Αρχική » Προβολή ταινίας: «Ιβάν ο Τρομερός», (Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017)

Προβολή ταινίας: «Ιβάν ο Τρομερός», (Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017)

από Άρδην - Ρήξη

cineΡήξη: Κινηματογραφικό αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση (13, 20 Οκτωβρίου & 3, 10 Νοεμβρίου)

Κινηματογραφικό αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση 

Η ταινιοθήκη της Ρήξης πραγματοποιεί ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα για το πώς αποτυπώθηκε η Οκτωβριανή Επανάσταση και η εξέλιξή της στο σινεμά μέσα από τις ταινίες του Σεργκέι Αϊζενστάιν.

Την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017, 19:30 θα προβληθεί ο «Ιβάν ο Τρομερός».

χώρος πολιτικής & πολιτισμού «Ρήγας Βελεστινλής» Ξενοφώντος 4, Σύνταγμα

Ο Νικολάι Τσερκάσοφ ως Ιβάν, ο Τρομερός στην ομώνυμη ταινία

«O κινηματογράφος είναι, σίγουρα, η πιο διεθνής από τις τέχνες. […].Προπαντός, επειδή οι δυνατότητες της τεχνικής του, που πλουτίζονται αδιάκοπα, και η δημιουργική του δύναμη, που ολοένα ανεβαίνει, δίνουν στον κινηματογράφο τη δυνατότητα να εγκαθιδρύσει μια απέραντα ζωντανή πνευματική επαφή, σε διεθνή κλίμακα», είχε γράψει ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν τον Αύγουστο του 1946. Ο πρωτοπόρος του σοβιετικού και του παγκόσμιου κινηματογράφου και θεωρητικός της τέχνης που ένιωθε μια «ακατανίκητη, άπληστη, ακόρεστη» έλξη για την Τέχνη έμεινε στην ιστορία σίγουρα για την τεχνική και την δημιουργικότητα του, για το περίφημο «μοντάζ των εντυπώσεων», για τις ταινίες του που αποτελούν ορόσημα για την έβδομη τέχνη, όπως το αριστούργημα του βωβού κινηματογράφου «Θωρηκτό Ποτέμκιν» και για τα δοκίμια του για την τεχνική του και τον κινηματογράφο.

Οι ταινίες του

Το 1924, ο Αϊζενστάιν πρότεινε στην Προλετκούλτ την δημιουργία μιας σειράς επτά ταινιών που θα είχε ως θέμα τα ρωσικά επαναστατικά κινήματα πριν το 1917 που οδήγησαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε ασχοληθεί με τον κινηματογράφο αποφάσισε να σκηνοθετήσει την πέμπτη κατά σειρά ταινία. Ήταν «Η Απεργία» (Strike / Stachka), που αφηγείται την ιστορία μιας απεργίας που καταπνίγηκε από την εργοδοσία. Στο φιλμ χρησιμοποιείται το μεταφορικό μοντάζ, όπως στην σκηνή που αντιπαρατίθεται εικόνες από ένα σφαγείο με εκείνες ανάμεσα στους απεργούς και την εργοδοσία. Σύμφωνα με τον γάλλο ιστορικό Μαρκ Φερό, η ταινία αποτελεί το «υπόδειγμα» μιας βιομηχανικής κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη φάση της ανάπτυξής της και  «συμπυκνώνει τις μεγάλες εκείνες απεργίες που εξέφρασαν τους προλεταριακούς αγώνες στην προεπαναστατική Ρωσία».

