Η περίοδος της Μεταπολίτευσης κλείνει με Αποχή

915

Ανάλυση του εκλογικού αποτελέσματος

Του Γιάννη Ξένου

Στο ερώτημα ποιος ήταν ο νικητής των εκλογών της Κυριακής, η πρώτη απάντηση είναι η Αποχή. Την Κυριακή η αποχή εκτοξεύτηκε στο 43,43%, από τα 9.840.525 των εγγεγραμμένων προσήλθαν στις κάλπες μόλις τα 5.566.295! Στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, το 2004, η αποχή δεν ξεπερνούσε το 23,5%, δέκα χρόνια μετά έχει σχεδόν διπλασιαστεί. Από τις εκλογές του 2007 αυτοί που επιλέγουν να απέχουν από τις εκλογές, συνεχώς αυξάνονται. Το 2007 η αποχή πήγε στο 25,05%, το 2009 έφτασε στο 29%. Το 2012 έκανε άλμα, στις εκλογές του Μαΐου σκαρφάλωσε στο 34,88% και του Ιουνίου ακόμα πιο ψηλά, 37,51%. Περιορίστηκε ελαφρά τον περασμένο Ιανουάριο, 36,38%, και ανέβηκε σε νέο ιστορικό υψηλό την Κυριακή (43,43%). Το 2004 ψήφισαν 7.573.368 και μετά από δέκα χρόνια, αυτοί που συνεχίζουν να συμμετέχουν στα κοινά διαμέσου της ψήφους τους είναι δύο εκατομμύρια λιγότεροι. Σε σχέση με τον περασμένο Ιανουάριο 764 χιλιάδες ήταν οι απογοητευμένοι που δεν προσήλθαν στα εκλογικά κέντρα.

πηγή πίνακα εδώ

Τα υψηλότερα ποσοστά αποχής καταγράφονται σε απομακρυσμένους νομούς π.χ. Φλώρινα (64,06%), Κεφαλονιά (61,15%), Λακωνία (59,51%), Λέσβος (56,81%), Ευρυτανία (55,79%) κ.λπ. Μεγάλη αύξηση της αποχής καταγράφεται και σε αστικά κέντρα, όπως Β’ Πειραιώς, η οποία εμφανίζει ποσοστό αποχής 47,59% και η Α’ Αθήνας, όπου το ποσοστό αποχής έφτασε το 46,72%. Η αποχή απειλεί να τινάξει στον αέρα το Μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα, αφού του αφαιρεί τη νομιμοποίηση. Είναι δυσεπίλυτος γρίφος πώς θα εκφραστεί πολιτικά το επόμενο διάστημα αυτό το ένα τρίτο του πληθυσμού[1] που απέχει, θα παραμείνει βουβό, απογοητευμένο και αποσυρμένο εξαιτίας της εξέλιξης της πολιτικής ζωής την τελευταία δεκαετία ή υπάρχουν περιθώρια να βγει από το πολιτικό περιθώριο;

Κατά τα άλλα οι εκλογές ήταν μια μεγάλη νίκη του Σύριζα και του Τσίπρα· τι και αν έχασε 320 χιλ. ψήφους από τον Ιανουάριο, το ποσοστό του έμεινε σταθερό και η ζημιά που του προκάλεσε η ΛΑΕ ήταν ελάχιστη. Στο εκλογικό σώμα επικράτησε η λογική της δεύτερης ευκαιρίας και ότι δεν είχε τον απαιτούμενο χρόνο για να παραδεχτεί ότι η στήριξη στον Σύριζα στις εκλογές του Ιανουαρίου και στο δημοψήφισμα ήταν εκ του αποτελέσματος λανθασμένη. Συν το γεγονός ότι η μόνη εναλλακτική λύση ήταν η φθαρμένη ΝΔ, που από τα τελευταία δέκα χρόνια έχει κυβερνήσει τα 7,5· έτσι ο Σύριζα μπόρεσε να εμφανιστεί ως η λιγότερο κακή λύση. Ο Σύριζα συνεχίζει να κερδίζει τις λαϊκές (Αγία Βαρβάρα 43,84%, Κερατσίνι 42,95%, Αιγάλεω 42,59%, Ίλιον 42,24%, Περιστέρι 42,21%) και μεσοστρωματικές περιοχές (Δάφνη-Υμηττός 37,14%, Ελληνικό 36,53%, Λυκόβρυση 33,14% κ.ά.) των μεγάλων αστικών κέντρων.

