Ο τελευταίος κρίκος της αποβιομηχάνισης

Ο θάνατος της ελληνικής πολεμικής βιομηχανίας

του Νικόλα Δημητριάδη από τη Ρήξη φ. 96
Κυκλοφορούσαν παλαιότερα, προ μνημονίου, διάφορες υστερικές αναφορές στα εξοπλιστικά προγράμματα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και στο γεγονός πως η Ελλάδα υπήρξε κατά καιρούς μια από τις πρώτες χώρες στον κόσμο σε αγορές όπλων (ήταν η εποχή της ευρωλαγνείας, όταν η ύπαρξη στρατού θεωρείτο… παρωχημένη!). Πράγματι, στους σχετικούς πίνακες που δημοσιεύονταν τότε στον Τύπο, η Ελλάδα εμφανιζόταν στις πρώτες θέσεις, μαζί με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και η Νότια Κορέα. Με μια μικρή διαφορά, όμως: Οι πίνακες δεν αναφέρονταν σε αγορές όπλων, αλλά σε εισαγωγές. Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες του κόσμου που η ύπαρξη ισχυρών και σύγχρονων ενόπλων δυνάμεων δεν συνοδεύεται από μια ανάλογη αμυντική βιομηχανία. Όταν ο Βενιζέλος αποφάσιζε το 1917 την ίδρυση του Κρατικού Εργοστασίου Αεροπλάνων (πόσες χώρες άραγε είχαν τότε ανάλογη υποδομή;) δεν θα φανταζόταν πως, έναν αιώνα αργότερα, ο περίφημος «εκσυγχρονισμός» θα άφηνε τη χώρα χωρίς μια στοιχειώδη έστω αμυντική βιομηχανία.
Οι αιτίες είναι γνωστές. Οι παραγγελίες οπλικών συστημάτων δεν αποφασίζονταν με γνώμονα τις αμυντικές ανάγκες και τις δυνατότητες της βιομηχανίας, αλλά με γνώμονα τις… μίζες, τις πολιτικές εξαρτήσεις και κουμπαριές και τα ατελείωτα δούναι και λαβείν της πολιτικής ηγεσίας με τις στρατιές αντιπροσώπων, εισαγωγέων, «συμβούλων» και μεσαζόντων που συνωστίζονται στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Οι κρατικές επιχειρήσεις διοικούνταν από κομματικά στελέχη χωρίς γνώση του αντικειμένου, τα σκάνδαλα διαδέχονταν το ένα το άλλο και ο κατάλογος είναι μακρύς. Ειδικά τα τελευταία χρόνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας πολλά σχετικά σκάνδαλα, οπότε δεν χρειάζεται να επεκταθούμε.
Βασικός λόγος υπολειτουργίας της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, παράλληλα, είναι και η διαχρονική εξάρτηση των ελληνικών κυβερνήσεων από τον ξένο παράγοντα. Αντί να επιδιώξουν την ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας, οι ελληνικές κυβερνήσεις περιορίστηκαν σε έναν ρόλο… αναζωογονητή των ξένων εργοστασίων. Η περίπτωση των μαχητικών αεροσκαφών F-16 είναι η πλέον ενδεικτική. Αντί να δημιουργηθεί στην Ελλάδα μια γραμμή συναρμολόγησης των 170 αεροσκαφών που τελικώς αγοράσαμε, προτιμήσαμε να κάνουμε μικρές αποσπασματικές παραγγελίες (40+40+60+30), κάθε λίγα χρόνια, ώστε να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας της κατασκευάστριας εταιρείας στο… Τέξας! Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά: Το ελληνικό κράτος φαίνεται αρκετά απρόθυμο να στηρίξει την ελληνική παραγωγή. Μόνο στην περίπτωση των υποβρυχίων έδειξε ιδιαίτερο ζήλο να ναυπηγηθούν σε ελληνικό ναυπηγείο, αφού, όμως, το είχε πρώτα χαρίσει στους… Γερμανούς!
