της Μ. Ρ-Αμάτ, από το Άρδην τ. 69, Απρίλιος-Μάιος 2008
Τζαναντές 2007
Αυτό το όνομα δεν μας λέει, αναμφίβολα, τίποτα, αλλά είναι φορέας τεράστιων υποσχέσεων για δεκάδες χιλιάδες Ινδούς, ακτήμονες, ανέγγιχτους ή προερχόμενους από τις κατώτερες κάστες και τις «καταχωρισμένες φυλές» (σύμφωνα με την επίσημη ορολογία).
Πριν συνεχίσουμε, θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με την ινδική κοινωνικο-οικονομική κατάσταση. Ποιες είναι αυτές οι τόσο περιθωριοποιημένες φυλές; Πώς λύνεται το πρόβλημα των πληθυσμών που διώχνονται από τα εδάφη τους για να προχωρήσει η κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων και άλλων γιγάντιων υποδομών; Η μη βίαιη ανυπακοή μπορεί ακόμα να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό μέσο πίεσης;
Στα ινδικά, Τζαναντές σημαίνει λαϊκή ετυμηγορία. Είναι το όνομα της μεγάλης, μη βίαιης, πορείας που ξεκίνησε από το Γκουάλιορ, στο κράτος του Μαντία Πράντες, στις 2 Οκτωβρίου 2007.
Διανύοντας τα 350 χλμ. που χωρίζουν το Γκουάλιορ από το Νέο Δελχί, οι 25.000 πεζοπόροι ευελπιστούν να ακουστεί η φωνή τους. Στόχος: να είναι 100.000, κατά την άφιξη μπροστά στη Βουλή του Νέου Δελχί, για να απαιτήσουν τη δημιουργία μιας Ανώτατης Αρχής για τη γη, και δικαστήρια απολύτως εξειδικευμένα στις αντιδικίες πάνω στην ιδιοκτησία γης.
Ανάληψη σκυτάλης
Απόστολος της μη βίαιης δράσης, αλλά όχι λιγότερο αποτελεσματικός, ο Π.Β. Ρατζαγκόπαλ αποκαλείται από μερικούς «ο νέος Γκάντι». Γεννήθηκε το 1948, σχεδόν τη στιγμή του θανάτου του Μαχάτμα Γκάντι. Κατάγεται από την Κεράλα, στα νοτιοδυτικά της χώρας, και είχε πατέρα του έναν μαχητή της ανεξαρτησίας. Από τα 11 μέχρι τα 17 του εργάστηκε σκληρά για να γίνει χορευτής του Κατακάλι, του παραδοσιακού χορού της Κεράλα, που φλερτάρει με το θέατρο. Όμως, στα 18 του συνειδητοποίησε ότι οι πιο φτωχοί δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν εκείνα τα χορευτικά θεάματα που διαρκούσαν ολόκληρες νύχτες και θέλησε να αφοσιωθεί σε έναν σκοπό πιο χρήσιμο. Έτσι, ασχολήθηκε με τη γεωργία.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’60, με την ευκαιρία της εκατοστής επετείου από τη γέννηση του Γκάντι, πήρε την πρωτοβουλία να διαπραγματευτεί, χρησιμοποιώντας γκαντικές μεθόδους, με τις συμμορίες των εκτός νόμου, που λυμαίνονταν μια ολόκληρη περιοχή του Μαντία Πράντες. Στην αρχή ξυλοκοπήθηκε και ληστεύτηκε από τους συμμορίτες. Όμως, σιγά σιγά, κατόρθωσε να κατακτήσει τη φιλία και την εμπιστοσύνη των παιδιών τους και, στη συνέχεια, των ίδιων. Λίγο αργότερα, οι εκτός νόμου παρέδωσαν τα όπλα τους στο Γκουάλιορ, μπροστά σε ένα πορτρέτο του Γκάντι. Ο Ρατζαγκόπαλ σημείωσε, έτσι, την πρώτη του μη βίαιη νίκη.
