του Θ. Ντρίνια, από το Άρδην τ. 69, Απρίλιος-Μάιος 2008
Στη συζήτηση για την επαπειλούμενη παγκόσμια διατροφική κρίση, έτσι όπως αυτή αρχίζει να μορφοποιείται σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, με ελλείψεις βασικών ειδών διατροφής και κατακόρυφη άνοδο των τιμών των τροφίμων (το 2007 αυξήθηκαν μεσοσταθμικά κατά 22%, με τις τιμές των σιτηρών να γνωρίζουν αύξηση ρεκόρ 92%!), πολλές αιτίες έχουν αναφερθεί ως εκείνες που έχουν οδηγήσει στη σημερινή κατάσταση:
Η δέσμευση τεράστιων εκτάσεων στο Νότο για την παραγωγή βιοκαυσίμων, η ερημοποίηση ολόκληρων περιοχών λόγω της κλιματικής αλλαγής, η εγκατάλειψη των αγρών από τους χωρικούς λόγω των πολιτικών της παγκοσμιοποίησης, που αποδομεί τις παραδοσιακές κοινότητες και τρόπους παραγωγής στέλνοντας τους θεόφτωχους χωρικούς στις τεράστιες παραγκουπόλεις του Τρίτου Κόσμου ή στα γκέτο του Πρώτου για να επιζήσουν, και η μεγάλη αύξηση της ζήτησης σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα όπου τροποποιούνται οι διατροφικές συνήθειες μερίδας του πληθυσμού που ευημερεί -άνοδος των μεσοστρωμάτων- πλησιάζοντας αυτές της Δύσης (αύξηση της κατανάλωσης κρέατος με ό,τι αυτό σημαίνει για τη δέσμευση δημητριακών και εκτάσεων για τη διατροφή αυξημένου αριθμού ζώων -για παράδειγμα, για την παραγωγή ενός κιλού βόιου κρέατος χρειάζονται 7 κιλά σιτηρών ενώ, αν το 1,5 δις Κινέζοι αποκτήσουν τις διατροφικές συνήθειες των Αμερικανών, τότε θα δεσμεύσουν το 50% των παραγόμενων ποσοτήτων σιτηρών παγκοσμίως!!).
Πρόσφατα, ο Διεθνής Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) ανακοίνωσε ότι ο πληθυσμός 37 αναπτυσσόμενων χωρών βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο ασιτίας ενώ η ίδια η Παγκόσμια Τράπεζα θεωρεί ότι τουλάχιστον 100 εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούν. Την ίδια στιγμή, οι πρώτες ανακοινώσεις των οικονομικών καταστάσεων τριμήνου των τεράστιων πολυεθνικών τροφίμων και λιπασμάτων δείχνουν μια τρομακτική αύξηση των κερδών τους! Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Ιντεπέντεντ, η διαβόητη Μονσάντο ανακοίνωσε καθαρά κέρδη α’ τριμήνου 2008 διπλάσια από το αντίστοιχο διάστημα του 2007 (από 553 εκατ. δολάρια σε 1,12 δις δολάρια), η Κάργκιλλ 86% παραπάνω (από 553 εκατ δολάρια σε 1,03 δις), η Άρτσερ Ντάνιελς Μίντλαντ -εκ των μεγαλύτερων μεταποιητών και διακινητών σόγιας, σιταριού και καλαμποκιού του κόσμου-, αύξηση 42%. Ενώ η εταιρεία λιπασμάτων Μοζάικ, -πάλι εκ των μεγαλύτερων παραγωγών και διακινητών λιπάσματος- ανακοίνωσε δωδεκαπλασιασμό των κερδών (από 42,2 εκατ. δολάρια σε 520,8 εκατ.)!!
