Και τώρα;

Πριν τις εκλογές έγινε μια προσπάθεια για την διαμόρφωση μιας εναλλακτικής άποψης παρέμβασης στις εκλογές, προσπάθεια που παρ’ όλο που δεν ευοδόθηκε (σε άλλο κείμενο εξηγούμε τα άμεσα αίτια αυτής της αποτυχίας) είχε σαν συνέπεια τόσο μια ανάπτυξη του προβληματισμού γύρω από το ζήτημα της εκλογικής παρέμβασης, όσο -και κυριότερα- γύρω από το ζήτημα της συγκρότησης ενός νέου πολιτικού πόλου στην ελληνική πραγματικότητα. Σ’ αυτή την κατεύθυνση έγιναν και διάφορες παρεμβάσεις στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.

Σήμερα, μετά τα αποτελέσματα των εκλογών, είναι καιρός να κάνουμε ένα πρώτο απολογισμό και να χαράξουμε τις πρώτες κατευθύνσεις της μετεκλογικής πολιτικής μας.

Πλίνθοι και κέραμοι…

Όλοι ξέρουμε πως αυτός ο «χώρος» μοιάζει σήμερα με ένα σχετικό σκορποχώρι. Αρχίζει από το «Χημείο» και τα συνθήματα για της «πόλης τον αντάρτη» και φτάνει μέχρι οικολογικές και βιοκαλλιεργητικές κινήσεις, περνώντας από παραδοσιακές αριστεριστικές ομάδες, φοιτητικές συσπειρώσεις, κινήσεις σε ορισμένους χώρους εργασίας, περιοδικά, εφημερίδες και στέκια σε πόλεις, γειτονιές, πανεθνικές ομάδες κλπ. κλπ. Πρόκειται για ένα δυναμικό πολύμορφο, πολυποίκιλο και ταυτόχρονα κομματιασμένο, με διαφορετικές εκτιμήσεις και προσανατολισμούς. Πίσω απ’ αυτή την πολιτική πολυδιάσπαση θα ανακαλύψουμε την πολυδιάσπαση ή μάλλον την έλλειψη ενός συνεκτικού και συμπαγούς κοινωνικού υποκειμένου που θα «αναλάμβανε» κάτω από διαφορετικές συνθήκες και την ενοποίηση του «χώρου». Η διάσπαρτη φύση του υποκειμένου, ή μάλλον η μονομέρεια του, εκφράζονται και στην πολυδιάσπαση και διασπορά του πολιτικού υποκειμένου. Γιατί πράγματι εδώ βρίσκεται το κουμπί. Το κοινωνικό υποκείμενο της άνεργης νεολαίας και της νεολαίας γενικότερα –που αποτελεί το συμπαγέστερο κομμάτι του «χώρου»– δεν έχει τη δυνατότητα να προτείνει μια ολοκληρωμένη και συνεκτική αντίληψη οράματος, στρατηγικής και τακτικής.

Όσο για τα ψήγματα των άλλων κοινωνικών χώρων –εργαζόμενων, διανοούμενων κλπ. που περιλαμβάνονται στο χώρο–δεν έχουν την απαραίτητη κοινωνική πυκνότητα ώστε να προβάλλουν άμεσα και ενοποιητικά ένα συγκεκριμένο μοντέλο και αντίληψη (όπως έγινε π.χ. από τους Πράσινους στη Γερμανία). Ο «χώρος» στην Ελλάδα μοιάζει με ένα μωσαϊκό, μια εικόνα καλειδοσκοπίου, που δεν μπορεί να συντεθεί άμεσα κοινωνικά και πολιτικά ώστε να δημιουργήσει ένα συγκροτημένο κοινωνικο-πολιτικό υποκείμενο. Από κει και η πολυδιάσπαση, η πολυμορφία, η αντιπαράθεση, η αδυναμία κάποιου συνθετικού να ξεπεράσει την κρίσιμη μάζα που θα επιτρέψει τη συσπείρωση και τη συγκρότηση.

