Η Τουρκία έβαλε “φρένο” στον Erdogan

1,K

Με πορτοκαλί οι περιοχές που πλειοψήφισε το κόμμα Ερντογάν, με μωβ το κουρδικό και με κόκκινο οι κεμαλιστές. 

Του Κώστα Ράπτη από το capital.gr

Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουνίου μπορεί να θεωρηθεί ως “η αρχή του τέλους της εποχής Erdoğan” στη γειτονική Τουρκία. Όχι μόνο διότι το κόμμα που συνίδρυσε ο νυν πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας απώλεσε την αυτοδυναμία μετά από 13 χρόνια στην εξουσία, αλλά και γιατί το αποτέλεσμα το χρεώνεται σε μεγάλο βαθμό ο ίδιος ο Tayyip Erdoğan, που καθ’ υπέρβασιν του συνταγματικού του ρόλου είχε αναδειχθεί σε πραγματικό επικεφαλής της προεκλογικής καμπάνιας των κυβερνώντων.

Σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (2002, 2007 και 2011) με επικεφαλής τον Erdoğan το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) αναδείχθηκε σε νικητή, με όλο και μεγαλύτερα κάθε φορά ποσοστά, υπό την τριπλή επαγγελία της οικονομικής ανάπτυξης, του εκδημοκρατισμού (με ξήλωμα του παλαιού κατεστημένου) και της επίλυσης του Κουρδικού ζητήματος – μέσα σε μια νέα, “ευρύχωρη” ισλαμική ταυτότητα. Η χθεσινή εκλογική αποτυχία οφείλεται σε οπισθοχώρηση και στα τρία αυτά μέτωπα: η οικονομία δοκιμάζεται από υψηλό πληθωρισμό και υψηλή ανεργία, η δημοκρατία δείχνει να απειλείται από τις “αυτοκρατορικές” φιλοδοξίες του ίδιου του Erdoğan, ενώ το Κουρδικό πήρε δραματικά νέα τροπή λόγω των νεο-οθωμανικών τυχοδιωκτισμών στη Συρία και αλλού, που αντί να δώσουν στην Τουρκία μεγαλύτερο έλεγχο του μεσανατολικού της περιβάλλοντος, επανεισήγαγαν τις εντάσεις στο εσωτερικό της – με κορυφαία στιγμή τις βίαιες διαδηλώσεις του περασμένου Οκτωβρίου κατά την πολιορκία του Κομπάνι.

Πώς ήρθε η ανατροπή

Επιδίωξη, ως γνωστόν, του Tayyip Erdoğan σε αυτή την αναμέτρηση ήταν να κατακτήσει το AKP την αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία που θα επέτρεπε την αναθεώρηση του συντάγματος στα δικά του μέτρα – με μετατροπή του πολιτεύματος (και τύποις) σε προεδρικό. Αντ’ αυτού, οι “ισλαμοδημοκράτες” συγκέντρωσαν, στο πέρας της καταμέτρησης, το 40,75% των ψήφων (έναντι 49,9% το 2011) και 256 έδρες στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, επί συνόλου 550. Το κεντροαριστερό κεμαλιστικό Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) υποχώρησε ελαφρά στο 25,15% (από 25,98%), κατακτώντας 133 έδρες, ωστόσο μεταξύ των στελεχών του επικρατεί κλίμα μάλλον πανηγυρικό, δεδομένης της ήττας των κυβερνώντων. Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), που συνδέεται ιστορικά με τους “Γκρίζους Λύκους” αλλά έχει λειάνει την πολιτική του φυσιογνωμία, απέσπασε το 16,45% των ψήφων (από 13,01% το 2011) και 83 έδρες, αντλώντας από τη δεξαμενή των δυσαρεστημένων (ιδίως με τα “κουρδικά ανοίγματα”) συντηρητικών πρώην ψηφοφόρων του ΑΚΡ, ιδίως από τη νότια Τουρκία – σε μία από τις σημαντικότερες μετακινήσεις στο εκλογικό σώμα. Ωστόσο, ακόμη μεγαλύτερη ήταν η μετακίνηση που ανέδειξε σε πραγματικό πρωταγωνιστή της αναμέτρησης τον συμπρόεδρο του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP) Selahattin Demirtaş.

Το γεγονός ότι πολυάριθμα ξένα τηλεοπτικά συνεργεία είχαν συγκεντρωθεί στο εκλογικό τμήμα όπου άσκησε το εκλογικό του δικαίωμα ήταν ήδη ενδεικτικό. Το ότι οι συμπρόεδροι του HDP, o Demirtaş και η Figen Yüksekdağ ήταν οι πρώτοι κομματικοί ηγέτες που μίλησαν μετά το κλείσιμο της κάλπης, επίσης.