Κατόπιν εργάστηκε στις αγροτικές ζώνες του Τσατισγκάρ και του Ορίσα, οργανώνοντας ομάδες που βοηθούσαν τους πιο φτωχούς αγρότες να λύσουν τα προβλήματά τους. Συχνά κατηγορήθηκε από τον Τύπο πως ήταν χριστιανός ιεραπόστολος ή πως έκανε μαρξιστική προπαγάνδα, επειδή αγωνιζόταν εναντίον της καταναγκαστικής εργασίας και της εκμετάλλευσης των μεγάλων γαιοκτημόνων. Στη δεκαετία του ’80, δημιούργησε το Έκτα Παρίσχα (Ενωμένο Φόρουμ), την οργάνωση που πρωτοστάτησε στην πορεία Τζαναντές 2007. Καθένας είναι ελεύθερος να προσχωρήσει σ’ αυτή την οργάνωση, υπό τον όρο ότι απαρνείται τη χρήση βίας. Πρώην ένοπλοι μαοϊκοί αντάρτες, με μεγάλη επιρροή σε ορισμένες περιοχές της Ινδίας και ιδίως εκεί όπου το πρόβλημα της απόκτησης γης είναι πιο έντονο, αποτελούν πλέον μέλη της.
Εξαίρετος ρήτορας και κοντά στους ακτήμονες, με τους οποίους εργάζεται, ο Ρατζαγκόπαλ ξέρει να χρησιμοποιεί εικόνες που τους συγκινούν. Στις ομιλίες του κατά τη διάρκεια του Τζαναντές παρομοιάζει συχνά την κυβέρνηση με μια μεγάλη πέτρα που δεν σπάει με την πρώτη σφυριά.
Ο Ρατζάτζι –όπως τον αποκαλούν οι Ινδοί- είναι παντρεμένος εδώ και καμία εικοσαριά χρόνια με μια Καναδή, ονόματι Τζιλ, η οποία και τον συντροφεύει στον αγώνα του για τον σεβασμό των δικαιωμάτων των αδυνάτων.
Το μεγάλο ξεκίνημα2
Στις 2 μ.μ. της 2ας Οκτωβρίου, μετά από πέντε ώρες ομιλιών κάτω από μια πυρωμένη τέντα, όπου συνωστίζονταν οι 25.000 διαδηλωτές, το πλήθος ξεκίνησε. Οργανωμένοι ανά κράτος, με το Μαντία Πράντες επικεφαλής, η πορεία εκτεινόταν σε μήκος τουλάχιστον 6 χλμ. σε αυτή την πρώτη φάση της διαδρομής.
Με τα συνθήματα «Δεν είμαστε ζητιάνοι», «Το νερό, το δάσος και η γη πρέπει να ελέγχονται από τον λαό» και «Ίσα δικαιώματα για όλους», διέτρεξαν την απόσταση που τους χώριζε από έναν μεγάλο κάμπο όπου θα κατασκήνωναν το βράδυ. Το Έκτα Παρίσχα, μη διαθέτοντας τα μέσα να τους σιτίζει πολλές φορές την ημέρα, έδινε στους συμμετέχοντες ένα γεύμα από ρύζι με λαχανικά, στο τέλος της ημερήσιας πορείας. Τριάντα μάγειροι ανά χίλιους διαδηλωτές ετοίμαζαν το φαγητό (δηλαδή, συνολικά 750 μάγειροι, άντρες και γυναίκες).
Τη 2α Οκτωβρίου, ημέρα των γενεθλίων του Γκάντι, όλοι τους ήταν ξεσηκωμένοι από τη μεγάλη πρωινή συγκέντρωση. Ο Ρατζαγκόπαλ εκφράστηκε τελευταίος, αφήνοντας προηγουμένως τον λόγο στους εκπροσώπους των διαφόρων κοινοτήτων, στους ηγέτες του Έκτα Παρίσχα, καθώς και στον Σάουν Α-ιν-τσατ-Ατλέο, αντιπρόσωπο της συνέλευσης των Ινδιάνων του Καναδά. Ντυμένος με ένα είδος κάπας κεντημένης με τα σύμβολα της φυλής του, κάλεσε τους πρώτους λαούς ολόκληρου του κόσμου (375 εκατομμύρια άνθρωποι) να ενωθούν για να παλέψουν κατά της αρπαγής των εδαφών τους από τα μεταλλευτικά ή βιομηχανικά προγράμματα, αλλά επίσης και κατά της εξαφάνισης των παραδοσιακών γλωσσών, τραγουδιών και χορών τους. Τελείωσε την ομιλία του με έναν θρησκευτικό ύμνο, που άρεσε πολύ στο πλήθος.
