Το Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας εγκαινίασε την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου την έκθεση φωτογραφίας με θέμα «Το παιδί στην παράδοση».
Συνέντευξη στον Στέλιο Κούκο από την εφημερίδα Μακεδονία
Το Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας, το οποίο αποτελεί πλέον την κύρια βάση της πολυποίκιλης ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του δημιουργού του, δηλαδή του Γιώργη Μελίκη, εγκαινίασε την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου την έκθεση φωτογραφίας με θέμα «Το παιδί στην παράδοση», που θα διαρκέσει ένα χρόνο.
Η έκθεση απεικονίζει παιδιά απ’ όλη την Ελλάδα σε ώρα πολιτιστικής και μουσικοχορευτικής έκφρασης. Παράλληλα εκτίθενται και τελετουργικά μέσα-κατασκευές από λαϊκοθρησκευτικά δρώμενα, ενώ ο Πέτρος Καμινιώτης με υψηλή αισθητική ντύνει playmobil με υπέροχες ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές.
Με τον ρέκτη της παράδοσης Γιώργη Μελίκη, που έχει μια αδιάκοπη και δημιουργική προσφορά στον πατροπαράδοτο πολιτισμό, είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Κυρίως αναφερθήκαμε στη σχέση των παιδιών με την παράδοση και στη μύησή τους σ’ αυτήν.
Τι περιλαμβάνει η πρόσφατη έκθεσή σας, κύριε Μελίκη;
Φωτογραφίες, αντικείμενα, εποπτικό υλικό, μέσα που ενισχύουν τη διάδραση και τη συμμετοχή είναι μερικά από τα εκθέματα της έκθεσης. Πρόκειται για μία ακόμη έκθεση με στόχο την προβολή, παράθεση και κατάθεση σημαντικών εκφάνσεων του λαϊκού μας πολιτισμού, που αφορούν το παιδί και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής του και κυρίως τη συμμετοχή του στην επιτέλεση μαγικοθρησκευτικών πράξεων μέσα στον κύκλο του χρόνου. Ο χρόνος για το παιδί κυρίως είναι το σημαίνον και οι εθιμοτυπικές πράξεις τα σημαινόμενα. Είναι εκπληκτικά εντυπωσιακός ο αριθμός, το εύρος αλλά και οι τρόποι επιτέλεσής τους από τόπο σε τόπο. Εμείς αυτό προσπαθούμε να αναδείξουμε, όπως εξάλλου σε όλες τις εκθέσεις μας. Για παράδειγμα, η έκθεση με μάσκες από όλη την Ελλάδα το πέτυχε αυτό και η ανταπόκριση και αποδοχή της ήταν τεράστια από μικρούς και από μεγάλους. Αν το πετύχουμε και με αυτή μας την έκθεση, σημαίνει ότι κάτι κάνουμε. Ορίζουμε καλά τον τρόπο λειτουργίας του Εθνογραφικού μας Κέντρου, και μάλιστα σε μια μικρή κωμόπολη όπως η Μελίκη, αλλά και όπου μας καλούν για κάποια έκθεση.
Η μουσική και το τραγούδι, σε συνδυασμό με τα τοπικά δρώμενα, φαντάζομαι πως είναι ο καλύτερος τρόπος μύησης για τα παιδιά…
Η μουσική είναι το κλειδί για τη μεγάλη είσοδο τόσο στο όνειρο, άλλο τόσο και στην πραγματικότητα. Εξάλλου κόσμος και όνειρο είναι το ίδιο πράγμα. Το παιδί έχει ανάγκη τον μύθο, τον παραμυθικό λόγο. Για το παιδί πρώτα είναι ο μύθος και μετά η ιστορία. Το έχω πει πολλές φορές ότι μικροί και μεγάλοι μπορούμε να ζήσουμε χωρίς ιστορία, αλλά δεν μπορούμε χωρίς μύθο. Και ο μύθος είναι προσωπικός, οικογενειακός, επιχώριος. Στα τοπικά δρώμενα η μουσική είναι προϋπόθεση και στα παιδικά παιχνίδια οι τραγουδιστές λέξεις συγκροτούν τη φαντασία και ορίζουν τις δράσεις. Και οι δράσεις αυτές είναι επιτελεστικές, σε «λύνουν» και σε «δένουν». Έτσι αρχίζει η μύηση. Παρά τη μεταφυσική της διάσταση, για το παιδί και τον λαϊκό άνθρωπο δεν είναι «άμπρα κατάμπρα». Έχει σαφήνεια και περιεχόμενο. Το τρίπτυχο «μουσική, χορός (κίνηση), λόγος» είναι ίσως τα καταλυτικότερα μέσα διείσδυσης σε κόσμους που τα άρρητα και «ου φωνητά» δεν χρειάζονται επεξηγήσεις και παραπανίσιες διευκρινίσεις. Το παραδοσιακό παιδικό παιχνίδι έχει ίσως τη μεγαλύτερη αυτονομία στο φαντασιακό αλλά και στο γίγνεσθαι, που δεν χρειάζεται να του προσθέτουμε στολίδια και μαλάματα. Μια άσπρη ή μια κόκκινη κορδέλα ή κλωστή τα λέει όλα, δεν θέλει ερμηνεία και απολογίες γιατί κόκκινο ή γιατί άσπρο. Τη ζωή δεν την εξηγείς, τη ζεις! Και τα παιδιά το ξέρουν καλύτερα από κάθε άλλον, ενήλικα, βαρύθυμο και βουτηγμένο σε διαλυτικές σκέψεις.