Διπλασιάζοντας την εκλογική του δύναμη, το HDP ξεπέρασε άνετα το όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 10%, παρά το κλίμα βίας και τρομοκρατίας που είδε έναν οδηγό προεκλογικού του λεωφορείου να δολοφονείται στις 3 Ιουνίου και τρεις οπαδούς του να χάνουν τη ζωή του από βομβιστική επίθεση στην κεντρική προεκλογική του συγκέντρωση στο Ντιγιάρμπακιρ την προπαραμονή των εκλογών. Με 12,88% και 78 έδρες το HDP αναδείχθηκε στον πολιτικό εκπρόσωπο του πνεύματος των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων του Gezi το 2013, πετυχαίνοντας, ως πανεθνική αριστερή πολιτική δύναμη πλέον, να αναδειχθεί σε μεγαλύτερο εμπόδιο προς τους σχεδιασμούς του Erdoğan από την αμήχανη και στάσιμη επί μία δεκαετία κεντροαριστερά. Το δε πιο ενδιαφέρον στοιχείο της καμπάνιας του δεν είναι τόσο το ότι έκοψε την πρόσβαση του ΑΚΡ στην κουρδική ψήφο (στην επαρχία του Ντιγιάρμπακιρ τo HDP λαμβάνει το 79,9% και 10 από τις 11 έδρες), όσο το ότι συμμάχησε με κάθε είδους εθνοτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και σεξουαλικές μειονότητες. Για πρώτη φορά μετά από μισόν αιώνα, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα έχει έτσι 2 Αρμενίους βουλευτές.

Όσο για την Κωνσταντινούπολη, από τη δημαρχία της οποίας ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 ο Erdoğan την προσωπική του πορεία για την “κατάκτηση” της Τουρκίας, υπήρξε η περιφέρεια-κλειδί, καθώς ανέδειξε το HDP στην τρίτη θέση (με το MHP στην τέταρτη).

Γρίφος οι μετεκλογικές συνεργασίες

Ο σχηματισμός κυβερνητικών συνασπισμών είναι μια τέχνη που στην Τουρκία έχει… ξεχαστεί από το 1999 – εξ ού και οι κυριότεροι παίκτες προς το παρόν κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους. Τόσο ο απερχόμενος πρωθυπουργός Ahmet Davutoğlu όσο και ο επίδοξος αντικαταστάτης του Kemal Kılıçdaroğlu του CHP προβάλλουν αγέρωχο πρόσωπο – μολονότι υπό άλλες συνθήκες θα έπρεπε να έχουν ήδη εγκαταλείψει την ηγεσία των κομμάτων τους. Ο Davutoğlu υποστηρίζει ότι “κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει τη νίκη σε εκλογές που δεν κέρδισε” καθώς μόνο το ΑΚΡ μπορεί να ηγηθεί της χώρας, ενώ το CHP δεν έχει εκλέξει βουλευτή σε 37 από τις 85 περιφέρειες και το HDP σε 56. Ωστόσο, ο μόνος πιθανός εταίρος για τον Davutoglu είναι το MHP, καθώς ο Demirtaş επανέλαβε και μετεκλογικά τη θέση της μη συνεργασίας με το ΑΚΡ.

O Kılıçdaroğlu, πάλι, δηλώνει έτοιμος να κυβερνήσει, ενώ το κόμμα του διαμηνύει ότι οι πρώτες του νομοθετικές κινήσεις θα αφορούν την… υποχρεωτική μετακόμιση του Erdoğan από το πολυσυζητημένο νεόδμητο Λευκό Σαράι των χιλίων δωματίων στο παλαιό Προεδρικό Μέγαρο της Çankaya καθώς και την επανέναρξη των ερευνών για διαφθορά κυβερνητικών στελεχών – οι οποίες αποδόθηκαν από τον Erdoğan στο “παράλληλο κράτος” του ιεροκήρυκα Fethullah Gülen και απαντήθηκαν με μαζικές εκκαθαρίσεις στη Δικαιοσύνη και την Αστυνομία…

Επισημαίνεται, ότι η νέα σύνθεση του Κοινοβουλίου θα επηρεάσει και τη σύνθεση πολλών άλλων αρχών, όπως λ.χ. το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο.

Αποτελεί, πάντως, δύσκολο εγχείρημα ο σχηματισμός κυβέρνησης με τη συμμετοχή ή έστω τη στήριξη και των τριών, πλην ΑΚΡ, κοινοβουλευτικών κομμάτων – ιδίως αν αναλογισθεί κανείς τις αντιδιαμετρικές θέσεις MHP και HDP σε θέματα εθνικής φυσιογνωμίας. Η πρόοδος που αντικειμενικά συνιστά το γεγονός ότι το κουρδικό στοιχείο αποκτά ρίζες στη θεσμική πολιτική (αντί του ένοπλου αυτονομιστικού αγώνα) κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να ακυρωθεί εάν οι εθνικιστές αποκτήσουν καθοριστικό λόγο στο όποιο αυριανό κυβερνητικό σχήμα.

Οι διαβουλεύσεις αναμένεται να διαρκέσουν εβδομάδες, ενώ καθοριστικός θα είναι σε αυτές ο ρόλος του ίδιου του Erdoğan. Από το περιβάλλον του, πάντως, ακούγονται φωνές για διενέργεια νέων, πρόωρων εκλογών προς άρση του αδιεξόδου.

Διαβάστε ακόμη: 

Οι εκλογές που θα αλλάξουν την φυσιογνωμία της Τουρκίας