Μία μέρα στο Τσατισγκάρ (8/10/07)
Γάμπες ακάλυπτες ως το γόνατο, βαριά σκουλαρίκια στα αφτιά, δεκάδες σειρές μαργαριτάρια γύρω από τον λαιμό, γεωμετρικά τατουάζ στα μπράτσα και στις γάμπες, οι γυναίκες των φυλών Αντιβάσις, του κράτους του Τσατισγκάρ, ξεχωρίζουν μέσα στην πομπή των 25.000 ανθρώπων. Οι άντρες φορούν καπέλα από μπαμπού και μερικοί κρατούν ξύλινα τόξα και βέλη που συμβολίζουν τον απειλούμενο προγονικό τους πολιτισμό.
Αυτό το μακρινό, καθυστερημένο κρατίδιο αντιπροσωπεύεται από 3.000 ακτήμονες. Ορισμένοι ανάμεσά τους είδαν όλη τους τη συγκομιδή να καίγεται από το Υπουργείο Δασών, λίγο πριν έρθουν να λάβουν μέρος στην πορεία. Οι Αρχές, τελικά, θεωρούσαν πως αυτές οι νομαδικές φυλές καλλιεργούσαν παράνομα αποψιλωμένες εκτάσεις του δάσους, ενώ το Υπουργείο των Φυλετικών Υποθέσεων ορίζει, αντίθετα, τους Αντιβάσις ως πληθυσμούς που ο τρόπος ζωής τους είναι δεμένος με το δάσος, και τους επιτρέπεται, άρα, να ζουν στις παρυφές του. Δύο υπουργεία, δύο αντίθετες πολιτικές φιλοσοφίες, κανένας συντονισμός.
Ο Τζιανάνταρ Σάστρι είναι ένας από τους ηγέτες αυτών των κοινοτήτων του Τσατισγκάρ. Αν μπορούσε να απευθυνθεί κατευθείαν στην κυβέρνηση, θα τη ρωτούσε: «Γιατί δεν απολαμβάνουμε καμιά προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου; Ο οποιοσδήποτε μπορεί να μας χτυπήσει ή να βιάσει τις γυναίκες μας», και, «Γιατί η κυβέρνηση δίνει εδάφη μονάχα στις μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και ποτέ στους φτωχούς;». Επιμένει στο γεγονός ότι η κυβέρνηση αφήνει τις επιχειρήσεις όπως η Τάτα ή η Πέπσι να σπαταλούν όλο το νερό των ποταμών και επιτρέπει σε κάθε εκμεταλλευτή του βωξίτη να εγκαθίσταται όπου θέλει.
Πράγματι, η κυβέρνηση διαθέτει ένα αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα αρπαγής της όποιας έκτασης. Το 1978, η 44η τροπολογία του Συντάγματος απέσυρε το δικαίωμα στην ιδιοκτησία από τα θεμελιώδη δικαιώματα, για να το θέσει σε έναν τομέα δευτερεύοντα. Κάποιοι άλλοι κάτοικοι του Τσατισγκάρ μάς εξηγούν ότι η πρακτική του εξαναγκαστικού γάμου είναι πολύ συνηθισμένη στην περιοχή τους. Όσοι δεν ανήκουν στη φυλή δεν έχουν, θεωρητικά, το δικαίωμα να αποκτήσουν εδάφη που ανήκουν στους Αντιβάσις. Όμως, στην πράξη, είναι πανεύκολο να παρακάμψουν αυτή τη διάταξη: Τα μη μέλη της φυλής αναγκάζουν κορίτσια της φυλής να τους παντρευτούν, καταλαμβάνουν τη γη και κρατούν τις κοπέλες ως υπηρέτριες. Απειλούμενοι ταυτόχρονα από την εκβιομηχάνιση, τη διαφθορά κάποιων μελών της κοινότητάς τους, καθώς και από τις υπηρεσίες τις επιφορτισμένες να διατηρήσουν το δάσος ή να δημιουργήσουν εθνικά πάρκα, οι Αντιβάσις του Τσατισγκάρ αισθάνονται πολιορκημένοι από παντού.