Η νίκη του οφείλεται στο ότι τις τελευταίες μέρες ανέβασε σημαντικά την συσπείρωσή του, ξεπέρασε το 73% και πήρε σημαντικά ποσοστά από ψηφοφόρους άλλων κομμάτων και συγκεκριμένα από το Ποτάμι (18,9%), Ανελ (16,3%), Πασόκ (12,8%) και Λοιπά Κόμματα 14%, δηλαδή τις απώλειες που είχε από τα αριστερά του τις κάλυψε με εισροές από το Κέντρο (Ποτάμι, Πασόκ, ΚΙΔΗΣΟ).

Την ΝΔ εν τέλει, η εικόνα ντέρμπι που δίνονταν μάλλον κακό της έκανε: η σκέψη ότι θα επιστρέψουν στην εξουσία με διάλειμμα μόλις επτά μηνών δημιούργησε αντισυσπειρώσεις. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της είναι ότι δεν πήγαν να την ψηφίσουν ακόμα και αυτοί που το έπραξαν τον Ιανουάριο. Έχασε σχεδόν 200 χιλ. ψήφους και δεν αύξησε σημαντικά τα ποσοστά της σε καμιά περιφέρεια, ακόμα και στο Ανατολικό Αιγαίο τα προβλήματα με τους πρόσφυγες/μετανάστες δεν την βοήθησαν (π.χ. στη Λέσβο πήρε 28,55% και ο Σύριζα 29,02%). Η συσπείρωση της ήταν ικανοποιητική (87,8%), από κει και πέρα άντλησε ψήφους από Σύριζα (6,7%), Χρυσή Αυγή (9%), Ποτάμι (13,4%) και Ανελ (12,7%).

συσπειρώσεις κομμάτων

Η Χρυσή Αυγή χωρίς να αυξήσει τις ψήφους της από τον Ιανουάριο (μειώθηκαν κατά 10 χιλ.) αύξησε το ποσοστό της. Το ανησυχητικό είναι ότι πια έχει παρουσία σε περιοχές που πριν δεν είχε βάση, όπως το Ανατολικό Αιγαίο (Λέσβος 7,78% από 4,66% και Δωδεκανήσου 8,08% από 5,5%) εξαιτίας του προσφυγικού. Αν δεν βρεθεί λύση στα νησιά η Χρυσή Αυγή θα βρει προνομιακό πεδίο δράσης. Η συσπείρωση της ήταν υψηλή (80,8%) και σημαντικό ποσοστό πήρε μόνο από τους Ανελ (5.9%)

Το Πασόκ για πρώτη φορά την τελευταία πενταετία αύξησε τα ποσοστά του, από 4,7% του Ιανουαρίου ανέβηκε στο 6,3%. Η απομάκρυνση του Βενιζέλου, η επαναδραστηριοποίηση του Λαλιώτη και σε μικρότερο βαθμό το ότι ο ΓΑΠ δεν κατέβηκε σ’ αυτές τις εκλογές, έφεραν κάποιους ψήφους και τώρα μπορούν να πλασάρονται ως η πρώτη δύναμη στον χώρο της κεντροαριστεράς ενόψει των εξελίξεων που δρομολογούνται. Η συσπείρωση του Πασόκ ήταν στο 74,5% και πήρε ψήφους από το Ποτάμι (5,9%) και Λοιπά Κόμματα (8,7%).