Τα αποτελέσματα των εκλογών, που σήμαναν μια επανεπιβεβαίωση της πασοκικής ηγεμονίας είναι φυσικό να ξαναβάλουν σε κίνηση και σκέψη –ελπίζουμε– αυτό το χώρο.

Ας δούμε τις άμεσες πιθανές συνέπειες των εκλογών.

Πιθανότατα η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, έχοντας πια σε μεγάλο βαθμό περιορίσει το ΚΚΕ σε υποδεέστερη μοίρα και συνεχίζοντας μερικά ανοίγματα προς τη Ρωσία, που θα του εξασφαλίζουν την εύνοια του Γκορμπατσώφ, θα ακολουθήσει μια πολιτική «λελογισμένης» λιτότητας, που δεν θα οδηγήσει άμεσα σε σκληρές αντιπαραθέσεις με μεγάλα κομμάτια εργαζόμενων. Αυτές θα αρχίσουν να αναπτύσσονται σταδιακά μέσα στον επόμενο χρόνο και θα συναντούν πάντα το πρόβλημα της έλλειψης ηγεσίας. Ταυτόχρονα, και το ξέρουμε καλά στους δομημένους χώρους της νεολαίας -φοιτητές, σπουδαστές –δεν βρισκόμαστε σε μια περίοδο που μπορούμε να προβλέψουμε άμεσα μεγάλους αγώνες. Πρόκειται για μια περίοδο προετοιμασίας και συσπείρωσης δυνάμεων– με διαμόρφωση ομάδων, έκδοση εντύπων κατά χώρο, βάθεμα της κριτικής.

Ταυτόχρονα, εκτός από απρόοπτα εξωτερικών παρεμβάσεων στο γενικό πολιτικό επίπεδο, δεν υπάρχει δυνατότητα τη χρονιά που μας έρχεται άμεσων και σκληρών πολιτικών αντιπαραθέσεων. Η πρώτη μεγάλη θεσμοποιημένη πολιτική αντιπαράθεση θα εστιαστεί γύρω από τις δημοτικές εκλογές του 1986. Εκεί θα γίνει η επόμενη «γενική αναμέτρηση» και θα ανατροφοδοτηθεί πάλι η υπαρκτή πολιτική και κοινωνική κρίση. Δηλαδή πρέπει να περιμένουμε ότι σε ένα χρόνο περίπου από σήμερα θα έχουν αρχίσει και πάλι να συγκεντρώνονται οι όροι γενικότερων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Στο μεταξύ στους διάφορους χώρους θα αυξάνονται οι «αψιμαχίες».

Σ’ αυτή την προοπτική και δεδομένων των αδυναμιών συγκρότησης του «χώρου», που επισημάναμε παρά πάνω, δεν υπάρχει ούτε ένα οποιοδήποτε κοινωνικό κομμάτι ικανό να συγκροτήσει το χώρο γύρω από αγώνες διάρκειας ούτε μια άμεση πολιτική πάλη μεγάλης έκτασης. Οι δύο αυτοί παράγοντες θα αρχίσουν να ενεργοποιούνται μεσοπρόθεσμα.

Άμεσα μπαίνουμε σε μια περίοδο που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε περίοδο «προγραμματικής συγκρότησης». Δηλαδή μια περίοδο που εκμεταλλευόμαστε μεν τις δυνατότητες παρέμβασης στα καθημερινά κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, αλλά στοχεύουμε στη συσπείρωση του μάξιμουμ των δυνάμεων γύρω από ένα γενικό πρόγραμμα παρέμβασης και οράματος ώστε να μην ξαναβρεθούμε ανέτοιμοι όπως έγινε στην περίοδο των εκλονών και της πολιτικής κρίσης των περασμένων μηνών.

