Η εγκατάσταση των S-300 λυδία λίθος της εξωτερικής πολιτικής
του Σταύρου Λυγερού από το Άρδην τ. 13
Με την πρόκληση τεχνητής κρίσης το καλοκαίρι θα επιχειρήσουν οι Τούρκοι να ματαιώσουν την εγκατάσταση του αντιαεροπορικού πυραυλικού συστήματος S-300 στην Κύπρο, που έχει προγραμματισθεί για το ερχόμενο φθινόπωρο. Την εκτίμηση αυτή διατυπώνουν εμπειρογνώμονες και πολιτικοί παράγοντες και στην Αθήνα και στη Λευκωσία, συνυπολογίζοντας και σχετικές πληροφορίες. Η Άγκυρα έχει φθάσει στο σημείο να απειλήσει ότι θα βομβαρδίσει προληπτικά τις συστοιχίες των πυραύλων μόλις εγκατασταθούν, και το αεροδρόμιο της Πάφου. Οι τουρκικές απειλές εντάσσονται στον ψυχολογικό πόλεμο, που έχει ως στόχο να τρομοκρατήσει την ελληνική πλευρά και να ματαιώσει την άφιξη στο νησί των S-300.
Το σημαντικό είναι ότι η Ουάσιγκτον έχει ταχθεί με επιμονή εναντίον της εγκατάστασης του πυραυλικού συστήματος. Από το Δεκέμβριο του 1996, το Σταίητ Ντηπάρτμεντ είχε δηλώσει ότι η αγορά των S-300 είναι αποσταθεροποιητική ενέργεια, γιατί διασαλεύει τη «στρατιωτική εξίσωση» και παρεμποδίζει η διπλωματική πρωτοβουλία για τη λύση του Κυπριακού! Η αλήθεια είναι ότι το μόνο που μπορούν να αποσταθεροποιήσουν οι S-300 είναι το απόλυτο τουρκικό αεροπορικό πλεονέκτημα.
Τα κίνητρα της αντίθεσης των ΗΠΑ είναι και πολιτικά και εμπορικά: Οι Αμερικανοί αντιτίθενται στο δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου, γιατί θεωρούν ότι η ελληνική στρατιωτική παρουσία στην Κύπρο έρχεται σε αντίθεση με την πρόθεσή τους να την μετατρέψουν σε ελεγχόμενο απ’ αυτούς στρατιωτικό προγεφύρωμα για τη Μέση Ανατολή. Επίσης, φοβούνται δικαιολογημένα ότι η Ρωσία θα κατακτήσει σημαντική θέση στην αγορά όπλων και σε χώρες, που μέχρι τώρα είχαν πρόσβαση μόνο οι δυτικές αμυντικές βιομηχανίες.
Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν την απειλή ενός θερμού επεισοδίου για να τρομοκρατήσουν την Αθήνα και τη Λευκωσία, αλλά δεν επιθυμούν μια γενικευμένη θερμή κρίση και γι’ αυτό λαμβάνουν υπ’ όψη τους τη δήλωση Τσοχατζόπουλου, ότι οποιοδήποτε τουρκικό στρατιωτικό πλήγμα εναντίον της ελεύθερης Κύπρου αποτελεί αιτία πολέμου. Η κυπριακή Εθνοφρουρά αποτελεί πια έναν υπολογίσιμο στρατιωτικό παράγοντα. Μία πολεμική αναμέτρηση στο νησί θα μετατρεπόταν σε σύγκρουση μέχρι τελική πτώσεως, που εκ των πραγμάτων θα συμπαρέσυρε στην καταστροφή και τις βρετανικές βάσεις στο νησί. Οι βάσεις αυτές έχουν μεγάλη σημασία, γιατί χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τους Αμερικανούς για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής.
Η εγκατάσταση όμως των S-300, όμως, έχει ζωτική σημασία για την ελληνική πλευρά. Είναι ο μόνος τρόπος για να εξισορροπήσει στοιχειωδώς την απόλυτη σχεδόν κυριαρχία της Τουρκίας στον αέρα. Μέχρι πρότινος, οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα και σχεδόν χωρίς κανένα στρατιωτικό κόστος όχι μόνο να προκαλέσουν θερμό επεισόδιο, αλλά και να επεκτείνουν όσο επιθυμούσαν τη κατεχόμενη ζώνη. Όλα αυτά τα χρόνια, η Ελλάδα ουσιαστικά βρισκόταν υπό τον πέλεκυ ενός μόνιμου εκβιασμού, ενός τραγικού διλήμματος. Ή να συρθεί απροετοίμαστη και από μειονεκτική θέση σε μία σύγκρουση, με απρόβλεπτες συνέπειες, ή να αφήσει τους Ελληνοκύπριους έρμαια στα χέρια των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων.
