Ρουμανία, χώρα μονοκομματισμού

973

Του Τιερί Πορτ από τη LeFigaro
Μετάφραση: Δημήτρης Παπαμιχαήλ

Κληρονόμος του Κομουνιστικού Κόμματος, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD) ανέκαθεν κυβερνούσε τη Ρουμανία. Ο σημερινός ηγέτης του, Λιβίου Ντραγκνέα, διαχειρίζεται τη χώρα σύμφωνα με τη δική του δικαστική ατζέντα. Εκδίδει εντολές και το κόμμα του τις εκτελεί με σταλινική πειθαρχία. Το Βουκουρέστι, το οποίο προεδρεύει την Ευρωπαϊκή Ένωση από την 1η Ιανουαρίου, υπακούει…

Μαζί του ξεκίνησαν όλα και μαζί του συνεχίστηκαν. Ο Ιον Ιλιέσκου, ο άνδρας που έριξε το καθεστώς Τσαουσέσκου το 1989, πριν κληρονομήσει όλα του τα προνόμια, για μια δεκαετία, κληροδότησε στη χώρα του έναν θεσμό που σήμερα συγκροτεί τη Ρουμανία και ταυτόχρονα την αγκιστρώνει περισσότερο από τους γείτονές της, στο κομμουνιστικό παρελθόν: το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Μετά από αρκετές αλλαγές ονόματος, έτσι αποκαλείται σήμερα αυτός ο σχηματισμός που οικοδομήθηκε κατά το πρότυπο των παλαιών λενινιστικών κομμάτων, με εκείνη την πειθαρχία που επιτρέπει στους ηγέτες τους να επιβάλουν τις απόψεις στους συντρόφους τους, εν συνεχεία στην κοινωνία και στο κράτος, των οποίων αποτελούν τον πυρήνα.

Από το 1989, το PSD δεν απουσίασε από την εξουσία παρά μόνο για τέσσερα χρόνια από το 1996 έως το 2000, και το 2004 για μια ακόμα περίοδο τριών ετών, κατά την οποία, ωστόσο, παρέμεινε η πρώτη δύναμη του Κοινοβουλίου. Συνολικά, ο σχηματισμός αυτός κυριάρχησε στη Ρουμανία είκοσι δύο από τα είκοσι εννέα χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ύστερα από τα σαράντα τέσσερα χρόνια βασιλείας του Κομμουνιστικού Κόμματος, του οποίου είναι ο κληρονόμος! Και, σε αντίθεση με όλους τους άλλους σχηματισμούς, κάποιοι εκ των οποίων εξαφανίστηκαν, το κόμμα αυτό κατάφερε να επιβιώσει και ως αντιπολίτευση,, και να ανακτήσει σύντομα την εξουσία.

Η νίκη του στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, τον Δεκέμβριο του 2016, του προσφέρει στο ρουμανικό κοινοβουλευτικό σύστημα σχεδόν όλες τις εξουσίες μέχρι τις επόμενες εθνικές εκλογές, το 2020. Αλλά, εδώ και δύο χρόνια, ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, που συγκεντρώθηκε σε μεγάλες διαδηλώσεις, αντιτίθεται στο PSD και στον πρόεδρό του, Λιβίου Ντραγκνέα, ο οποίος επιχειρεί να υπονομεύσει το δικαστικό σώμα, αφού πρώτα επιτέθηκε στους δικαστικούς που τον ερευνούν σε ποικίλες υποθέσεις.

Καθώς ο ηγέτης του κόμματος θα μπορούσε να καταλήξει στη φυλακή πριν από το τέλος της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου, το PSD, που γνώρισε πρόσφατα ένα κύμα αποχωρήσεων και διαγραφών, κινδυνεύει να βρεθεί σε δεινή θέση στις εκλογές του 2020. Οι διαιρέσεις στο εσωτερικό του συστήματος είναι τόσο προφανείς που θα μπορούσαν όχι απλώς να προκαλέσουν την ήττα στις επόμενες εκλογές, αλλά, μακροπρόθεσμα, να οδηγήσουν και στην αμφισβήτηση της ηγεμονίας του στη Ρουμανία.