Η επόμενη ταινία ήταν το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925) , η οποία γυρίστηκε για την επέτειο της επανάστασης του 1905. Το αρχικό σενάριο ήταν διαφορετικό καθώς αναφερόταν σε πολλά γεγονότα που οδήγησαν στην επανάσταση, αλλά ο Αϊζενστάιν αποφάσισε να επικεντρωθεί μόνο στο γεγονός της ανταρσίας στο θωρηκτό που οδήγησε στην γενίκευση της ανταρσίας σε ολόκληρη την Οδησσό. Το καινούριο σενάριο γραφόταν κάθε μέρα στα γυρίσματα. Ένας ακόμη λόγος που ο Αϊζενστάιν ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο επεισόδιο ήταν ότι είχε ξεχαστεί από την συλλογική μνήμη. Στην ταινία παραμένουν αρκετά από τα αυθεντικά στοιχεία της επανάστασης του 1905, όπως, το σκουληκιασμένο κρέας, η αλληλεγγύη των κατοίκων της Οδησσού υπέρ των θυμάτων, η καταστολή, η σφαγή (που δεν έγινε στα σκαλιά της Οδησσού), η αναχώρηση του θωρηκτού για την Κωστάντζα και το πέρασμα ανάμεσα στα πλοία που χαιρετίζουν με ζητωκραυγές.

Ακολούθησε, το 1927, ο «Οκτώβρης» για να τιμήσει τα δέκα χρόνια από την επανάσταση των μπολσεβίκων του 1917. Με την ταινία αυτή, ο Αϊζενστάιν προχώρησε ακόμα περισσότερο στην τυποποίηση των χαρακτήρων ψάχνοντας παντού για τις κατάλληλες φυσιογνωμίες, ακόμα και αν δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία στην υποκριτική. Μάλιστα, έφτασε στο σημείο να προσλάβει έναν συγκεκριμένο άντρα για να υποδυθεί τον Βλαντιμίρ Λένιν απλά και μόνο επειδή του έμοιαζε στην εξωτερική εμφάνιση. Ο «Οκτώβρης» επικρίθηκε επειδή το είδος του μοντάζ που χρησιμοποιήθηκε θεωρήθηκε ακατανόητο για τον απλό θεατή.

Στις αρχές της δεκαετίας  του ’30, ο Αϊζενστάιν ταξίδεψε στην Αμερική. Ήθελε πολύ να γυρίσει μια ταινία εκεί ωστόσο δεν τα κατάφερε ποτέ λόγω ανυπέρβλητων δυσκολιών. Επέστρεψε στα κινηματογραφικά δρώμενα της πατρίδας του με την ταινία «Αλέξανδρος Νιέφσκι» το 1938 με την οποία ήθελε να παρουσιάσει ξανά την ιστορία της ήττας των γερμανικών στρατευμάτων από τους Ρώσους το 13ο αιώνα κάτω από την ηγεσία του Νιέφσκι. Στο φιλμ αυτό, ξεχωρίζει ο συνδυασμός του μοντάζ και της μουσικής. Το κύκνειο άσμα του σκηνοθέτη ήταν η ταινία «Ιβάν Ο Τρομερός» (1944-1946), η οποία αφηγείται την ιστορία του ομώνυμου αυτοκράτορα του 16ου αιώνα. Για πρώτη φορά, ο Αϊζενστάιν δεν κάνει χρήση της σύγκρουσης των εικόνων , όπως στις προηγούμενες ταινίες. Εδώ, κάθε εικόνα είναι στατική. Είναι χαρακτηριστικό ότι το δεύτερο μέρος της ταινίας είναι έγχρωμο μιας και προς το τέλος των γυρισμάτων υπήρξε η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί έγχρωμο φιλμ. Η δεύτερη συνέχεια του «Ιβάν» απαγορεύτηκε από το σταλινικό καθεστώς γιατί υπήρχε η υποψία ότι αναφερόταν στην τυραννία του Στάλιν. Ο Αϊζενστάιν έφυγε από την ζωή το 1948 από καρδιακή προσβολή χωρίς να έχει καταφέρει να κάνει τον «Ιβάν» τριλογία.

