Σχόλια πάνω σε έναν πίνακα που δημοσιοποίησε το περιοδικό Εκόνομιστ
Του Γιώργου Ρακκά από την Ρήξη φ. 137
Ενδιαφέρων πίνακας από το Εκόνομιστ, προβάλλει τις εκτιμήσεις για την εξέλιξη του παγκόσμιου πληθυσμού, τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες…
Εντυπωσιακή η πληθυσμιακή έκρηξη της Αφρικής, όσο και τραγική: Καθώς ο υπερπληθυσμός απειλεί να αναστείλει κάθε σοβαρή αναπτυξιακή δυναμική και, δοθείσης της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, που επιδεινώνεται, μειώνοντας με ταχείς ρυθμούς το ποσοστό της καλλιεργήσιμης γης επί του συνόλου, τίθεται ζήτημα… δεκάδων, αν όχι εκατοντάδων εκατομμυρίων «πλεονάζοντος πληθυσμού» -με την έννοια ότι η εξασφάλιση της επιβίωσής του καθίσταται αντικειμενικά αδύνατη μέσα στην ίδια την Αφρική, η οποία αναμένεται να εξελιχθεί σε κύρια πηγή σφοδρών μεταναστευτικών κυμάτων προς τον Βορρά.
Για να καταλάβουμε λίγο την εκρηκτική σχέση υπερπληθυσμού, οικονομικής ανάπτυξης, οικολογικής κρίσης και κοινωνικής απορρύθμισης: Η Νιγηρία, που θα διαδεχθεί τις ΗΠΑ ως τρίτη πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, ήταν 46 εκατομμύρια το 1960. Σήμερα είναι… 192 εκ. και το 2050 θα φτάσει τα 400 εκ. H πρωτεύουσά της, το Λάγος, ήταν 1,4 εκ. το 1970 και σήμερα κάπου μεταξύ 18 εκ. και 21 εκ. Το 80% του πληθυσμού αυτού απασχολείται στην «άτυπη οικονομία», και είναι εξαιρετικά δύσκολο κανείς να φανταστεί αυτό το οικιστικό χάος ως «οργανωμένη κοινωνία».
Με φαγουρίζει το χέρι να γράψω και για την Αίγυπτο σχετικά, που βιώνει μια τρομερή «στεναχωρία» καθώς το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της καλύπτεται από την έρημο, αλλά μπορεί κανείς να φανταστεί την εκεί κατάσταση ως μια επανάληψη του τι συμβαίνει στην Νιγηρία, σε μικρότερα μεγέθη, βέβαια.
Πάμε στη Νοτιοανατολική Ασία: Αξιοσημείωτη ανατροπή στις θέσεις (1) και (2): Η Ινδία θα διαδεχθεί την Κίνα ως πρωταθλήτρια πολυπληθέστερη χώρα. Οι Ινδοί όμως μάλλον δεν πολυπανηγυρίζουν, καθώς τα νούμερα μαρτυρούν και εδώ την περίφημη «μαλθουσιανή παγίδα» (μεταβολή του υπερπληθυσμού σε αρνητικό παράγοντα για την οικονομία, και την κοινωνία): 12-15 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, πέραν μάλιστα της γεωργίας, θα πρέπει να δημιουργηθούν μέσα στα επόμενα 5 χρόνια, αν η χώρα επιθυμεί να απορροφήσει ομαλώς τον νέο της πληθυσμό. Για να έχουμε μια εικόνα του ανέφικτου μιας τέτοιας πρόβλεψης, αξίζει να σημειώσουμε ότι μεταξύ του 2000-2015, περιόδου που η Ινδία ανήλθε ως σημαντικός παγκόσμιος πόλος οικονομικής ισχύος, και η ανάπτυξη έτρεχε με 8%, έπρεπε να δημιουργηθούν 335 εκ. θέσεις εργασίας, αλλά δημιουργήθηκαν μόνο… 75 εκ. Έτσι, η εξέλιξη του κοινωνικού ζητήματος αναμένεται εκρηκτική στην ινδική υποήπειρο, όπως επίσης και οι αντιθέσεις μεταξύ των δύο φύλων, για λόγους που συνδέονται με τη δημογραφία με διαφορετικό τρόπο, καθώς λόγω θρησκευτικών και παραδοσιακών πρακτικών υπάρχει μόνιμη ανισορροπία στις γεννήσεις μεταξύ των δύο φύλων.