Για το ΚΚΕ το αποτέλεσμα δεν θα πρέπει να θεωρείται θετικό. Διατήρησε το ποσοστό του Ιανουαρίου, αλλά έχασε σχεδόν 40 χιλ. ψήφους, ενώ η συγκυρία ήταν κατάλληλη να πάρει πίσω κάποιους από όσους παραδοσιακά το ψήφιζαν και τον Ιανουάριο πήγαν στον Σύριζα. Η συσπείρωσή του έφθασε στο 82,75%, αλλά οι εισροές χαμηλές, μόνο ένα 2,5% από τον Σύριζα είναι άξιο λόγου.

Το Ποτάμι είναι ο μεγάλος χαμένος των εκλογών. Η τακτική του Θεοδωράκη το προηγούμενο επτάμηνο να παρακαλά τον Τσίπρα να συμπορευτούν πληρώθηκε, λίγο πριν το τέλος πήγε να την αλλάξει, αλλά ήταν αργά. Απώλεσε 2 μονάδες και 150 χιλ. ψήφους, η συσπείρωσή του μόλις πάνω από 50% και οι ψηφοφόροι του Ιανουαρίου μετακινήθηκαν προς Σύριζα, ΝΔ, Πασόκ και Ένωση Κεντρώων.

Οι Ανελ για άλλη μια φορά στο νήμα μπήκαν στη Βουλή. Έχασαν σχεδόν 100 χιλ. ψήφους από τον Ιανουάριο. Η συσπείρωση τους ήταν κάτω από το 50%, αλλά το 2,1% που πήρε από τον Σύριζα που αντιστοιχεί σε κάτι παραπάνω από μισή μονάδα τους έφτασε για να μπουν στη Βουλή. Η κυβερνητική συμβίωση θέλει θυσίες και από τους δύο εταίρους.

Οι εκλογές έγιναν για να μπει η Ένωση Κεντρώων στη Βουλή! Πήρε επιπλέον 75 χιλ. ψήφους από τον Ιανουάριο και είχε διείσδυση σε ψηφοφόρους από όλα τα κόμματα. Η βασική δύναμη του κόμματος βρίσκεται στη Βόρεια Ελλάδα και κυρίως στη Θεσσαλονίκη (Α΄ Θεσσαλονίκης 6,77% και Β΄ Θεσσαλονίκης 6,01%).

Η Λαϊκή Ενότητα από τα σαλόνια της εξουσίας βρέθηκε στα αλώνια της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. Πρόκειται για ένα κόμμα μεσαίων στελεχών και παραγόντων, χωρίς καμία πραγματική σύνδεση με την κοινωνία· σε δέκα επαρχιακούς νομούς είχε ποσοστό γύρω στο 1%. Από την άλλη στις λαϊκές γειτονιές των αστικών κέντρων δεν είχαν την αναμενόμενη δυναμική, ακόμα και στη Β΄ Πειραιώς την περιοχή του Λαφαζάνη το ποσοστό που πήρε ήταν χαμηλό, 3,77%.

Ψήφος κατά φύλο, ηλικία, ταξική προέλευση

ψήφος κατά την απασχόληση

Το κοινό exit poll[2] δίνει στοιχεία για το πώς ψήφισαν οι Έλληνες με βάση κριτήρια ταξικής προέλευσης, ηλικίας και φύλου. Στο κριτήριο της ταξικής προέλευσης (θέση στην απασχόληση) ο Σύριζα επικράτησε σε όλες τις κατηγορίες εκτός από τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους συνταξιούχους. Επικράτησε άνετα στους δημόσιους υπάλληλους (37,1% έναντι 28,2 η ΝΔ), ιδιωτικούς υπάλληλους (37,4% έναντι 21,6% η ΝΔ), τους ανέργους (43,3% έναντι 17% ΝΔ), τους φοιτητές (37,6% – 15,9% η ΝΔ) και τις νοικοκυρές (39,2% – 34% η ΝΔ). Νίκησε οριακά ακόμα και στους αγρότες (33,7% έναντι 33% της ΝΔ) και ας ετοιμάζει το επόμενο διάστημα σκληρά μέτρα. Η ΝΔ από τη μεριά της, κέρδισε με βραχεία κεφαλή μόνο στους ελεύθερους επαγγελματίες (29,5% έναντι 28,7% του Σύριζα) και τους συνταξιούχους ( 37,9% έναντι 34% του Σύριζα).