Εάν η Αθήνα «πούλαγε» για δεύτερη φορά τον κυπριακό Ελληνισμό:
- Θα έσπαγε οριστικά τον οποιοδήποτε εθνικό και γεωπολιτικό δεσμό με την Κύπρο.
- Θα προκαλούσε ντροπή και πολιτική κρίση στην ίδια την Ελλάδα.
- Θα παρόξυνε την τουρκική επεκτατική πίεση στο Αιγαίο και τη Θράκη.
- Θα εκτόπιζε οριστικά την Ελλάδα από τον γεωπολιτικά ζωτικό χώρο της ανατολικής Μεσογείου, θέτοντας τέλος σε μία παρουσία τριών χιλιετιών.
Το εφιαλτικό αυτό σενάριο θα επανέλθει τους επόμενους μήνες με αφορμή την εγκατάσταση των S-300. Εάν η Αθήνα και η Λευκωσία υποχωρήσουν υπό το κράτος των δυτικών πιέσεων και των τουρκικών απειλών, το δόγμα για τον ενιαίο αμυντικό χώρο θα τιναχθεί στον αέρα και μαζί μ’ αυτό θα τιναχθεί στον αέρα η αποτρεπτική στρατηγική στην Κύπρο, αλλά και στο Αιγαίο. Σ’ αυτά τα θέματα οι μπλόφες είναι σκέτη καταστροφή.
Η πρόσφατη πρόταση Πάγκαλου μοιάζει σαν μία απεγνωσμένη προσπάθεια της κυβέρνησης Σημίτη να ματαιώσει ευσχήμως και με κάποιο πρόσχημα την εγκατάσταση των πυραύλων. Επισήμως, οι S-300 δεν θα πάνε στην Κύπρο μόνο εάν εντωμεταξύ προκύψει συμφωνία για την αποστρατικοποίηση του νησιού, ή σημειωθεί αποφασιστική πρόοδος για τη λύση του Κυπριακού. Τίποτα από τα δύο, όμως, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, Ακόμα και εάν ο πρόεδρος Κληρίδης καθυστερήσει για μερικούς μήνες της άφιξη, η ουσία του προβλήματος δεν πρόκειται να αλλάξει.
Είναι ενδεικτικό ότι οι ΗΠΑ έσπευσαν να απορρίψουν την πρόταση Πάγκαλου, η οποία τους ζήτησε να αναλάβουν επίσημη δέσμευση ότι θα απαγορεύσουν πτήσεις τουρκικών (και ελληνικών) μαχητικών πάνω από την Κύπρο. Η ιδέα για την απαγόρευση των υπερπτήσεων, αρχίζοντας μ’ ένα σχετικό μορατόριουμ, είχε συζητηθεί εκτενώς και είχε φθάσει στα πρόθυρα συμφωνίας στα τέλη του 1996. Αν και μοιάζει ισόρροπη, στη πραγματικότητα είναι αρνητική για την ελληνική πλευρά. Η τουρκική στρατιωτική παρουσία στα κατεχόμενα είναι τεράστια και συνιστά μόνιμη απειλή για την ελεύθερη Κύπρο. Η αεροπορική κάλυψη των στρατευμάτων κατοχής εξασφαλίζεται από τα αεροδρόμια της νότιας Τουρκίας, που βρίσκονται πολύ κοντά στην Κύπρο. Οι Τούρκοι δεν έχουν ανάγκη από υπερπτήσεις δικών τους μαχητικών ούτε από επιχειρησιακής ούτε από ψυχολογικής απόψεως. Το αντίθετο συμβαίνει με την ελεύθερη Κύπρο. Λόγω απόστασης, εάν δεν έχει εξασφαλισμένη τη δυνατότητα αεροπορικής κάλυψης, δεν μπορεί να σπάσει το καθεστώς αμυντικής ομηρίας. Χωρίς αεροπορική κάλυψη και ταυτοχρόνως χωρίς S-300, το δόγμα για τον ενιαίο αμυντικό χώρο ακυρώνεται.
Εάν η πρόταση Πάγκαλου ήταν ένας εκ του ασφαλούς διπλωματικός ελιγμός δεν υπάρχει πρόβλημα. Ορισμένοι κύκλοι της κυβέρνησης Σημίτη, όμως, ήδη θέτουν ανεπισήμως θέμα μη εγκατάστασης των S-300, με το επιχείρημα ότι μόνο έτσι θα προωθηθούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ωμό εκβιασμό, ο οποίος προσπαθεί να εμφανίσει σαν αντιφατικές δύο συμπληρωματικές πολιτικές.