Ο υπερπληθυσμός της Ινδίας αναμένεται να αποτελέσει βασικό ανασταλτικό παράγοντα για την άνοδο της ευημερίας στη χώρα και την απαγκίστρωση πολλών εκατομμυρίων από το κατώτατο όριο της φτώχειας… και κάπου εδώ είναι να θαυμάζει κανείς την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού που χαρακτηρίζει το κινέζικο κράτος από τη μακραίωνη παράδοση του μανδαρινισμού του: Η πολιτική «ενός τέκνου» του Μάο δημιούργησε βραχυπρόθεσμα διάφορα προβλήματα στην κινέζικη κοινωνία: Μια ανατροπή στην αναλογία εργαζόμενων και συνταξιούχων, ορισμένες γενιές κακομαθημένων, καθώς τα παιδιά δίχως αδέρφια ανέπτυξαν αυτό που οι Κινέζοι ψυχολόγοι αποκαλούν το «σύνδρομο του μικρού αυτοκράτορα». Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η πολιτική αυτή φαίνεται να αποδίδει, ιδίως στο ότι έντεχνα αποφεύγει τη «μαλθουσιανή παγίδα» που ταλανίζει τους Ινδούς ή την Αφρική… Μέχρι τα μέσα του αιώνα, και εξαιτίας της πολιτικής του 1 παιδιού, που σήμερα έχει εγκαταλειφθεί, ο πληθυσμός της Κίνας θα υποστεί μια μείωση, που αναμένεται να αποδειχθεί «σωτήρια», καθώς θα συμβάλει όχι μόνο στην βιωσιμότητα, αλλά στην αύξηση της κατά κεφαλήν ευημερίας και στο κλείσιμο της ψαλίδας των ανισοτήτων (καθώς λιγότερος πληθυσμός θα έχει πρόσβαση στην ίδια πίτα εθνικού εισοδήματος).
Ο Μάο, βέβαια, δεν ήταν μέντιουμ… «Aπλώς» έβγαινε από την παράδοση και την ιστορία μιας χώρας που σκόνταψε ουκ ολίγες φορές, κατά το αυτοκρατορικό της παρελθόν, στην παγίδα του υπερπληθυσμού: «Έπαθε», δηλαδή, «κι έμαθε».
Το δυτικό ημισφαίριο προσφέρεται για πολύ φτωχότερους δημογραφικούς σχολιασμούς: Για την Ευρώπη, η πληθυσμιακή της μείωση, δεδομένη από καιρό, δεν αποτελεί παρά τη δημογραφική έκφραση ενός «παρατεταμένου φθινοπώρου», μιας σταδιακής κατάρρευσης διαρκείας που μόλις τώρα γίνεται αισθητή στις επιπτώσεις της. Η εξίσωση του καθοδικού σπιράλ περιλαμβάνει έναν εκρηκτικό συνδυασμό κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, μεταναστευτικού ζητήματος, ενδοευρωπαϊκών ταυτοτικών συγκρούσεων, ουσιαστικής αδυναμίας παρέμβασης γύρω από μείζονες γεωπολιτικές προκλήσεις, οι οποίες πολλαπλασιάζονται στην περιφέρειά της.
Οι ΗΠΑ δείχνουν να εξαιρούνται από την εικόνα της γενικής δημογραφικής κάμψης της Δύσης· ωστόσο μένει να δούμε αν η πληθυσμιακή της αύξηση κρύβει μέσα της αλλαγές στους συσχετισμούς των εθνοτήτων στο εσωτερικό της πολυεθνικής τους κοινωνίας, ιδίως αν αυτή αφορά την πληθυσμιακή έκρηξη των Λατίνων. Εντούτοις, είναι αλήθεια ότι αυτή εξισορροπείται, καθώς και οι ευρωπαϊκής καταγωγής κάτοικοι εμφανίζουν καλύτερες δημογραφικές επιδόσεις από τους Ευρωπαίους προγόνους τους.
Τέλος, και το πιο σημαντικό: η παγκόσμια απορρύθμιση που διαφαίνεται μέσα από τα δεδομένα καθιστά ακόμα πιο δραματικό το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, η οποία καταρρέει γοργά τη στιγμή που μετακινούνται οι παγκόσμιες τεκτονικές πλάκες της ανθρωπότητας…
2 ΣΧΟΛΙΑ
Πολύ ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις σας, κ. Ρακκά, όπως πάντα. Αλλά δεν πολυκαταλαβαίνω την κάποια “αισιοδοξία” σας ότι η Κίνα ξέφυγε από τη μαλθουσιανή παγίδα λόγω της μανδαρίνικης παράδοσής της. Είτε πρώτη είτε δεύτερη σε πληθυσμό, τα πληθυσμιακά της νούμερα και τάσεις, όπως και της Ινδίας, παραμένουν τερατώδη και μη βιώσιμα.
