείας της Τουρκίας. Η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας έχει οδηγήσει σε πρωτοφανή δημοσκοπική υποχώρηση του τουρκικού κυβερνώντος κόμματος στην περιοχή του 30-35%. Το μέλλον του συμπολιτευόμενου Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης είναι άδηλο, καθώς ο ηγέτης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας που δεν του επέτρεψαν καν να παραστεί στην επανέναρξη των εργασιών της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης μετά τις θερινές διακοπές – εξ ου και πολλαπλασιάζονται οι προσπάθειες των κυβερνώντων για προσεταιρισμό του έτερου εθνικιστικού κόμματος της Μεράλ Ακσενέρ. Η παρουσία εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στα τουρκικά αστικά κέντρα γεννά κοινωνική δυσφορία και αναδεικνύεται σε πολιτικό πρόβλημα.

Η ανάληψη πρωτοβουλιών “εθνικής επανασυσπείρωσης” είναι για τον Ερντογάν απολύτως αναγκαία – όπως και ο επαναπατρισμός Σύρων προσφύγων στην υπό δημιουργία ζώνη ασφαλείας.

Άλλωστε η αλλαγή των δημογραφικών δεδομένων νοτίων των συνόρων συνιστά μακροπρόθεσμη εξασφάλιση. Είναι όμως αμφίβολο κατά πόσον η Τουρκία δύναται να ανταποκριθεί οικονομικά στο εγχείρημα δίχως τη βοήθεια τρίτων. Η κλιμάκωση των πιέσεων προς την ευρωπαϊκή πλευρά μπορεί να ερμηνευτεί σε αυτό το φόντο.

Για την αμερικανική πλευρά η εξεύρεση ενός modus vivendi με τον Ερντογάν δείχνει να παρουσιάζει περισσότερα πλεονεκτήματα απ’ ό,τι η διατήρηση, ερήμην της Τουρκίας, ενός δύσκολα υπερασπίσιμου “βατήρα” στη βορειοανατολική Συρία.

Άλλωστε, τα πολιτικά αποτελέσματα αυτής της συνεννόησης δεν άργησαν να φανούν. Το Ιράν διαμήνυσε δια του υπουργού Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ ότι θεωρεί παράνομη την παρουσία στην συριακή επικράτεια οποιασδήποτε δύναμης δεν έχει προσκληθεί από τη Δαμασκό. Η συνοχή της τριμερούς “πρωτοβουλίας της Αστάνα” (Ρωσία-Τουρκία-Ιράν) δοκιμάζεται και η τοποθέτηση της Μόσχας αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Η ρωσική διπλωματία θα χρειαστεί να επιδείξει ακροβατικές δεξιότητες.