Αυτό σημαίνει πως προσπαθούμε να παρέμβουμε σε εκείνα τα σημεία που αποτέλεσαν τις πιο κραυγαλέες αδυναμίες μας. Ας τις δούμε:

Ένα εναλλακτικό πρόγραμμα

Ένας από τους βασικούς λόγους της αδυναμίας παρέμβασης με αποτελεσματικό τρόπο ήταν η έλλειψη ενός εναλλακτικού προγράμματος απέναντι στο κράτος πρόνοιας του σοσιαλ-καπιταλισμού. Ζητήματα όπως ανάπτυξη ή όχι, κρατικοποίηση ή κοινωνικοποίηση, οικονομικό μοντέλο μιας άλλης κοινωνίας, μικρή ή μεγάλη επιχείρηση, ρόλος του χρήματος, του εμπορεύματος, κλπ, αποτελούν ζητήματα που δεν έχουν καν πιαστεί από το λεγόμενο «χώρο». Σήμερα η παρέμβαση σ’ αυτά, απέναντι μάλιστα στους πασοκικούς «πειραματισμούς», αποτελεί το κεντρικό –κομβικό– ζήτημα για τη διαμόρφωση ενός εναλλακτικού πόλου. Ζητήματα όπως της ανεργίας, των ωρών δουλειάς, της εναλλαγής καθηκόντων, της αυτοδιοίκησης, των εναλλακτικών προγραμμάτων ζωής και παραγωγής θα περάσουν στην πρώτη μοίρα. Είναι προφανές πως η διαμόρφωση ενος τέτοιου εναλλακτικού προγράμματος, όπως το σκιαγραφούμε εδώ, δεν είναι μόνο μια θεωρητική επεξεργασία (που ήδη έχουμε κάνει σ’ ένα βαθμό με αρκετά από τα βιβλία μας), αποτελεί σήμερα προσπάθεια διαμόρφωσης ενός εναλλακτικού προγράμματος μέσα στους χώρους δουλειάς, σπουδής και κατοικίας, μέσα από συγκεκριμένους αγώνες και παρεμβάσεις.

Η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού οράματος απέναντι στην αριστερά σε ένα ιδεολογικό και θεωρητικό επίπεδο, και την πασοκική διαχείριση στο συγκεκριμένο, αποτελεί το αποφασιστικό στοιχείο μιας οποιασδήποτε απόπειρας συγκρότησης στην περίοδο που έρχεται. Χωρίς αυτό τίποτε δε μπορεί να γίνει. Η συγκυρία των δημοτικών εκλονών που θα τείνει να μεταθέσει τα προβλήματα από το επίπεδο της γενικευμένης πολιτικής σε επίπεδο ζωής και συνθηκών ζωής και δουλειάς αποτελεί έναν επιπλέον ενισχυτικό παράγοντα για κάτι τέτοιο.

Μια ένταση της επικοινωνίας

Ένα από τα βασικά ζητήματα που μαστίζουν το χώρο αυτό είναι η έλλειψη επικοινωνίας, άμεσα σε ρεύματα, ομάδες, κινήματα, έντυπα, πόλεις, κλπ. Αυτός ο χώρος μαστίζεται πάντα από την παδική αρρώστεια της απομόνωσης, του αλληλο-αποκλεισμού, της συκοφάντησης των «αντιπάλων», κλπ. Σήμερα, μετά μια περίοδο έντασης, είναι μια φάση όπου θα υπάρχει πάλι η τάση του απομονωτισμού και «ο καθένας μόνος του». Είδαμε στην προηγούμενη περίοδο ότι έχουν ενισχυθεί στην πράξη οι δυνατότητες προσέγγισης και σύνθεσης, αρκεί να γίνεται μια συνειδητή δουλειά για κάτι τέτοιο. Αυτή η δουλειά κατευθύνεται και πρέπει να κατευθύνεται τόσο στην ενίσχυση κοινών και ενιαίων παρεμβάσεων κατά χώρους, όσο και στην ανάπτυξη της επικοινωνίας, είτε σε μόνιμη είτε σε συγκυριακή βάση.

