Νέος Ερμής ο Λόγιος τ. 4 | Aφιέρωμα «Ποιοί προετοίμασαν το ’21;»

Σε μια εποχή κατά την οποία οι μανιχαϊκές αντιπαραθέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης, έθνους και διεθνικότητας, κολεκτιβισμού και ατομοκρατίας, Λόγου και Συναισθήματος, φαντάζουν αδιέξοδες, μέσα από την καθολική κρίση του σύγχρονου πολιτισμού, αναδεικνύεται ακέραια και επιτακτική η ανάγκη της σύνθεσης –των συνθέσεων–, ως όρου για την υπέρβαση της κρίσης. Αυτή υπήρξε και η προγραμματική επιδίωξη της «Εταιρείας Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού», καθώς και η κατεύθυνση των τριών πρώτων τευχών του νέου Λόγιου Ερμή. Στην κατεύθυνση της ανάδειξης της συνθετικής μας ιδιοπροσωπίας και της απόρριψης του αποσυνθετικού μανιχαϊσμού, εγγράφεται σχεδόν αποκλειστικά το περιεχόμενο του τέταρτου τεύχους του ν. Λόγιου Ερμή.

 * * *

 Το τεύχος αρχίζει με μία συνέντευξη του Οδυσσέα Ελύτη, το 1958 («Τί φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής;»), αποσπάσματα από την τελευταία ποιητική συλλογή του Γιάννη Στίγκα (Ο δρόμος μέχρι το περίπτερο) και το πρώτο άρθρο του Κώστα Παπαϊωάννου, δημοσιευμένο το 1942 (Ο θνήσκων Σωκράτης). Την ανάλυση του Καρλ Πολάνυι για την αρχαία αθηναϊκή οικονομία παρουσιάζουν οι Μπερνάρντο Στουλμπέργκερ Βγιουνίσκι και Ραμόν Γκ. Φερνάντεζ στην εξαιρετική μελέτη «Ο Καρλ Πολάνυι, η Αθήνα κι εμείς: η επικαιρότητα της σκέψης του Πολάνυι». Ο Παντελής Βουτουρής εξετάζει το «ζήτημα της ελληνικής ταυτότητας στον 19^ο αιώνα», ο Χρίστος Δάλκος γράφει για τα αδιέξοδα της νεωτερικής και μετανεωτερικής αντίληψης (Η μετανεωτερική οπτική δεν έχει μέλλον), ενώ ο Θανάσης Κωτσάκης παρουσιάζει τα «δυτικά αρνητικά στερεότυπα για τους Έλληνες» από τον Μεσαίωνα έως σήμερα.

 * * *

Το αφιέρωμα του 4ου τεύχους, υπό τον γενικό τίτλο Ποιοι προετοίμασαν το ’21, επιχειρεί να απαντήσει στο ζήτημα των κινητήριων δυνάμεων της Επανάστασης. Ο Διονύσιος Ζακυθηνός (Ο Ελληνισμός άνευ πρωτογενούς εξουσίας, δυο ιστορικά παράλληλα: Ρωμαιοκρατία και Τουρκοκρατία) θέτει το συνολικό ιστορικό πλαίσιο, η Αγγελική Χατζημιχάλη (Μορφές από τη σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Οι συντεχνίες-τα ισνάφια), ο Ιάκωβος Βισβίζης (Η κοινοτική διοίκησις των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατίαν) και ο Νικόλαος Σβορώνος (Η νομισματική κυκλοφορία στην Τουρκοκρατία: εικόνα εξαρτημένης οικονομίας) εξετάζουν τους θεσμούς και τους μηχανισμούς που επέτρεψαν την άνθηση του ελληνισμού (ισνάφια, κοινότητες, ανάδειξη της αστικής τάξης), ο Απόστολος Διαμαντής (Η έννοια του Κρυφού Σχολειού στην περίοδο της Τουρκοκρατίας) και ο Γιώργος Καραμπελιάς (Το μανιφέστο της Επανάστασης ή ο «Ανώνυμος») ασχολούνται με την παιδεία και τα νέα επαναστατικά ρεύματα, ενώ παρουσιάζεται και ένα εκτενές απόσπασμα από την Ελληνική Νομαρχία, και ο Θεόδωρος Μπατρακούλης (Η επανάσταση της ελληνικής ανεξαρτησίας: Γεωιστορικοί όροι και γεωπολιτική διάσταση) περιγράφει τις διεθνείς γεωπολιτικές συνθήκες της εποχής.

 * * *

 Το τεύχος κλείνουν η μελέτη του Αντώνη Μαστραπά για την «ιστορική συνείδηση του 5^ου αιώνα π.Χ.», το πυκνό δοκίμιο του Γιάννη Παπαμιχαήλ (Μετανεωτερικός κοσμοπολιτισμός: οι σύγχρονες δυτικές παραστάσεις περί του έλλογου κατά τη μελέτη των σχέσεων μεταξύ ατόμου και κοινωνίας) και οι βιβλιοκρισίες των Δημήτρη Μπαλτά, Μελέτη Μελετόπουλο και Χρίστο Δάλκο.