Μεσσιανισμοί

Ο εβραϊκός μεσσιανισμός για πάνω από έναν αιώνα, περίπου από την επανάσταση του1848 έως το 1968, θα εκφράζεται κατ’ εξοχήν μέσα από την τεράστια συμμετοχή των Εβραίων στο επαναστατικό κίνημα, κυρίως στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη.

Στη Ρωσική Αυτοκρατορία, όπου και ζούσε το μεγαλύτερο κομμάτι των Εβραίων η συμμετοχή τους θα λάβει τεράστια έκταση.Για παράδειγμα, στο 2ο Συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ρωσίας, το 1903, σχεδόν οι μισοί αντιπρόσωποι ήταν εβραϊκής καταγωγής χωρίς να συνυπολογίσουμε και το εβραϊκό κόμμα Μπούντ1. Το 1906, από τα μέλη του κόμματος, 31.000 ήταν Ρώσοι, 26.000 Πολωνοί, 11.000 Λετονοί (και ανάμεσα σε αυτούς σχεδόν το ήμισυ εβραϊκής καταγωγής), ενώ στην Μπουντ, ως εβραϊκή οργάνωση συνδεδεμένη με το κόμμα, συμμετείχαν 30.000 μέλη2.

Στη Δυτική Ευρώπη, στις μουσουλμανικές χώρες και στις ΗΠΑ μέχρι το 1945, η εβραϊκή κοινότητα συγκροτείται από δύο μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες. Η πρώτη, προσκολλημένη στις εκαστοτε άρχουσες τάξεις, παλιότερα στους ευγενείς και την Αυλή, αντιπροσώπευε την εβραϊκή ελίτ η οποία εξ αιτίας της δραστηριοποίησής της στον τομέα των τραπεζών, της ανταλλαγής συναλλάγματος και της ενοικίασης των φόρων, ερχόταν σε απ’ ευθείας αντίθεση με τα αγροτικά και λαϊκά στρώματα των πόλεων, καθώς και με την εκκλησία ή τα ανερχόμενα στρώματα της εθνικής αστικής τάξης. Στην Ελλάδα, π.χ , κατά τον 16ο αιώνα θα αποτελούν την αστική τάξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και μόνο μετά τον 17ο θα αρχίσουν να υποχωρούν μπροστά στην άνοδο των εγχώριων χριστιανικών αστικών ομάδων (Έλληνες, Αρμένιοι κλπ). Αυτή η θέση τους, τροφοδοτούμενη και από την θρησκευτική και εθνική τους ιδιαιτερότητα, τους μετέβαλε, σε περίπτωση κοινωνικής ή πολιτικής κρίσης, σε ιδανικά εξιλαστήρια θύματα. Παράλληλα υπήρχε και μία δεύτερη κατηγορία, μεγαλύτερη ή μικρότερη, λαϊκών και μικροαστικών στρωμάτων, που συγκρότησε, σε μεγάλο ποσοστό και τις εργατικές τάξεις του 19ου και του πρώϊμου 20ου αιώνα, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και τη Βόρεια Αφρική. Στη Ρωσία, την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα (Βορεια Ελλάδα), την Αίγυπτο, το εβραϊκό στοιχείο θα παίξει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση του εργατικού κινήματος.

Οι Εβραίοι της Ρωσίας αποτελούσαν το πλέον επαναστατικό στοιχείο της εβραϊκής κοινότητας, διότι εκεί η κοινωνική τους άνοδος γνώριζε τους μεγαλύτερους φραγμούς και διοχετευόταν σχεδόν αποκλειστικά στην κατεύθυνση του επαναστατικού μεσιανισμού. Στη Ρωσική Αυτοκρατορία, όπου μετά την ενσωμάτωση και της Πολωνίας ζούσε ο μισός εβραϊκός πληθυσμός (περίπου 5 εκατομ. μέχρι το 1917), οι εβραϊκές ελίτ ήταν εξαιρετικά ασθενείς και στην εβραϊκή κοινότητα κυριαρχούσε συντριπτικά το λαϊκό εβραϊκό στοιχείο. Οι ευγενείς και η τσαρική Αυλή δείχνονταν εχθρικοί στους Εβραίους και εδώ θα οργανωθούν και τα μεγάλα πογκρόμ. Κατά συνέπεια το εγκόσμιο δυναμικό τουεβραϊκού μεσσιανισμού δεν μπορούσε να διοχευτεί προς το εμπόριο ή τις τράπεζες, αλλά στρεφόταν κατ’ εξοχήν σε μια επαναστατική κατεύθυνση Να γιατί ενώ στην Αγγλία π.χ,. όπου από το19ο αιώνα οι Εβραίοι είχαν ήδη ενσωματωθεί στην άρχουσα τάξη, οι γνωστότεροι Εβραίοι θα γίνουν ο (βαφτισμένος Χριστιανός) Ντισδραέλι και ο βαρώνος Ρότσιλντ ενώ στη Ρωσία και την Πολωνία θα είναι ο Τρότσκυ και η Ρόζα Λούξεμπουργκ.

Μετά το 1968 ο εβραϊκός μεσσιανισμός θα πάψει να παίρνει, πλειοψηφικά, επαναστατική κατεύθυνση και θα στραφεί προς το κράτος του Ισραήλ και την εξυπηρέτηση της παγκοσμιοποίησης. Ο επαναστατικός μεσσιανισμός θα είναι πλέον νεκρός.

Σημειώσεις

1. Amos Elon, The Israelis, Founders and Sons, Holt, Rinehart & Winston, Νέα Υόρκη, 1971 σ. 59. 2. Βλέπε Thomas Masaryk, The Spirit of Russia, τ. Ι, σ. 123 και γενικότερα L. Dennen, The Jew in the Russian Revolution, Menorah Journal, Νέα Υόρκη 1932.