Από τα υπόλοιπα κόμματα, η Χρυσή Αυγή πήρε διψήφιο ποσοστό (12,6%) στους αγρότες, αλλά και σχετικά υψηλά ποσοστά σε ανέργους (8,8%) και φοιτητές (7,3%). Το Πασόκ διατηρεί δυνάμεις σε συνταξιούχους (10,5%), νοικοκυρές (7,5%) και ελ. επαγγελματίες (6,3%), ενώ δεν παίρνει τίποτα από φοιτητές (1,4%). Το ΚΚΕ έχει τα υψηλότερα ποσοστά του σε ανέργους (8,8%), φοιτητές (8,7%), αγρότες (7,5%) και ιδιωτικούς υπάλληλους (7,1%), ενώ πληγή αποτελούν οι νοικοκυρές (1,7%). Το Ποτάμι πήγε καλύτερα σε φοιτητές (7,2%), ελ. επαγγελματίες (6,3%) και πολύ άσχημα στους αγρότες (0,4%). Οι Ανελ ξεπέρασαν το πανελλαδικό τους ποσοστό μόνο στους δημόσιους υπάλληλους (4,5%), το οποίο αν προστεθεί με 37,1% του Σύριζα μας δείχνει ότι 41,6% των δημοσίων υπαλλήλων στήριξε την κυβέρνηση. Η Ένωση Κεντρώων ψηφίστηκε από φοιτητές (6,5%), ελ. επαγγελματίες (6,2%), ιδιωτικούς υπάλληλους (6,1%), αλλά και δημόσιους υπάλληλους (4,1%), παρότι ο Λεβέντης απειλεί να τους απολύσει όλους. Η Λαϊκή Ενότητα κατέγραψε τα υψηλότερα ποσοστά της σε ελ. επαγγελματίες (4,6%) φοιτητές και ανέργους (από 4,4%).

ψήφος ως προς το φύλο και την ηλικία 

Ως προς το φύλο, ο Σύριζα κυριάρχησε, όπως αναμενόταν, στις γυναίκες (39,2%) και πήρε σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά, 32,2% στους άνδρες. Η ΝΔ είχε 29,1% στις γυναίκες και 26,8% στους άνδρες. Ο δικομματισμός στις γυναίκες φτάνει σχεδόν το 70% (68,3%) και στους άνδρες είναι σχεδόν 10 μονάδες λιγότερο (59%). Στα υπόλοιπα κόμματα ξεχωρίζει το 8,3% της ΧΑ στους άνδρες έναντι 4,2% στις γυναίκες, αλλά αυτό είναι μόνιμο χαρακτηριστικό για τη ΧΑ. Το ΚΚΕ παίρνει 7,1% στους άνδρες και 5,6% στις γυναίκες. Το Ποτάμι είναι το μόνο μικρό κόμμα που προτιμάται από περισσότερες γυναίκες (4,9% έναντι 3,7% των ανδρών). Τα υπόλοιπα μικρά κόμματα τα προτιμούν περισσότερο οι άντρες, εκτός από τη Λαϊκή Ενότητα, όπου έχει το ίδιο ποσοστό σε άντρες – γυναίκες (2,9%).