«Είναι μια δύσκολη στιγμή, μια στιγμή σύγχυσης για το κόμμα, το οποίο βιώνει την πιο σοβαρή πολιτική κρίση της ιστορίας του», αναγνωρίζει ο Ίον Ιλιέσκου, ο οποίος δείχνει να έχει ελάχιστη εκτίμηση για τον Λιβίου Ντραγκνέα, ο οποίος, «με τις προσωπικές του θέσεις και τις δικαστικές υποθέσεις που τον βαραίνουν, έχει δημιουργήσει εσωτερικά ρήγματα» στο PSD. Αρχικά, ο Ίον Ιλιέσκου υποστήριξε την επίθεση εναντίον των δικαστών που δρούσαν κατά της διαφθοράς, καθώς οδήγησαν σε παραίτηση πολλούς αξιωματούχους του PSD, συμπεριλαμβανομένων δύο πρώην πρωθυπουργών. Κατά τη διάρκεια των μαζικών διαδηλώσεων του χειμώνα του 2017, επιτέθηκε και στον πρόεδρο του δεξιού κόμματος, Κλάους Ιοάννις, τον οποίο κατηγόρησε ότι, «αντί να διαδραματίσει ρόλο μεσολαβητή, έσπρωξε τους ανθρώπους να βγούνε στον δρόμο και προκάλεσε όλη αυτή την αναρχία». Ωστόσο, ο αγώνας αυτός μετετράπη σε προσωπική σύγκρουση μεταξύ του Λιβίου Ντραγκνέα και των δικαστικών αρχών, που ερευνούν την εμπλοκή του σε τρεις υποθέσεις, ενώ έχει ήδη καταδικαστεί για νοθεία σε εκλογικές αναμετρήσεις, καθώς και για κατάχρηση εξουσιών και πλασματικές θέσεις εργασίας.

Όπως πολλά στελέχη του PSD, ο Ίον Ίλιεσκου πιστεύει ότι το κόμμα του, για να αυτοσυντηρηθεί, πρέπει να γυρίσει τη σελίδα Ντραγκνέα. Από την αστική συνοικία Πριμαβέρι στο Βουκουρέστι, όπου μονάχα ένας κήπος χωρίζει το σπίτι του από την προεδρική κατοικία της οποίας υπήρξε ένοικος, δεν θέλει να εκτεθεί και πολύ. Ογδόντα πέντε ετών πλέον, καλλιεργημένος, με μια λεπτή και ζωηρή νοημοσύνη, ο Ίον Ιλιέσκου, προτιμά να τονίζει τη σημασία της κληρονομιάς του, σημειώνοντας ορθώς, ότι σήμερα στη Ρουμανία «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, δεν υπάρχει άλλη δύναμη ικανή να καλύψει τις ανάγκες της κοινωνίας», εκτός από το PSD.

«Αυτό το κόμμα, χρησίμευσε ως πρότυπο για όλα τα ρουμανικά πολιτικά κόμματα», λέει η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου, Σίλβια Μαρτόν. Πολιτικά κόμματα, τα οποία προέρχονται από το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας που σχηματίστηκε μετά την πτώση του Τσαουσέσκου. «Με αφετηρία αυτό το Μέτωπο δημιουργήθηκαν όλα τα άλλα κόμματα και, προσθέτει, όλα τους προσπάθησαν να αντιγράψουν το PSD, αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς παραμένει μέχρι στιγμής το μοναδικό δομημένο κόμμα. Είναι ένα λενινιστικό κόμμα, πολύ πειθαρχημένο, όπου αποφασίζει ένας πυρήνας. Η οργάνωσή του ελέγχει όλη την επικράτεια, ενώ έχει εισέλθει και στον ιδιωτικό τομέα, μετά τις ιδιωτικοποιήσεις κάποιων δημόσιων επιχειρήσεων. Είναι ταυτόχρονα ένα κρατικό κόμμα, το οποίο διογκώνει τις θέσεις και τα καθήκοντα που καλύπτουν οι δημόσιοι υπάλληλοι ».