Μορφές παρέμβασης που θα τείνουν να φέρνουν σε επαφή τον ευρύτερο χώρο, όπως διήμερα. «φεστιβάλ» κλπ., είναι πράγματα που πρέπει να προωθηθούν άμεσα και μάλιστα σε επαφή με πολλές επαρχιακές πόλεις και ομάδες Η επαρχία, όπου τα πράγματα είναι λιγότερα διαχωρισμένα και γκετοποιημένα, μπορεί να παίξει ένα σοβαρό ρόλο για την προώθηση μιας διαδικασίας ενοποίησης

Παραπέρα, νομίζουμε ότι είναι ώριμο να προωθηθούν όργανα ανταλλαγής απόψεων και παρέμβασης, όπως «κοινά» έντυπα. Αυτό σε μια πρώτη φάση μπορεί να πάρει τη μορφή της δημιουργίας ενός «Δελτίου ανταλλαγής απόψεων», όπως είχε προταθεί παλιότερα από την «Αριστερή Πολιτική» Κάτι τέτοιο σήμερα είναι απόλυτα ώριμο και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του χώρου: σαν ένα ενδιάμεσο μεταβατικό βήμα πριν από την δημιουργία ενός έντυπου ευρύτερης κυκλοφορίας και μεγαλύτερης συχνότητας

Αυτή η επέκταση ενός άτυπου αλλά και «θεσμοποιημένου», όσο γίνεται, δικτύου επικοινωνίας θα πρέπει να στοχεύει σε κάτι πολύ πιο μελλοντικό, τη δημιουργία ενός ευρύτερου –ομοσπονδιοποιημένου χώρου. Πάντως το ορόσημο των δημοτικών εκλογών μπαίνει άμεσα και εδώ.

Ενάντια στην περιθωριοποίηση και την ποινικοποίηση της νεολαίας

Ένας αποφασιστικός χώρος παρέμβασης, ίσως ο πιο αποφασιστικός γιατί είναι το ευρύτερο κομμάτι του χώρου, είναι ο χώρος της νεολαίας. Εδώ, σ’ αυτό το χώρο θα δοκιμάσουμε στη νέα περίοδο τις μεγαλύτερες εντάσεις.

Για ένα διάστημα εδώ θα επικεντρωθεί η καταστολή εδώ θα στηριχτεί συνολικά η απόπειρα του καθεστώτος να μας περιθωριοποιήσει, όπως έγινε πρόσφατα, πριν τις εκλογές. Η δυνατότητα να αυτοπαγιδεύουμε είναι πολύ μεγάλη. Να αυτοπαγιδεύουμε με δυο πιθανούς τρόπους, είτε μέσα από το πέρασμα σε μια αδιέξοδη λογική διαρκούς αντιπαράθεσης με το κράτος και την αστυνομία γύρω από κάποιες πλατείες και στέκια, είτε μέσα από την αντίστροφη κίνηση της εγκατάλειψης του νεολαιίστικου χώρου και μάλιστα του χώρου της άνεργης νεολαίας, στους χούλιγκαν, στους οπαδούς τού σπασίματος για το σπάσιμο, και σε τελική ανάλυση στην αστυνομία και το καθεστώς.