Ως προς τις ηλικιακές ομάδες που προσελκύει κάθε κόμμα, ο Σύριζα έχει τα υψηλότερα ποσοστά του σε αυτούς που πρωτοψηφίζουν (18-24), 41,3%, πέφτει στο 33,9% στην επόμενη ηλικιακή ομάδα (25-35), το ανεβάζει στην κατηγορία (35-54) 36,3%, και έχει καλό ποσοστό και σε όσους είναι πάνω από 55 ετών (34,7%). Η ΝΔ έχει χαμηλά ποσοστά στους νεότερους, 17,1% στην ομάδα 18-24 και 19,1% στην ομάδα 25-34. Ανεβαίνει λίγο στην ομάδα 35-54, 25,9% και ξεπερνά τον Σύριζα μόνο στους μεγαλύτερους, 36,5% στις ηλικίες από 55 και πάνω. Η Χρυσή Αυγή αγγίζει διψήφιο ποσοστό (9,6%) στις ηλικίες 18-24 και υψηλό (8,3%) στους 25-34 και μόνο 4% σε όσους ξεπερνούν τα 55 έτη. Το ΚΚΕ έχει τα υψηλότερα ποσοστά του (7,8%) στην ηλικιακή ομάδα 25-34, το ίδιο και το Ποτάμι που σε αυτή την ομάδα έχει ποσοστό 5,9%. Το Πασόκ ως κόμμα συνταξιούχων τα πάει καλά σε όσους είναι πάνω από 55 (9,4%) και πολύ άσχημα στους νέους 18-24, 2,4%. Τα εγγόνια των Πασόκων ψηφίζουν Σύριζα. Από τα υπόλοιπα κόμματα να σταθούμε στο 6,9% που λαμβάνει η Ένωση Κεντρώων στους νέους 25-34. Η Ένωση Κεντρώων αν συνδυάσουμε αυτό το στοιχείο συν ότι την επιλέγουν περισσότερο φοιτητές αποπνέει ως προς τους ψηφοφόρους της μια φρεσκάδα.

Αναποφάσιστοι, κριτήρια ψήφου και ιδεολογική συμφωνία με το κόμμα που ψήφισαν

 

Αναποφάσιστοι

Σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου είχε αναχθεί σε μέγιστο θέμα το τι θα έπρατταν οι αναποφάσιστοι. Το exit poll δίνει μια εικόνα. Το 30% των ψηφοφόρων αποφάσισε τι θα ψηφίσει την τελευταία μέρα (17%) ή την τελευταία εβδομάδα. Μόνο ένας στους τέσσερις ψήφισε αυτό που παραδοσιακά ψηφίζει, το 36% απάντησε ότι είχε αποφασίσει πριν καιρό τι θα έκανε στην κάλπη και το 9% αποφάσισε πριν ένα μήνα που προκηρύχθηκαν οι εκλογές. Όσον αφορά τι επέλεξαν αναλόγως με τη στιγμή που καταστάλαξαν, στους αναποφάσιστους που αποφάσισαν την τελευταία μέρα κυριάρχησε ο Σύριζα 35% έναντι 18,2% της ΝΔ. Σε αυτούς που αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα και πάλι η διαφορά υπέρ του Σύριζα είναι διπλάσια (36,2% έναντι 18,2% της ΝΔ). Η εικόνα ντέρμπι που έδειχναν οι δημοσκοπήσεις κινητοποίησαν τους αναποφάσιστους να πάνε να ψηφίσουν Σύριζα. Από τα υπόλοιπα κόμματα ξεχωρίζουμε το 5,4% που επέλεξαν Ανελ τη μέρα των εκλογών και το 7% που τους επέλεξαν την τελευταία εβδομάδα. Επίσης η Ένωση Κεντρώων πήρε το 6,2% αυτών που αποφάσισαν την τελευταία μέρα και το 5,3% όσων αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα.

Η εικόνα είναι διαφορετική στους πιο κατασταλαγμένους ψηφοφόρους: στην κατηγορία όσων ψηφίζουν το ίδιο κόμμα πάντα προηγείται σημαντικά η ΝΔ με 47,8%, έπεται με απόσταση ο Σύριζα 19,1% και από κοντά είναι το ΚΚΕ (14,1%), το Πασόκ (10,6%), αρκετά μακριά η ΧΑ (5,1). ΝΔ, Πασόκ και ΚΚΕ έχουν σταθερές βάσεις οπαδών, ενώ μικρή είναι η βάση του Σύριζα για το μέγεθός του ενώ τα υπόλοιπα κόμματα κινούνται κάτω ή κοντά στη μονάδα. Στην κατηγορία, «εδώ και αρκετό καιρό» κυριαρχεί ο Σύριζα (47,8%) και ακολουθεί με απόσταση η ΝΔ (21,9%) και η ΧΑ (8,2%). Όσοι αποφάσισαν με την προκήρυξη των εκλογών κατά 37,5% κατευθύνθηκαν στον Σύριζα, 26,5% στη ΝΔ και μετά ακολουθεί η Λαϊκή Ενότητα με 7%. Η Λαϊκή Ενότητα ψηφίστηκε κατά βάση από αυτούς που το πήραν απόφαση με την προκήρυξη των εκλογών, τα ποσοστά το επόμενο διάστημα ξεφούσκωναν και γι’ αυτό βρέθηκε και εκτός Βουλής.