«Το 1989, συνεχίζει η Σίλβια Μαρτόν, το δεύτερο κλιμάκιο της νομενκλατούρας έδιωξε το πρώτο. Ο Ιλιέσκου έγραψε το Σύνταγμα, ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας και πρόεδρος του κόμματος, διόριζε τον πρωθυπουργό του, οι υπουργοί ήταν υποτελείς του, ενώ ήλεγχε ο ίδιος το κράτος και τις μυστικές υπηρεσίες (που κληρονόμησαν την περίφημη Σεκιουριτάτε της εποχής Τσαουσέσκου). Όμως ο Ιλιέσκου ήταν ειλικρινής και, όταν χρειαζόταν, καθάριζε το κόμμα του από αποκλίνοντα στοιχεία, όταν αυτά υπέπεφταν σε ηθικά σφάλματα».

Οι δυνάμεις της δεξιάς, στην πρώτη τους κυβέρνηση, το 1996, απέτυχαν εντελώς σε όλους τους τομείς, οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς. Ο Τραϊάν Μπασέσκου, ο οποίος θα αποτελέσει την εναλλακτική λύση στο PSD, μέχρι να γίνει πρόεδρος το 2004, αν και επίσημα δεξιός, «είχε την ίδια  αντίληψη με το PSD, εργάζονταν στο Ναυτικό επί Τσαουσέσκου, στο εμπόριο με το εξωτερικό, και είχε σχέση με την Σεκιουριτάτε», υπενθυμίζει η Σίλβια Μαρτόν. «Όταν βρέθηκε στην εξουσία, ο Μπασέσκου ο πολιτικός αλγόριθμος παρέμεινε σταθερός. Είναι ένα μαθηματικό σύστημα: Όταν το PSD επέστρεψε στην εξουσία, προσθέτει η καθηγήτρια, ο πολιτικός αλγόριθμος είχε νομιμοποιηθεί και από την αντιπολίτευση».

Το PSD κατάφερε να διορίσει ημετέρους σε όλα τα επίπεδα του κράτους και των επιχειρήσεων που ιδιωτικοποιήθηκαν. Χρόνο με τον χρόνο, οι υπουργοί του PSD ανέλαβαν προγράμματα με τη στήριξη των τοπικών βαρόνων του κόμματος, που συνδέονταν με επιχειρηματίες του PSD. Η παλιά δοκιμασμένη κομμουνιστική συνταγή. Στους δήμους, στις νομαρχίες, σε όλες τις δομές που σχετίζονται με τη τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και σε όλες τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται από το δημόσιο, οι υπόχρεοι στο κόμμα, που γινόντουσαν η εκλογική του βάση, έβρισκαν έτσι τα μέσα διαβίωσης. Καθώς οι πιο φιλόδοξοι ξενιτεύονται, σήμερα πλέον το 60% των Ρουμάνων εργάζεται στον δημόσιο τομέα. Η εκλογική βάση του PSD, αρχικά περισσότερο αγροτική και ηλικιωμένη, σταδιακά κέρδισε τις πόλεις, μέχρι το Βουκουρέστι.

Φυσικά, οι δεσμοί μεταξύ του πολιτικού και του επιχειρηματικού κόσμου εξηγούν το ότι το PSD, που κυβέρνησε περισσότερο από όλα τα άλλα κόμματα, βάλλεται περισσότερο από τις έρευνες κατά της διαφθοράς. Η μελλοντική πολιτική αρχιτεκτονική της Ρουμανίας εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την έκβαση αυτής της διαμάχης μεταξύ αυτού του κόμματος και των εισαγγελέων και δικαστών. Πέρα από το PSD όμως, είναι ένα ολόκληρο σύστημα, με τις διακλαδώσεις του σε όλους σχεδόν τους πολιτικούς χώρους της Ρουμανίας, το οποίο προσπαθεί να γλιτώσει από τα νύχια της Δικαιοσύνης.