Ποιες ευκαιρίες και δυνατότητες δίνονται σήμερα για να γνωρίσει κάποιος την παράδοση;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Σώματα ξένα και αντιστάσεις κορεσμένες τα βασανίζουν τα παιδιά. Η ευθύνη είναι οικογενειακή υπόθεση. Το περίσσιο χαλάει το ίσιο. Οι ευκαιρίες και οι δυνατότητες καταχώθηκαν στη μηχανή του κιμά και τα «κουλουράκια» βγαίνουν ομογενοποιημένα… Όπως τα playmobil. Και δεν το λέω τυχαία αυτό, αφού μια ωραία βιτρίνα στην έκθεση αυτή είναι με playmobil, ντυμένα όμως αριστουργηματικά με παραδοσιακές φορεσιές. Ο Πέτρος Καμινιώτης, ένας δεκαεννιάχρονος φοιτητής από την Αθήνα με ιώβεια υπομονή, κάνει μια μοναδική νανοτεχνία που υπερβαίνει τη φαντασία. Είναι μια ανατρεπτική προσέγγιση. Μια αντίσταση απέναντι στο american way of life. Ο Πέτρος παίρνει το αντικείμενο και το κάνει υποκείμενο. Ένα ωραίο ελληνικό υποκείμενο. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια Ελλάδα ωραία! Αυτή την Ελλάδα μας παρουσιάζει ο Πέτρος Καμινιώτης στην έκθεση αυτή. Μια Ελλάδα η οποία δεν ακούει στο όνομα «Βλάχα» ή «Καραγκούνα», αλλά στο πραγματικό της όνομα, χωρίς αυτούς τους μίζερους χαρακτηρισμούς. Τη φωνάζεις με το όνομά της, Ελλάδα, Ελλάδα. Και για όσους ακόμη δεν το πήρανε χαμπάρι, καιρός είναι να το πάρουν. Εμείς και το Εθνογραφικό μας Κέντρο για αυτό είμαστε εδώ. «Για να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη», όπως γράφει και ο Ρίτσος.
Και τα πλεονεκτήματα για τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής;
Το μάθημα «Παίξε με τις επιλογές σου» φαίνεται πως ακόμη δεν το έχουμε διδάξει στα παιδιά. Αντίθετα επικρατεί η διδασκαλία του μαθήματος «Βολέψου με ό,τι βολεύει εμένα». Η πατροπαράδοτη-παραδοσιακή προσέγγιση πραγμάτων και πράξεων είναι στάση και επιλογή ζωής. Η απόκτηση πραγμάτων, γνώσεων, πληροφοριών με πολύ εύκολο τρόπο δεν κοστίζει και γι’ αυτό γρήγορα απαξιώνεται, με μια πολύ σύντομη ημερομηνία λήξης. Ένα κομπιούτερ, ένα κινητό, ένα τάμπλετ, το πολύ μέσα σε ένα χρόνο έχουν ξεπεραστεί, γιατί μια νέα γενιά τέτοιων συσκευών τα καταργεί και με μια καταναλωτική φρενίτιδα φέρνει άλλα. Μια σβούρα όμως, απ’ αυτές που παίζαμε πόσους αιώνες τώρα, κρατεί και θα κρατεί.
Ποια είναι αντίστοιχα τα μειονεκτήματα για τα παιδιά που δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν τέτοια βιώματα;
Η λέξη βίωμα από μόνη της προϋποθέτει περιβάλλον. Σε ποιο περιβάλλον να αναπτυχθούν παραδοσιακά βιώματα; Και τι είναι η παράδοση για πολλούς; Μια γριά μαυροφορεμένη, ξεδοντιασμένη και κατσούφα. Στο χέρι μας είναι όχι τη γριά αλλά τη στάχτη να την κάνουμε φλόγα και να την περάσουμε στα παιδιά. Αυτός είναι εξάλλου και ο στόχος της έκθεσής μας αυτής. Να κρατήσουμε για μια δυο ώρες, όσο θα κρατήσει η επίσκεψη εδώ, τη φλόγα αυτή. Αν καταφέρουμε και κάποια παιδιά την πάρουν μαζί τους, ε, τότε πετύχαμε.
Το Κέντρο σας έχει κάποιες δραστηριότητες που αφορούν μαθητές;
Ναι, έχουμε μια σειρά από εκπαιδευτικές δράσεις, διαδραστικές, που οι εξειδικευμένοι εθελοντές -παρακαλώ- συνεργάτες του Εθνογραφικού μας Κέντρου έχουν σχεδιάσει και που με το άνοιγμα της νέας σχολικής χρονιάς θα υποδεχτούν τα παιδιά αλλά και τους μεγάλους φίλους μας.
Πληροφορίες
Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας
Αγίου Νικολάου 4, Μελίκη Ημαθίας
τηλ. 2331081274
Δημοσιεύτηκε στην «Μακεδονία της Κυριακής» στις 4 Σεπτεμβρίου 2016