Τι σημαίνουν τα παραπάνω νούμερα; Δύο απλά πράγματα. Πρώτον, η αύξηση των τιμών των τροφίμων λόγω υψηλής ζήτησης δεν πέρασε στην πλειοψηφία των αγροτών, ιδιαίτερα του αναπτυσσόμενου κόσμου, οι οποίοι ζουν βυθισμένοι στην απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση. Δεύτερον, οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται αλματωδώς όχι μόνο λόγω της ζήτησης αλλά, κυρίως, λόγω της αισχρής κερδοσκοπίας των ίδιων των πολυεθνικών και των συνεργαζόμενων με αυτές στα διεθνή χρηματιστήρια «θεσμικών επενδυτών». Πρόκειται, δηλαδή, για μια Διεθνή του Μαυραγοριτισμού, που όμοια της δεν έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα στο παρελθόν, καθώς μπορεί και ελέγχει, μέσα από τις μονοπωλιακές (και ολιγοψωνιακές όσον αφορά στον μόχθο των αγροτών) συγκεντρώσεις κεφαλαίων και τα χρηματιστήρια, τις τιμές των αγαθών σε πλανητική κλίμακα και όχι μόνο σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη.
Συνεταιρισμοί εναντίον ακρίβειας και παραγωγικής διάλυσης
Στην κλασική (και νέο-κλασική) οικονομική επιστήμη, υποστηρίζεται ότι η οργανωτική μορφή των συνεταιρισμών αναδύεται σ’ εκείνα τα τμήματα της οικονομικής δραστηριότητας όπου η «ελεύθερη» αγορά ή/και το Κράτος αποτυγχάνουν. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη αντιληπτική ικανότητα για να κατανοήσει κάποιος ότι το ράλλυ των τιμών των τροφίμων, και η δυσβάσταχτη για τα λαϊκά εισοδήματα ακρίβεια, ικανοποιεί τις προϋποθέσεις του παραπάνω ορισμού. Ένα απίστευτο όργιο κερδοσκοπίας εξανεμίζει το εισόδημα των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων στην Ελλάδα, ενώ το κράτος αποδεικνύεται παντελώς ανίκανο ή απρόθυμο να παρέμβει. Ταυτόχρονα, οι αρχικοί παραγωγοί (οι αγρότες), όχι μόνο δεν βλέπουν τις τιμές που πουλάνε τα προϊόντα τους να ανεβαίνουν αλλά αντίθετα οδηγούνται και οι ίδιοι στην οικονομική καταστροφή και την εγκατάλειψη της παραγωγικής τους δραστηριότητας.
Ανάμεσα στον αρχικό παραγωγό και τον τελικό καταναλωτή, η παρέμβαση μεσαζόντων, μεταποιητών-βιομηχάνων τροφίμων και αλυσίδων λιανικής (σούπερ μάρκετ), συχνά, έως και δεκαπλασιάζει την αρχική τιμή του προϊόντος! Οι τιμές των γαλακτοκομικών, των εσπεριδοειδών, των ζυμαρικών κ.λπ. είναι ενδεικτικά παραδείγματα. Η ολιγοπωλιακή διάρθρωση της βιομηχανίας τροφίμων και του λιανεμπορίου (μέσα από τις τεράστιες συγκεντρώσεις κεφαλαίων της τελευταίας δεκαετίας) και η αντίστοιχη ολιγοψωνιακή διάρθρωση της αγοράς της αγροτικής παραγωγής, συμπιέζουν ταυτόχρονα καταναλωτές και παραγωγούς εξανεμίζοντας τα εισοδήματά τους. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί ανεξέλεγκτη, τότε χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι και άνεργοι θα μπουν σε τροχιά υπο-προλεταριοποίησης και θα οδηγηθούν στο περιθώριο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, με δυσβάσταχτες συνέπειες για την κοινωνική συνοχή.
