Οι Ποντέμος και οι αγανακτισμένοι
Της Χριστίνα Φλέσερ Φομινάγια δημοσιεύτηκε στη Ρήξη φ. 105
Σ’ ένα καταθλιπτικό μετεκλογικό ευρωπαϊκό τοπίο, όπου η άκρα δεξιά κατάφερε να αναδειχθεί σε πρωταγωνιστική πολιτική δύναμη σε μια σειρά ευρωπαϊκών δημοκρατιών, η Ισπανία αναβίωσε ξανά το περίφημο τουριστικό σλόγκαν της δεκαετίας του 1960: «Η Ισπανία, είναι διαφορετική».
Ενώ το δεξιό Λαϊκό Κόμμα κέρδισε τις περισσότερες ψήφους, τα πραγματικά νέα αφορούν στην αξιοσημείωτη ανάδυση ενός νέου πολιτικού σχηματισμού, του Ποντέμος (Μπορούμε!) στην πολιτική σκηνή, το οποίο ήρθε τέταρτο με σχεδόν 1,25 εκατομμύρια ψήφους, κερδίζοντας 5 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το μόνο εθνικό κόμμα στην Ισπανία που έφτασε τόσο κοντά σε μια τέτοια επιτυχία, ήταν η είσοδος της Ένωσης για την Πρόοδο και την Δημοκρατία στο εθνικό κοινοβούλιο το 2008, με μία μόλις έδρα.
Βέβαια, οι Ευρωπαϊκές και οι Εθνικές εκλογές είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα, αλλά ήδη η επίδραση του «Ποντέμος» έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητή. Όπως ο υποστηρίζει ο Φερνάντεζ Αλμπέρτος, σε μερικές πόλεις και αυτόνομες κοινότητες, το «Ποντέμος» κατάφερε να επικρατήσει έναντι των παραδοσιακών κομμάτων, ακόμα και στα προπύργιά τους –καταφέρνοντας για παράδειγμα να ξεπεράσει στην Γαλικία το τοπικό Εθνικιστικό Κόμμα και την προοδευτική/εθνικιστική/οικολογική συμμαχία κομμάτων Compromis στην Βαλένθια.
Το Ποντέμος ήδη χαρακτηρίζεται ως «αντισυστημικό» από τα δεξιά ΜΜΕ, και την ίδια στιγμή που γίνεται αντικείμενο θεαματικής υποδοχής από διάφορους προοδευτικούς αριστερούς, κατακρίνεται από άλλους επειδή «διέσπασε την αριστερά» (μια κάπως αστεία κατηγορία δεδομένης της κατάστασης της αριστεράς στην Ισπανία), η φλερτάρεται από το κόμμα της Ενωμένης Αριστεράς (UI), και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE). Η πρώην σοσιαλίστρια και τώρα εκπρόσωπος του Κόμματος της Ενότητας για την Πρόοδο και την Δημοκρατία, Ρόζα Ντίεζ, προέβηκε στον (γελοίο) ισχυρισμό ότι «υπάρχουν θεαματικές αναλογίες μεταξύ κάποιων ιδεών του Ποντέμος και εκείνων του Εθνικού Μετώπου της Λε Πεν».
Εάν θέλει κάποιος να αναζητήσει πραγματικά τα ιδεολογικά ερείσματα που βρίσκονται πίσω από την ηγετική ομάδα του Ποντέμος, ο Γκράμσι ή ο Υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας θα ήταν μια καλή αφετηρία. Αλλά ήταν η άρνησή του να προβεί σε ιδεολογικοποιήσεις, και να αυτοπροσδιοριστεί με τους όρους τυπικών πολιτικών ιδεολογιών, κλασικό χαρακτηριστικό των αυτόνομων κοινωνικών κινημάτων και του κινήματος της 15 Μαΐου (αγανακτισμένοι), που αποτέλεσε ένα καθοριστικό στοιχείο της αποτελεσματικής στρατηγικής των Ποντέμος.
Σε αυτό το σημείο οι Ποντέμος τήρησαν αποστάσεις από τον στενότερο πολιτικό ανταγωνιστή τους, την συμμαχία της Ενωμένης Αριστεράς. Εάν πολλές από τις θέσεις τους είναι κοινές, η γλώσσα και η επιχειρηματολογία είναι πολύ διαφορετική. Για πολλούς, η Ενωμένη Αριστερά δείχνει γερασμένη, κουρασμένη και κολλημένη στο παρελθόν, πράγματα που αληθεύουν τουλάχιστον για μια περίοδο. Αντίθετα, το Ποντέμος αντιλήφθηκε πολύ καλά ότι εάν ο λαός δεν είναι διατεθειμένος να σκεφτεί με αντικαπιταλιστικούς όρους, είναι πολύ ευνοϊκά διακείμενος σε κριτικές εναντίον των απατεώνων τραπεζιτών και των διεφθαρμένων πολιτικών.
Οι Ποντέμος παρουσίασαν τους εαυτούς τους ως το κόμμα των «καθημερινών ανθρώπων», που αντιλαμβάνονται τις ανάγκες τους και είναι διατεθειμένοι να καθοδηγηθούν από αυτούς μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία (αντί να χρίσουν εαυτούς σε ρόλο ιδεολογικής πρωτοπορίας). Θέλουν να «υπερβούν τις ταμπέλες» (και πάλι μια χαρακτηριστική τάση των αδέσμευτων προοδευτικών κοινωνικών κινημάτων στην Ισπανία).