Αυτή η λογική του διαχωρισμού των «καλών νέων», των φοιτητών και άλλων εναλλακτικών αριστεριστών από το χώρο αυτής της νεολαίας είναι αρκετά έντονη σε ορισμένους κύκλους «Μακριά από τους βίαιους, γιατί είναι καταστροφικοί». Πράγματι ο ορίζοντας αυτής της νεολαίας είναι η καταστροφή, αλλά το ζήτημα είναι ότι αυτό το δυναμικό πρέπει να προσπαθήσουμε να ενταχθεί δημιουργικά σε ένα συνολικό κίνημα. Και αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Ωστόσο πρέπει να αποφύγουμε την αναπαραγωγή αντιθέσεων και διαχωρισμών που διαπέρασαν και κατάστρεψαν άλλα κινήματα, πρέπει να αποφύγουμε ένα διαχωρισμό ανάμεσα στους καλοαναθρεμμένους και τους εναλλακτικούς, από την μια, και την άνεργη -«αυτόνομη» νεολαία από την άλλη. Η προσπάθεια μας, και αυτό κάνουμε σ’ αυτό το χώρο εδώ και πολλά χρόνια, θα πρέπει να κατατείνει στη σύνθεση. Όμως αυτή η σύνθεση δεν πρέπει να νοείται μόνο πολιτικά, όπως κάναμε μέχρι σήμερα. Δεν πρέπει να νοείται μέσα από την ένταξη του δυναμικού της νεολαίας σε μια άμεση πολιτική προοπτική, γιατί είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο ή δεν αρκεί ή σε περιόδους σαν την σημερινή είναι απόλυτα ανέφικτο. Ο στόχος μας στο εξής θα πρέπει να είναι η αναβάθμιση του περιεχόμενου και του τρόπου ζωής αυτής της νεολαίας. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η πρόταση και η προώθηση εναλλακτικών πόλων ζωής και δουλειάς μέσα στο χώρο της νεολαίας, έτσι ώστε η σύνθεση ενός εναλλακτικού και αυτόνομου υποκειμένου να μην είναι μόνο πολιτική και εξωτερική σύνθεση αλλά να πραγματοποιείται και «εσωτερικά». Η οργάνωση αυτόνομων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, που να ξεπερνάνε τα παραδοσιακά πια μουσικά συγκροτήματα –θέατρο, κινηματογράφος κλπ. απόπειρες για άλλο αθλητισμό και βέβαια οργάνωση κοινής ζωής και παραγωγικών δραστηριοτήτων, κοινή ζωή στον ελεύθερο χρόνο, κάμπινγκ κλπ., κοινοβιακές μορφές παραγωγής –είναι ζητήματα που σήμερα πρέπει να μπουν στην ημερήσια διάταξη. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να ξεπεραστεί η αντιπαράθεση αυτονομίας και εναλλακτικού κινήματος, για να συντεθεί στο κοινωνικό επίπεδο ο χώρος της νεολαίας με το όραμα μιας άλλης κοινωνίας, για να ξεπεραστεί η διχοτόμηση καταστροφής και δημιουργικότητας, για να αντισταθούμε στο κάτω-κάτω της γραφής στα ναρκωτικά, το No future και τους «Αγγέλους του θανάτου».

Αυτός ο τομέας είναι σήμερα αποφασιστικός για την επιβίωση του κινήματος, όχι μόνο στη νεολαία, αλλά και γενικότερα.

 

Συνοψίζοντας

Στην περίοδο που έρχεται θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας: α) Στο βάθεμα και τη διαμόρφωση του οράματος μας, την παρέμβαση στους κοινωνικούς χώρους, με στοιχεία αυτού του προγράμματος, και την αναγωγή αυτών των κατακτήσεων σε συνολικό επίπεδο με την παρέμβασή μας π.χ. στις δημοτικές εκλογές.

β) Στην ανάπτυξη της επικοινωνίας και της επαφής ανάμεσα στους διαφορετικούς χώρους, ομαδοποιήσεις και περιοχές, μέσα από συγκεκριμένες παρεμβάσεις και όργανα -π.χ. δελτίο ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών.

γ) Την ειδική παρέμβαση στο χώρο της νεολαίας για την επέκταση ενός άλλου επιπέδου ζωής και πάλης πέρα από το θάνατο, την περιθωριοποίηση και την ποινικοποίηση, την ανάπτυξη κυττάρων δημιουργικότητας και εναλλαγής.

Αυτοί είναι οι στόχοι που μπορούμε να βάλουμε στην περίοδο που μας μπαίνει. Σε ποιο βαθμό και έκταση θα μπορέσουμε να τους πραγματοποιήσουμε παραμένει άγνωστο. Πάντως δεν κινούνται στη σφαίρα του αοράτου ή της ουτοπίας, αποτελούν πράγματα εφικτά και μετρήσιμα.