Τα αποτελέσματα από την εγκατάλειψη και την απαξίωση της αμυντικής βιομηχανίας είναι πολλαπλά. Το ελληνικό δημόσιο επιβαρύνεται με αυξημένο κόστος αγοράς, η συντήρηση των οπλικών συστημάτων είναι δυσκολότερη και ακριβότερη, η χώρα χάνει ευκαιρίες να ενισχύσει τους τομείς της έρευνας και της τεχνολογίας και να αποκτήσει χρήσιμη τεχνογνωσία, το πολύτιμο εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό χάνεται και η αποβιομηχάνιση συνεχίζεται σε έναν κλάδο που είχε όλες τις προϋποθέσεις να ανθεί. Είναι περιττό, άλλωστε, να συμπληρώσουμε ότι ο βαθμός αυτονομίας των Ενόπλων Δυνάμεων είναι βασικός παράγοντας της εθνικής ανεξαρτησίας. Στη γωνιά αυτή του κόσμου, μια χώρα χωρίς έστω στοιχειώδη αμυντική αυτάρκεια, μπορεί να επιβιώσει  μόνο ως προτεκτοράτο…
Παρ’ όλα αυτά, μέχρι τώρα, η ελληνική αμυντική βιομηχανία κατόρθωνε να στέκεται στα πόδια της. ΕΛΒΟ, ΕΑΒ, ΕΒΟ (ΕΑΣ), ΠΥΡΚΑΛ, ναυπηγεία, και μια σειρά από μικρές και μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις, συγκροτούσαν έναν κλάδο που ωφελούσε ποικιλοτρόπως το ελληνικό δημόσιο και τις Ένοπλες Δυνάμεις. Όχι μόνο κατασκεύαζε, συναρμολογούσε, επισκεύαζε, συντηρούσε και επιθεωρούσε μεγάλο αριθμό οπλικών συστημάτων, αλλά έφερνε και εκατοντάδες εκατομμύρια το χρόνο σε συνάλλαγμα, καθώς τα ελληνικά εργοστάσια κατόρθωναν να εξασφαλίζουν διαρκώς νέες παραγγελίες και προγράμματα από το εξωτερικό. Απομένουν, λοιπόν, οι εργαζόμενοι των εργοστασίων μόνοι, να προσπαθούν να αντιπαλέψουν το εχθρικό περιβάλλον που διαμορφώνει το ελληνικό κράτος και να ανταπεξέρθουν στις παραγγελίες που, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των ιθυνόντων, εξακολουθούν να έρχονται…
Μπορεί, λοιπόν, οι μεταπράτες του τουρισμού και των υπηρεσιών να διακήρυτταν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να αποκτήσει αξιόλογη βιομηχανία, όμως, στον τομέα της άμυνας, η ανάγκη διατήρησης ισχυρών ενόπλων δυνάμεων εξασφάλιζε τη βιωσιμότητα μιας σειράς εργοστασίων, ναυπηγείων, επισκευαστικών μονάδων και βιοτεχνιών. Στον τομέα αυτόν, ήταν στο χέρι του ελληνικού κράτους να θέσει της βάσεις της βιομηχανικής ανάπτυξης και μιας στοιχειώδους αυτάρκειας (μιας και το εγχώριο κεφάλαιο είναι παραδοσιακά προσανατολισμένο στον μεταπρατισμό, τις αντιπροσωπείες, τα mall και τις καφετέριες). Κάτι τέτοιο, δυστυχώς, δεν συνέβη. Δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ σε εξοπλιστικά προγράμματα, χωρίς τα χρήματα αυτά να γίνουν, ως όφειλαν, μοχλός ανάπτυξης της βιομηχανίας, στήριξης της εγχώριας παραγωγής και μέσο απεξάρτησης και αυτονόμησης της Ελλάδας από τον ξένο παράγοντα. Έμενε η τρόικα, να έρθει να δώσει τη χαριστική βολή. Ίσως τελικά οι εκσυγχρονιστές να είχαν δίκιο: Με τη χώρα υπό γερμανική οικονομική κατοχή και διαρκώς ολισθαίνουσα στη νεοθωμανική «προστασία», η ύπαρξη Ενόπλων Δυνάμεων φαντάζει πολυτέλεια.