Ας μην ξεχνάμε τη φόρμουλα του Μάλθους ότι ο πληθυσμός αυξάνεται εκθετικά και η οικονομία αριθμητικά. Και μπορεί οι Βρετανοί, για τους οποίους έγραφε αυτός ο συγγραφέας, να απέφυγαν την παγίδα του στήνοντας μια αυτοκρατορία (δηλαδή μια “αντλία” απορρόφησης πλούτου από την περιφέρεια για την τροφοδότηση του αυτοκρατορικού κέντρου), αλλά δεν νομίζω πως Κίνα και Ινδία έχουν σήμερα τέτοια περιθώρια. Ο Μάλθους μιλούσε για ένα μικρό ναυτικό έθνος που όπως απεδείχθη μπορούσε να βγει παραέξω από τη γεωγραφική του ποντικοπαγίδα και να σωθεί (σε βάρος άλλων). Σήμερα όμως μιλάμε για έναν ολόκληρο πλανήτη που δεν έχει παραέξω – κι ας ονειροπολούν όσο θέλουν οι αναγνώστες του Robert Heinlein και του Isaac Asimof. Αισίως(;) φτάσαμε ή πλησιάζουμε τα επτάμισυ δισεκατομμύρια (200.000 επιπλέον στόματα κάθε μέρα!), έχουμε επιβαρύνει κατά 140% τουλάχιστον τη φέρουσα ικανότητα του πλανήτη και σε 33 χρόνια η Αφρική θα έχει πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αλληλούια!
Η πολύμορφη κρίση που μας δέρνει έχει αποδείξει πως η λεγόμενη Δύση είναι πλέον irrelevant, αλλά και η φυγή προς τα εμπρός δια του βιομηχανισμού και της “ανάπτυξης” που έχουν επιλέξει οι δύο ασιατικοί γίγαντας φανερά είναι ένας απελπισμένος αγώνας οπισθοφυλακών που σκοντάφτει σε ένα διπλό τείχος: Αφενός στην πληθυσμιακή βόμβα αφετέρου στο πεπερασμένο του πλανήτη μας (σε ενέργεια, πρώτες ύλες, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, περιβαλλοντικές αντοχές κ.ο.κ.) Άλλωστε οι καλές μέρες του βιομηχανισμού έχουν περάσει και ό,τι ήταν εύκολο, φτηνό και ασφαλές έχει ήδη αντληθεί / εξορυχθεί / μεταποιηθεί. Από εδώ και πέρα απομένουν μόνο κατηφοριές. Πολύ ωραία περιγράφει τα τραγικά αδιέξοδα του κόσμου μας ο δρ. Richard Duncan, ειδικός στα ενεργειακά δίκτυα, επισημαίνοντας με στοιχεία ότι από το 1977 η κατά κεφαλή κατανάλωση ενέργειας πέφτει σταθερά, παρά τα οικονομικά και τεχνολογικά “θαύματα” που υποτίθεται ότι έγιναν από τότε (βλ. Η θεωρία του Ολντουβάι, https://katavasis.wordpress.com/2013/11/27/olduvai-theory/).
Ο καθένας μπορεί εύκολα να δει πού οδηγεί αυτή η κατάσταση τις επόμενες λίγες δεκαετίες και τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά για το παραιτημένο, ημι-λιπόθυμο και σε αυτοκτονικό ιδεασμό έθνος μας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων.
Gregorius
https://katavasis.wordpress.com/
Η μεγαλύτερη παγίδα και ανατροπή βρίσκεται πάντως στο ποιες από τις χώρες που υπάρχουν στη λίστα του 2013 θα εξακολουθούν να υπάρχουν και σε εκείνη του 2050 ως διακεκριμένες κρατικές οντότητες με τη μορφή και τα σύνορα ίδια με σήμερα (ή έστω περίπου τα ίδια)…. Π.χ. για τη Νιγηρία χλωμό το κόβω όπως και για το Κογγό. Κι αν θέλει κανείς να είναι πιο τολμηρός, μπορεί να αναρρωτηθεί και για το Μπαγκλαντές, την Ινδονησία, την Αιθιοπία, την Κίνα αλλά ακόμα και τη Ρωσία, τη Βρετανία ή και γιατί όχι τις… ΗΠΑ!! Και το αδελφό ερώτημα-παγίδα αυτού είναι ποιες χώρες ή κρατικά μορφώματα θα έχουν πάρει τη θέση εκείνων που θα εξαφανισθούν από τη λίστα!