Μια ιστορικά δοκιμασμένη λύση οικονομικής ανακούφισης και στήριξης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι η ανάπτυξη λαϊκών καταναλωτικών συνεταιρισμών από τα μισθωτά στρώματα της πόλης. Τα εργατικά συνδικάτα (όσα ακόμη υπάρχουν ζωντανά και δεν έχουν εκφυλιστεί) μπορούν και πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες ίδρυσης λαϊκών παντοπωλείων, δικτυώνοντάς τα απευθείας με τους συνεταιρισμούς των αγροτών ή ομάδες παραγωγών για να εξασφαλίσουν σε μια πρώτη φάση την προμήθεια νωπών προϊόντων. Η ιστορία δείχνει ότι, όπου γίνονται εκτεταμένες παρεμβάσεις τέτοιας κλίμακας, οι τιμές των αγαθών πέφτουν για τους καταναλωτές, ενώ οι τιμές των προϊόντων αυξάνονται για τους παραγωγούς. Όσο μεγαλύτερης έκτασης και πιο οργανωμένη είναι η παρέμβαση, τόσο περιορίζεται η κερδοσκοπία καθώς πλήττεται η μονοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς και οι ιδιώτες αναγκάζονται κι αυτοί να ρίξουν τις τιμές των καταναλωτικών αγαθών. Μια σοβαρή συνεταιριστική προσπάθεια από τη μεριά των συνδικάτων, στην οποία θα εντάσσονταν και οι εναπομείναντες αγροτικοί συνεταιρισμοί, έχει διπλό όφελος. Από τη μία, η λαϊκή οικογένεια ανακουφίζεται οικονομικά και απομακρύνεται ο κίνδυνος της λουμπενοποίησης και της εκμαυλιστικής «φιλανθρωπίας» από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Από την άλλη, τα αποτελέσματα σε συμβολικό επίπεδο είναι ακόμη πιο σημαντικά, καθώς τα λαϊκά στρώματα συνειδητοποιούν τη δύναμή τους, διαπιστώνουν έμπρακτα τα οφέλη μιας σχεδιασμένης παραγωγής, διακίνησης και κατανάλωσης σύμφωνα με τις ανάγκες τους και όχι με τα κέρδη, μαθαίνουν να διαχειρίζονται και να οργανώνουν συλλογικά την οικονομική τους πραγματικότητα. Κοντολογίς, τα πολιτικά οφέλη μπορεί να είναι σημαντικότερα από τα αμιγώς οικονομικά.
Συμπερασματικά, η συνεταιριστική διέξοδος δεν υποκαθιστά την πολιτική πάλη των μη προνομιούχων στρωμάτων της κοινωνίας, ούτε πρέπει να οδηγεί σε μια αναδίπλωση των οικονομικών διεκδικήσεων και στην εσωστρέφεια. Βοηθώντας, όμως, να διατηρηθεί η αξιοπρέπειά τους, που κινδυνεύει από την οικονομική εξαθλίωση και τη λουμπενοποίηση, παράλληλα αποτελεί ένα μεγάλο σχολείο αυτοδιαχείρισης, ένα απαραίτητο εφόδιο για το σχεδιασμό της κοινωνικής αλλαγής. Για τα συνδικάτα ανοίγεται «πεδίον δόξης λαμπρό» ώστε ν’ αφήσουν τη μεμψιμοιρία και τον εργατοπατερισμό και να ξεκινήσουν μια αποφασιστική σύγκρουση με την κερδοσκοπία και τους φορείς της, χρησιμοποιώντας όλα τα όπλα που τους δίδαξε η μακρόχρονη ιστορία τους. Την πολιτική πάλη, την απεργία, τις δομές αμοιβαιότητας και αλληλεγγύης (συνεταιρισμοί).
Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια
Η πίεση που δέχεται το ΚΚΕ, μετά τη δημοσκοπική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ, είναι πασιφανής. Μια ενδεχόμενη απώλεια της πρώτης θέσης στην προτίμηση του εκλογικού σώματος, που ψηφίζει αριστερούς πολιτικούς σχηματισμούς, δεν θα είναι και ό,τι καλύτερο για την ηγεσία του κόμματος και οι τριγμοί που θα ακουστούν θα είναι έντονοι (οι πρόσφατες διαγραφές στην ΚΝΕ νεολαίων, που θεωρούσαν υπερβολική την επίθεση του κόμματος στον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, είναι ενδεικτική μιας ορισμένης κατάστασης). Παρά τον αποκλεισμό του, όμως, από τα ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ και την αντίστοιχη Τσιπρολαγνεία αυτών, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο μήνας Απρίλιος ήταν ένας μήνας που το ΚΚΕ δημιούργησε δύο σοβαρά γεγονότα, τα οποία στρίμωξαν τον ανταγωνιστικό σχηματισμό στο καναβάτσο, αντιστρέφοντας το κλίμα. Το πρώτο ήταν η επιστολή που απέστειλαν οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ στον Πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, στα μέλη και τις πολιτικές ομάδες αυτού, με αφορμή την εκδήλωση που είχε οριστεί στον χώρο του Ευρωκοινοβουλίου, με θέμα «Μειονότητες στην Ελλάδα: Τούρκοι Δυτικής Θράκης και Μακεδόνες», καταγγέλοντας την προσπάθεια ιμπεριαλιστικών κύκλων να δημιουργηθούν αποσταθεροποιητικές κινήσεις στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, με πρόσχημα υπαρκτές και ανύπαρκτες μειονότητες. Η δημοσιοποίηση της επιστολής και το αντίστοιχο πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη αλλά και οι ομιλίες της κας Παπαρήγα που ακολούθησαν επί του θέματος, έδωσαν την απαιτούμενη σοβαρότητα στην καταγγελία και δημιούργησαν μεγάλη εντύπωση στην κοινή γνώμη. Η αντίδραση του «νεοφιλελευθερο-κόκκινου» μετώπου ήταν χαρακτηριστική. Από τον Πάσχο Μανδραβέλη και τους τρόφιμους του Σόρος έως τους επαγγελματίες υπερασπιστές των «μειονοτικών δικαιωμάτων» που εγκαταβιούν στον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, των «Πρασίνων» και τμήματος της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και του αναρχισμού, το ΚΚΕ ταυτίστηκε με το ΛΑΟΣ και η ανακοίνωση των Ευρωβουλευτών του θεωρήθηκε «ακροδεξιά»!!
Έλα, όμως, που «ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη». Δεν πέρασαν λίγες μέρες και το ΚΚΕ δημιουργεί το δεύτερο σημαντικό πολιτικό γεγονός, με την έμπρακτη υποστήριξη των μελών του στον αγώνα των αλλοδαπών σκλάβων γης στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας, που οδήγησε σε επεισόδια και τραυματισμούς στελεχών του κόμματος από τους μεγαλογαιοκτήμονες και τους (αλβανικής καταγωγής) τραμπούκους τους. Ενώ οι επαγγελματίες υποστηρικτές των «δικαιωμάτων» αρκέστηκαν στην μακρόθεν επιστολογραφία και αρθρογραφία στον φιλικό τους τύπο ή σε επερωτήσεις στη Βουλή, τα στελέχη του ΚΚΕ έτρωγαν ξύλο στα χωράφια! Και μάλιστα, προβάλλοντας έμπρακτα το γεγονός ότι γι’ αυτούς δεν υπάρχουν «μειονοτικά» δικαιώματα αλλά ταξικά δικαιώματα, Ελλήνων και ξένων εργατών, τα οποία και υπερασπίζονται. Η «καρπαζιά» που έφαγαν τα χαλκεία που τσίριζαν για «ακροδεξιό ΚΚΕ» ήταν απίστευτα μεγάλη, καθώς έπεσε στο προνομιακό γι’ αυτούς πεδίο των «δικαιωμάτων». Αν το ΚΚΕ συνεχίσει αυτήν τη συνδυασμένη τακτική, που αποτυπώθηκε μέσα σε μια εβδομάδα με τα παραπάνω γεγονότα, είναι βέβαιο ότι τα «ρήγματα» που αναφέραμε αρχικώς δεν θα δημιουργηθούν σε αυτό αλλά στους αντιπάλους τους, οι οποίοι θα ψάχνονται και δεν θα βρίσκουν τι φταίει…
Υποχρεωτική στροφή
Παρά την απέχθεια προς το πρόσωπο και την πολιτική του Γ. Καρατζαφέρη, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι πέτυχε κάτι σημαντικά δύσκολο. Πήρε ένα μάτσο αποτυχημένους (έως γραφικούς) πολιτευτές και παράγοντες του δικομματισμού και μια δράκα ακροδεξιούς τραμπούκους, έπεισε τους μεν πρώτους να μην πολυ-μιλάνε και τους δεύτερους να βγάλουν τις αρβύλες και ν’ αφήσουν το μαλλάκι τους να ξαναφυτρώσει, τους έκανε κόμμα και τους έβαλε μέσα σε λίγα χρόνια στη Βουλή! Για να το πετύχει αυτό, έπρεπε η ρητορική του κόμματος να ικανοποιεί τις εθνικές και ξενοφοβικές ανησυχίες του ακροατηρίου του αλλά, παράλληλα, να κρατάει ένα χαμηλό προφίλ που θα διασκεδάζει τους χαρακτηρισμούς περί ακροδεξιάς παράταξης. Μόνο έτσι δεν θα ενεργοποιούνταν αντι-ακροδεξιά ανακλαστικά σε ένα τμήμα του εκλογικού σώματος και οι ψήφοι θα μπορούσαν να μαζεύονται από δω και από κει.