Η στρατηγική τους λειτούργησε πολύ καλά, και η απόσπαση 1,25 εκατομμυρίων ψήφων για ένα νέο κόμμα είναι άκρως εντυπωσιακή. Οι πολιτικές συνέπειες εκδηλώθηκαν από την πρώτη στιγμή. Ο ηγέτης του PSOE, Ρουμπακάλμπα ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί και εκκίνησε τις διαδικασίες για την εκλογή μιας νέας ηγεσίας (πολύ θεωρούν φαβορί την Σουζάνα Ντίαζ, μετά τα εξαιρετικά της αποτελέσματα στην Ανδαλουσία). Η Ενωμένη Αριστερά διέρχεται επίσης από εσωτερικούς κλυδωνισμούς και αναγκαστικά θα περάσει μια περίοδο εσωστρέφειας. Φυσικά, όλοι ενδιαφέρονται να μάθουν το ποιοι πραγματικά ψήφισαν το Ποντέμος.
Από τα πρώτα στοιχεία που προκύπτουν για την Μαδρίτη, το εκλογικό προφίλ των Ποντέμος αναδεικνύει κάποια εντυπωσιακά στοιχεία. Πρώτα, το κύριο σύνθημα της εκστρατείας «πότε ξαναψήφισες για πρώτη φορά με ενθουσιασμό;» φαίνεται ότι λειτούργησε, καθώς το κόμμα εμφανίζεται να αντλεί ψηφοφόρους από την αποχή. Υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης συμμετοχής και της υποστήριξης των Ποδέμος.
Δεύτερον, προάστια και συνοικίες στις οποίες καταγράφηκε μια αύξηση της ανεργίας, τους ψήφισαν μαζικά.
Τρίτον, οι Ποντέμος κινητοποίησαν τους νεαρούς ψηφοφόρους, και ακόμα και σε εκείνα τα κομμάτια τους όπου το εισόδημα παρέμεινε σταθερό, οι Ποντέμος κερδίζουν έδαφος καθώς κατέρχεται η ηλικιακή κλίμακα των ψηφοφόρων. Τέλος, είναι πιθανόν ότι ένα κομμάτι των ψηφοφόρων του PSOE διέρρευσαν προς το Ποντέμος. […]
Γιατί οι Ποντέμος και γιατί τώρα
Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε τους Ποντέμος δίχως να λάβουμε υπόψη την κρίση και την κοινωνική απάντηση που δόθηκε σε αυτήν υπό την μορφή των Αγανακτισμένων, του Κινήματος της 15ης Μαΐου, και των άλλων συσχετιζόμενων κινημάτων, όπως η Πλατφόρμα Ενάντια στις Υποθήκες (PAH) και το Κίνημα για το Δικαίωμα στην Κατοικία.
Αυτά τα κινήματα προετοίμασαν το έδαφος για τους Ποντέμος, μέσα από μια συστηματική κριτική των υπαρχόντων κομμάτων και του πολιτικού συστήματος, και άμεσες δράσεις όπως η πρωτοβουλία του PAH ενάντια στον δικομματισμό (στην οποία τα δύο κόμματα εμφανίζονταν ώς ένα και το PSOE αναφέρονταν ως PPSOE, δηλαδή ως Λαϊκό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, δηλαδή), ο οποίος στήριξε τα μέτρα λιτότητας και δεν προστάτεψε τις λαϊκές ανάγκες, στις απαρχές της κρίσης, προτιμώντας να χρησιμοποιήσει δημόσιο χρήμα για να διασώσει το χρέος των τραπεζών. Μέχρι και το ισπανικό Σύνταγμα άλλαξαν (άρθρο 135) για να διασφαλίσουν την ομαλή εφαρμογή των μέτρων λιτότητας.
Το όνομα του Κόμματος (Μπορούμε!) παίζει με το σύνθημα του Κινήματος Ενάντια στις Κατασχέσεις (Ναι, είναι εφικτό!), με το μότο του Ομπάμα (Ναι, Μπορούμε!) και την χιουμοριστική παραλλαγή του Κινήματος 15 Μαΐου για την κατάληψη της Πλατείας της Πύλης του Ήλιου (ναι, κατασκηνώνουμε, από το αγγλικό ‘yes, we camp’).
Η επιρροή και η σημασία των Αγανακτισμένων πάνω στους Ποντέμος δεν πρέπει να υπερτονιστεί: Οι Ποντέμος και άλλοι παρόμοιοι σχηματισμοί όπως το Partido X είναι γνωστοί ως «οπαδοί της 15ης Μαΐου». Όπως είπε και ένας αναλυτής συζητώντας της συνέπειες του κινήματος των αγανακτισμένων: «Δίχως το κίνημα της 15ης Μαΐου δεν θα υπήρχαν οι Ποντέμος». Όντως, δίχως την ύπαρξη των κινημάτων ενάντια στη λιτότητα και εκείνων υπέρ της δημοκρατίας δεν θα υπήρχε 15η Μαΐου, και άρα δεν θα υπήρχαν οι Ποντέμος. Αυτό δεν λέγεται για να υποβαθμίσει την εξαιρετική προσπάθεια και το ταλέντο του Ιγκλέσιας και της ομάδας των Ποντέμος, που ανέγνωσαν καλά την πανεθνική τάση (ένα εντυπωσιακό 80% υπέρ του κινήματος της 15ης Μαΐου το 2011), πήραν διδάγματα από τα κοινωνικά κινήματα και ξέρουν καλά πώς να χρησιμοποιούν τόσο τα εναλλακτικά ΜΜΕ όσο και τα παραδοσιακα για το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.
29 Μαΐου 2014
Αποσπάσματα από άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα opendemocracy.net
