του Γιώργου Μιχαηλίδη*
Τα δεδομένα:
Στην εικοσαετία 2000-2020, σε 11 Περιφέρειες η απόκλιση (ως προ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ) από την Αττική αυξήθηκε. Το ίδιο και σε 46 νομούς. Σε δώδεκα νομούς το κ.κ. ΑΕΠ έγινε μικρότερο από το μισό της Αττικής, σε 43 κάτω των 2/3. Σε 44 νομούς η παραγωγικότητα έγινε μικρότερη από τη μισή της Αττικής. Η ανεργία αυξήθηκε συγκριτικά με την Αττική σε 11 Περιφέρειες. Επί 20 χρόνια η Αττική παρήγαγε τη μισή ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της χώρας. Οι επιχειρήσεις της Αττικής κάνουν το 68% του τζίρου όλων των επιχειρήσεων. Στην Αττική συγκεντρώνεται το 55% του κινητού και ακίνητου πλούτου της χώρας.
Το κ.κ. ΑΕΠ στη Θεσσαλονίκη είναι στο 60% της Αττικής και μειωνόταν συνεχώς. Ο νομός Θεσσαλονίκης είναι ο ενδέκατος σε κ.κ. ΑΕΠ. Η «οικονομική δύναμη» της Αττικής είναι οκταπλάσια της Θεσσαλονίκης. Οι καταθέσεις στην Αττική είναι έξη φορές περισσότερες. Ενας στους 8 Θεσσαλονικείς εργάζεται στον κλάδο της εστίασης και παροχής καταλύματος. Η ανεργία στην Κεντρική Μακεδονία είναι 30% υψηλότερη από την Αττική. Η παραγωγικότητα στη Θεσσαλονίκη έφτασε να είναι 30% έως 60% χαμηλότερη από οποιαδήποτε περιοχή της Αττικής.
H αιτιολόγηση:
Επί 20 χρόνια, με τεράστιους ευρωπαϊκούς πόρους για δημόσιες επενδύσεις, οι χωρικές ανισότητες προσέλαβαν χαρακτηριστικά μονιμότητας. Ακόμη χειρότερα, είναι ακριβώς στις περιόδους ανάπτυξης που η Αττική κερδίζει και οι Περιφέρειες χάνουν. Οι ανισότητες προέκυψαν από την αποψίλωση στην παραγωγική δομή και από τις πολιτικές με τις οποίες αυτή αντιμετωπίστηκε ή όχι: σε 20 χρόνια, γεωργία και βιομηχανία έχασαν τεράστια μερίδια στην απασχόληση αλλά σε 40 νομούς δουλειά και εισόδημα εξακολουθούν ακόμη να εξαρτώνται από αυτούς τους τομείς (όχι τυχαία, τις καλύτερες επιδόσεις εμφανίζουν οι τουριστικές περιοχές: Νότιο Αιγαίο, η Κρήτη, η Πελοπόννησος και τα Ιόνια).
Η παραγωγική αποψίλωση και ιδιαίτερα η αποβιομηχάνιση της δεκαετίας του ’90 οδηγεί συνεχώς σε απώλεια τοπικού παραγωγικού δυναμικού και τοπικών ευκαιριών και αποθαρρύνει την επιχειρηματικότητα και τις παραγωγικές επενδύσεις. Συνολικά, όχι μόνο στην περιφέρεια.
Το δέον γενέσθαι:
Παρά τα πρόσφατα θετικά βήματα, αποδεικνύεται ότι η ανάκαμψη δε μεταφράζεται αυτομάτως σε περιφερειακή ανάπτυξη. Δεν επαρκούν (ούτε και σε ευρωπαϊκή κλίμακα) τα ΕΣΠΑ για να αναστραφούν ιστορικοί αρνητικοί παράγοντες. Δεν μπορεί να παρέχουμε αδιακρίτως τις ενισχύσεις (40% στο τουριστικό Νότιο Αιγαίο και μόνο 50% στη Δυτική Μακεδονία). Δεν μπορεί ένα Σχέδιο Πισσαρίδη και ένα Ταμείο Ανάκαμψης να μην έχουν χωρική διάσταση. Δεν αρκούν τα megaprojects.
Χρειάζεται περιφερειακή πολιτική που να καλύπτει όλα τα εργαλεία (ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, ΠΔΕ, ΣΔΙΤ). Χρειάζεται βιομηχανική και αγροτική πολιτική. Χρειάζονται τοποκεντρικές παρεμβάσεις. Χρειάζεται εκ των προτέρων αξιολόγηση των συνεπειών όλων των πολιτικών στο χώρο: εκεί όπου υλοποιείται η οικονομική δραστηριότητα, αξιοποιούνται οι πόροι, αναπτύσσεται και ριζώνει η καινοτομία. Χρειάζεται οικονομική και προγραμματική αυτονομία των Περιφερειών και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας. Για το καλό συνολικά της χώρας, όχι κάποιων Περιφερειών. Και για να αποφευχθεί η «γεωγραφική δυσαρέσκεια», που στην Ευρώπη ήδη εκφράζεται και εκλογικά.
*Ο Γιώργος Μιχαηλίδης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια Θεσσαλίας και Θεσσαλονίκης. Το κείμενό του δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Έκδοση της Εφ. Μακεδονία (24 Μαρτίου 2024)