Η τακτική αυτή, όμως, φαίνεται να έχει ημερομηνία λήξεως. Το βέτο του Καραμανλή στη Σύνοδο του Βουκουρεστίου και η ταχεία προσέγγιση με τη Ρωσία του Πούτιν, σε πλήρη αντίθεση με τα αμερικάνικα συμφέροντα, υπερφαλαγγίζει την πολιτική τακτική του ΛΑΟΣ και τα αποτελέσματα φαίνονται ήδη, καθώς, στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, τα ποσοστά έχουν πάρει την κατιούσα προσεγγίζοντας πλέον το 3,5%, παρά την αναμφισβήτητη κρίση του δικομματισμού και την οργή της κοινής γνώμης για το βίο και την πολιτεία της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Στο εσωτερικό του κόμματος, η κρίση που σοβούσε στις σχέσεις μεταξύ Καρατζαφέρη και των «σκληρών» (Βορίδη, Πλεύρη, Γεωργιάδη), οι οποίοι κατηγορούσαν τον πρόεδρο του κόμματος για «κεντροαριστερή παρέκκλιση» και εγκατάλειψη των «ιδανικών» της γνήσιας δεξιάς παράταξης, τείνει να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ο Καρατζαφέρης, μέγας καιροσκόπος γαρ, δεν πρόκειται να παραμείνει αδρανής παρακολουθώντας την ανέκκλιτη φθορά του κόμματος ή μια διαλυτική σύγκρουση στο εσωτερικό του. Το ήπιο προσωπείο θα δώσει σύντομα τη θέση του στο πραγματικό, σκληρό πρόσωπο της ακροδεξιάς. Η πολιτική αυτή στροφή θα στηριχτεί σε δύο προνομιακούς για την ευρωπαϊκή ακροδεξιά πυλώνες: την «ανασφάλεια» και τους «ξένους». Η ρητορεία για τα εθνικά θέματα θα ατονήσει ή θα ασκείται ευκαιριακά, ανάλογα με τη συγκυρία, ενώ οι σπονδές στο «ισχυρό κράτος» και οι κραυγές εναντίον των «ξένων» θα γίνουν κυρίαρχες. Η μεγάλη επιτυχία της Λέγκας και των Νεοφασιστών στις βουλευτικές και δημοτικές εκλογές στην Ιταλία δείχνει τον δρόμο για τον ντόπιο δημαγωγό. Κανείς δεν πρέπει να χαίρεται από μια τέτοια εξέλιξη αλλά όλοι πρέπει να είναι πολιτικά και πρακτικά προετοιμασμένοι. Η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να αποφύγει την εκδήλωση φαινομένων ανάλογων με την υπόλοιπη Ευρώπη, ιδιαίτερα αφ’ ότου δεν αποφεύχθηκε η καταστροφική, όπως σύντομα θα αποδειχθεί, είσοδος του ΛΑΟΣ στη Βουλή κατά τις τελευταίες εθνικές εκλογές.
Ο Λοξός