Σημαντικό το κίνημα συμπαράστασης
Ένα κίνημα με εμβέλεια σαν αυτή δεν μπορεί παρά να ελκύει την προσοχή κάθε είδους πολιτικοποιημένων ανθρώπων. Χθες, 7/10/07, σε μια τεράστια συγκέντρωση που οργανώθηκε από τους διαδηλωτές σε ένα στάδιο της Μορένα (μιας πόλης της διαδρομής), ο ντόπιος πληθυσμός έτρεξε να ακούσει τις προσωπικότητες που ανέβηκαν στο βήμα.
Ο Τζιοτιραντίτια Σκίντα, διάδοχος της πρώην βασιλικής οικογένειας του Γκουάλιορ και βουλευτής του κρατιδίου στο Νέο Δελχί, δήλωσε «Σε αυτό τον πόλεμο κατά της πείνας, είμαι μαζί σας», και υποσχέθηκε να μιλήσει για το πρόβλημα της γης και τις διεκδικήσεις της Τζαναντές στη Σόνια Γκάντι, αρχηγό του κόμματος του Κογκρέσου. Πολιτική εκμετάλλευση, ή αληθινή επιθυμία να αλλάξει τα πράγματα; Πού να ξέρεις! Η πελατειακή πολιτική είναι μια πραγματικότητα στην Ινδία, όπως και σε πολλά άλλα κράτη, και το κόμμα του Κογκρέσου συμμετέχει σήμερα στον κυβερνητικό συνασπισμό.
Ως και ο πρωθυπουργός του Μαντία Πράντες ανέβηκε στο βήμα. Μέλος του Ινδουιστικού Εθνικιστικού Κόμματος, σήμερα στην αντιπολίτευση σε εθνική κλίμακα, εξέθεσε τα μέτρα που θα λάβει από την 1η Νοεμβρίου: Το κράτος θα αναλάβει το ήμισυ των τόκων που οι αγρότες οφείλουν στις τράπεζες, για να μην πληρώνουν πια το 14% αλλά μόνο το 7%. Δεσμεύτηκε επίσης να δημιουργήσει μια Αρχή που θα είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τις διενέξεις σχετικά με τη γη, πράγμα που αποτελεί ένα από τα αιτήματα της πορείας σε εθνικό επίπεδο. Δεν απομένει παρά να μάθουμε αν η πολιτική θέληση θα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να ολοκληρωθούν τόσο μαζικές μεταρρυθμίσεις όσο αυτές που ζητούν ο Ρατζαγκόπαλ και οι συνοδοιπόροι του.
13 Οκτωβρίου 2007: Σαν ένας άνεμος αποθάρρυνσης…
Η διέλευση από την Άγρα έδωσε ένα σκληρό χτύπημα στο ηθικό των διαδηλωτών του Τζαναντές. Ο διακαώς αναμενόμενος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης δεν έδωσε το παρών, ούτε καν για να τους υποσχεθεί κάτι -κι ας μην το τηρούσε. Η είσοδος στην Άγρα υπήρξε επίσης αφόρητη: ο αέρας εδώ είναι πολύ μολυσμένος, η μεγάλη κίνηση των αυτοκινήτων και η στενότητα των δρόμων εμπόδισαν τα πέντε νοσοκομειακά της πομπής να την ακολουθήσουν, όπως γινόταν από την αρχή.
Πολλοί ακτήμονες υποφέρουν από πνευμονοπάθειες, λόγω της διανυκτέρευσης στο ύπαιθρο, όπου η ψύχρα είναι έντονη. Καμιά εκατοστή θα πρέπει να έχουν ήδη εγκαταλείψει την πορεία, αποθαρρυμένοι ή εντελώς ανήμποροι να συνεχίσουν.
Εξάλλου, η τρέχουσα πολιτική κατάσταση κάνει ακόμα πιο αβέβαιο το αποτέλεσμα της κινητοποίησης. Ο κυβερνητικός συνασπισμός υφίσταται αναταράξεις: το Κομμουνιστικό Κόμμα απειλεί να αποχωρήσει εξαιτίας της συμφωνίας για τα πυρηνικά που υπογράφτηκε με τις ΗΠΑ. Σε μια τέτοια περίπτωση, η κυβέρνηση θα πέσει και θα πρέπει να διεξαχθούν πρόωρες εκλογές, γεγονός που θα εμποδίσει τις συνομιλίες με τους επικεφαλής του Τζαναντές. Παρ’ όλα αυτά, η Σόνια Γκάντι και ο πρωθυπουργός Μανμοχάν Σινγκ, κατά τη συνέντευξη Τύπου της Παρασκευής 12/10, διέψευσαν τους ψιθύρους για πρόωρες εκλογές.