Από το Cahiers du cinema:

Το κύκνειο άσμα του μεγαλύτερου σκηνοθέτη και θεωρητικού (για μένα καλλιτέχνη γενικότερα) του εικοστού αιώνα. Ένα αριστούργημα «γοτθικής ομορφιάς», στο οποίο ο Αϊζενστάιν φαίνεται να έχει παραιτηθεί από τις παλαιότερες απόψεις του (το μοντάζ δεν έχει την πλαστικότητα παλαιότερων ταινιών του). Τα γυρίσματα αυτής της επικής ταινίας, που εξιστορεί τη ζωή του δεσποτικού τσάρου Ιβάν που εξόντωσε τους Βογιάρους, ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’40 κατόπιν αιτήματος του Στάλιν. Ο Ιβάν ο 4ος, μέγας δούκας της Μοσχοβίας, στέφεται τσάρος το 1547, παρά την αντίθεση και τις πολιτικές ίντριγκες των Βογιάρων και της θείας του Ευφροσύνης η οποία θέλει να ανεβάσει στο θρόνο το γιο της Βλαντιμίρ. Ο Ιβάν πετυχαίνει νίκες κατά των Τατάρων και τσακίζει μια εξέγερση των Βογιάρων. Μετά τη δηλητηρίαση της γυναίκας του από τη Ευφροσύνη, αποφασίζει να αποσυρθεί από τα εγκόσμια, αλλά ο λαός τον καλεί να αναλάβει ξανά την εξουσία. Δημιουργεί μια προσωπική φρουρά, έρχεται σε ρήξη με τον κλήρο, στρέφει μια συνωμοσία της Ευφροσύνης για τη δολοφονία του, εναντίον των εχθρών του και κυβερνά με τη σκληρότητα που του χάρισε τον τίτλο «ο Τρομερός». Μια μνημειώδης ταινία, με αναφορές στη βυζαντινή εικονογραφία και την ελληνική τραγωδία, που αποτελεί το αποκορύφωμα, κατά πολλούς, της τέχνης του Αϊζενστάιν. Μια απίστευτη αλληγορία της τυραννικής και καταπιεστικής εξουσίας του Στάλιν, ο οποίος, σαν το φοβερό πρόγονό του, καλείται να λάβει τα πιο σκληρά μέτρα για να τιμωρήσει τους προδότες και να ενώσει το ρωσικό λαό ενάντια στους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Ο μεγάλος Ρώσος δημιουργός είχε διαπιστώσει τις σαρωτικές πολιτικές αλλαγές, σε σχέση με την εποχή του Λένιν, με τις ατιμωτικές δίκες εναντίον των πρώην ηγετών του Κόμματος. Το δεύτερο μέρος της ταινίας λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε, καθώς θίγει εύστοχα το θέμα της μοναξιάς της εξουσίας, η οποία παρουσιάζεται ως απατηλός μύθος, κάτι που επίσης εξόργισε τον Στάλιν και ανάγκασε τον Αϊζενστάιν να υπογράψει διάφορες ταπεινωτικές δηλώσεις και να παραιτηθεί ενός τρίτου μέρους που σχεδίαζε. Σοβαρά άρρωστος και πολύ πικραμένος πέθανε λίγο αργότερα από καρδιακή προσβολή. Μια ταινία πάντως που αφομοιώνει όλες τις αισθητικές αναζητήσεις του κορυφαίου θεωρητικού και σκηνοθέτη του κινηματογράφου, ιδιοφυώς κατασκευασμένη ως την παραμικρότερη λεπτομέρεια, ένα ποίημα εικαστικής τελειότητας που αγγίζει τον περφεξιονισμό όσο κανένα άλλο κινηματογραφικό επίτευγμα, ίσως το πρώτο ολοκληρωμένο «οπτικοφιλοσοφικό δοκίμιο» στην ιστορία του σινεμά που εκτός των άλλων περιέχει και αρκετούς πειραματισμούς με το έγχρωμο φιλμ στις τελευταίες σκηνές της ταινίας, το οποίο δημιουργεί μια μοναδική έκρηξη χρωμάτων, που κάνει ακόμα πιο παράξενη την αριστουργηματική αυτή δημιουργία.

ΣΧΕΤΙΚΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