κριτήρια ψήφου

Ως προς τα κριτήρια της ψήφου πρώτο έρχεται το «να υποστηρίξω την παραμονή της χώρας στο Ευρώ» (36%), δεύτερο «να υποστηρίξω το κόμμα που συμπαθώ» (26%), τρίτο με μικρή απόσταση «να επιλέξω πρωθυπουργό» (23%), κριτήριο στο οποίο έριξε μεγάλο βάρος το επιτελείο του Τσίπρα και τελευταίο κριτήριο να «αποδοκιμάσω τη νέα Συμφωνία» (15%). Παρήλθε η εποχή της ψήφου διαμαρτυρίας, τώρα είμαστε στη φάση του μικρότερου κακού.

Η ΝΔ κερδίζει σε όσους προτάσσουν ως κριτήριο ψήφου την παραμονή της χώρας στο Ευρώ (45,6% έναντι 27,3% του Σύριζα), αλλά χάνει στα άλλα: κόμμα που συμπαθώ 25,6% έναντι 30,6% του Σύριζα· επιλογή πρωθυπουργού  23% έναντι 66,5% του Σύριζα και φυσικά στο να αποδοκιμάσω το νέο μνημόνιο 6,9% έναντι 21% του Σύριζα. Ο Σύριζα επικρατεί ακόμα και σε αυτούς που ψήφισαν με κριτήριο να αποδοκιμάσουν το μνημόνιο που έφερε ο Σύριζα! Στην ψήφο διαμαρτυρίας ακολουθούν η ΧΑ με 18,2%, η Λαϊκή Ενότητα με 15,6% και το ΚΚΕ με 15,2%.

ιδεολογική συνάφεια 

Ως προς την ιδεολογική συνάφεια με το κόμμα που ψήφισαν, το 55% δηλώνει ότι βρίσκεται κοντά, το 36% ούτε κοντά ούτε μακριά και 9% μακριά. Όσοι επιλέγουν κόμμα με βάση την ιδεολογική συνάφεια πάνε πρώτα στο Σύριζα (34,7%), μετά στη ΝΔ (32,5%) και ακολούθως σε ΚΚΕ (8%), Πασόκ (7,1) και ΧΑ (5,3%). Τα υπόλοιπα κόμματα έχουν ποσοστά γύρω στο 2%. Όσοι είναι πιο αποστασιοποιημένοι ψηφίζουν κατά 39,8% Σύριζα και μόλις 21,5% ΝΔ και εν συνεχεία 6,6% Ποτάμι, 5,8% ΧΑ, 5,6% Ένωση Κεντρώων. Σ’ αυτούς που επιλέγουν κόμμα, αν και βρίσκεται μακριά τους ιδεολογικά είναι αξιοπρόσεκτο το 11,4% της ΧΑ, που δείχνει ότι ένα μέρος όσων την ψηφίζουν δεν το κάνουν χωρίς ενοχές.

[1] Αν αφαιρέσουμε από τους εκλογικούς καταλόγους όσους έχουν πεθάνει ή βρίσκονται σε πολύ προχωρημένη ηλικία (στους εκλογικούς καταλόγους περισσότερα από δύο εκατομμύρια εγγεγραμμένων είναι ηλικίας πάνω από 71 χρόνων, άλλη μια ένδειξη της παρακμής της χώρας) η πραγματική αποχή υπολογίζεται μεταξύ 30%-35%.

[2] Κοινό Exit poll (Metron Analysis, Alco, GPO, Marc, MRB) με δείγμα 8000 ψηφοφόρους και αντιπροσωπευτικό δείγμα 100 εκλογικών κέντρων.