Ωστόσο, σήμερα, η ηγεσία του κόμματος, επιβάλλει τις επιλογές της στη χώρα, παρά την αντίθεση ενός δεξιού προέδρου και εκείνη του δρόμου. Αυτό συμβαίνει παρά τις πολλές επικρίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Ρουμανία, τη στιγμή μάλιστα που, ειρωνικά, η τελευταία προεδρεύει στην πρώτη. Ασυγκίνητος εμπρός σε όλους τους επικριτές του, ο Λιβίου Ντραγκνέα, στο γραφείο του προέδρου της βουλής, συγκεντρώνει κάθε εβδομάδα τα πιο ισχυρά μέλη του κόμματός του και τους συντρόφους υπουργούς, για να διαμορφώσουν την ατζέντα των τρεχουσών υποθέσεων.

Σε αυτό τον κλειστό κύκλο διαμορφώνονται τα νομοσχέδια, αποφασίζονται οι αποκλεισμοί και ανασχηματισμοί, όπως έγινε πρόσφατα με το βαλς των υπουργών, με επτά παραιτήσεις μελών της κυβέρνησης, μεταξύ των οποίων του υπεύθυνου για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, ο Λιβίου Ντραγκνέα άλλαξε δύο φορές τον πρωθυπουργό και αντικατέστησε περισσότερους από εβδομήντα υπουργούς, κάθε φορά που έχανε έστω και λίγο την εμπιστοσύνη του σε αυτούς. Τον Ιούνιο του 2017, ο πρωθυπουργός Σόριν Γκριντενάν τόλμησε να ισχυριστεί ότι «η κυβέρνηση είναι θεσμός που ανήκει στη Ρουμανία, δεν ανήκει στην εκτελεστική επιτροπή του κόμματος». Μια πρόταση μομφής από το ίδιο το PSD έκρινε ότι είχε άδικο. Και απολύθηκε.

Ένα χρόνο αργότερα, στα τέλη Σεπτεμβρίου, ο Γκριντενάν μαζί με τον δεύτερο επικεφαλής της παρούσας κυβέρνησης, ορισμένους απολυμένους υπουργούς, την δήμαρχο του Βουκουρεστίου και μερικά ακόμα υψηλόβαθμα στελέχη του PSD, αμφισβήτησαν την εξουσία του Λιβίου Ντραγκένα. «Με τις δικαστικές του διαμάχες, ο πρόεδρος μας έχει τεράστιο πρόβλημα δημόσιας εικόνας, το ίδιο και το κόμμα», λέει ένας εκ των ιδρυτών του PSD, ο Μάριαν Νεάσκου. «Όλες οι ενέργειες της κυβέρνησης επισκιάζονται από τη δικαστική διαμάχη», συνεχίζει, εκτιμώντας ότι «το PSD δεν μπορεί να βρίσκεται σε πόλεμο με όλα τα θεσμικά όργανα του κράτους. Ίσως έχει έρθει η ώρα να αποσυρθεί ο Λιβίου Ντραγκνέα».

Ο Μάριαν Νεάσκου, ο οποίος ήταν, ως γενικός γραμματέας, ο αρχιτέκτονας της νίκης του PSD στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, ξέρει ότι το κόμμα του οφείλει επειγόντως να αλλάξει πορεία για να μη κινδυνεύσει με ναυάγιο το 2020. Αλλά δεν είναι ποτέ καλό να έχει κανείς το δίκαιο με το μέρος του πολύ νωρίς. Ειδικά σε ένα κόμμα με σταλινική πειθαρχία. Ο Μάριαν Νεάσκου περιθωριοποιήθηκε. Η δήμαρχος του Βουκουρεστίου προτίμησε να προλάβει τις εξελίξεις αποχωρώντας από το κόμμα. Με διάφορους γραφειοκρατικούς ελιγμούς, ο Λιβίου Ντραγκνέα παραμένει, μέχρι σήμερα, κύριος του PSD, και άρα της Ρουμανίας. Της χώρας που έχει αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την 1^η Ιανουαρίου.