Ζωή και θάνατος τριών διαδηλωτών (20/10/07)
Χθες Παρασκευή, το πρώτο αληθινό δράμα της μακράς πορείας του Τζαναντές, πέρα από την ημερήσια ζέστη και την όλο και περισσότερη νυχτερινή ψύχρα. Ένας φορτηγατζής, απ’ ό,τι φαίνεται, έχασε τον έλεγχο του οχήματός του και έπεσε πάνω στην πομπή. Τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν επί τόπου: δύο άντρες 40 χρονών και ένας 25. Άλλοι εφτά τραυματίστηκαν. Όλοι βρίσκονταν στην κεφαλή της πορείας και κατάγονταν από τη Μαντία Πράντες. Τα θύματα στάλθηκαν στα χωριά τους, ακολουθούμενα από τις χήρες και τους στενούς συγγενείς τους.
Πολύ σύντομα, συγκεντρώθηκαν 600.000 ρουπίες (12.000 ευρώ περίπου), κυρίως από την τοπική αστυνομία, που θεώρησε πως δεν έκανε σωστά τη δουλειά της της ρύθμισης της κυκλοφορίας. Το ποσό θα μοιραστεί στους τραυματίες και στις οικογένειες των τριών θυμάτων.
Σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες, ο ντόπιος πληθυσμός αποπειράθηκε να λιντσάρει τον οδηγό του φορτηγού, αλλά τα μέλη του Έκτα Παρίσχα επενέβησαν και τελικά τον συνέλαβε η αστυνομία.
Μετά από τετράωρη διακοπή, η πορεία ξεκίνησε και πάλι, αργά αργά, σιωπηλά, με τις ασπροπράσινες σημαίες μεσίστιες.
Ο κόσμος δεν μιλάει παρά για το ατύχημα. Μόνον η αριστερή λωρίδα του αυτοκινητόδρομου καταλαμβάνεται από τους διαδηλωτές. Στην άλλη, τα φορτηγά, τα λεωφορεία, οι άμαξες, οι μοτοσικλέτες, οι αγελάδες και τα άλλα οχήματα κάθε είδους και κάθε περιεχόμενου (από άχυρα ως σιδηρικά, που ξεπερνούν τα 5 μ. ύψος, από τσαμπιά ανθρώπων ως τσαμπιά μπανανών) διασταυρώνονται και αλληλοπροσπερνιούνται επικίνδυνα.
Η νίκη με τραγούδια και πόνο (29/10/07)
Χτες Κυριακή, διέσχισαν 17 χλμ. μέσα στο Νέο Δελχί. Σήμερα Δευτέρα, δεν απομένει παρά μια πορεία 4 χλμ., η απόσταση που τους χωρίζει από το Κοινοβούλιο. Όλες αυτές οι γυναίκες, που βάδιζαν θηλάζοντας τα μωρά τους, και οι ηλικιωμένοι, που ξεπέρασαν τα όρια των δυνάμεών τους (πέθαναν ήδη δύο από εξάντληση και ένας από καρδιακή προσβολή στη διάρκεια της πορείας), θα φτάσουν επιτέλους στον στόχο τής ενός ολόκληρου μήνα προσπάθειάς τους.
Όμως, από το πρωί, η αστυνομία είχε ζώσει τη σκονισμένη έκταση όπου κατασκήνωσαν για να περάσουν τη νύχτα. Εκατοντάδες αστυνομικοί, άντρες και γυναίκες με μπερέ και μπεζ στολές, απέκλειαν όλα τα περάσματα. Η καθιστική διαμαρτυρία, λοιπόν, αντί να γίνει μπροστά στη Βουλή, πραγματοποιείται μπροστά στην αστυνομική παράταξη. Καινούργια συνθήματα κάνουν την εμφάνισή τους: «Γη ή φυλακή» και «Ανοίξτε μας τις πόρτες!» Όλοι οι ηγέτες πήραν τον λόγο, τονίζοντας ότι η πορεία υπήρξε ειρηνική από την αρχή ως το τέλος, οργανώθηκε σε συνεννόηση με την αστυνομία, και τα προβλήματα δεν προέκυψαν παρά στο Νέο Δελχί. Η πομπή έπρεπε κανονικά να ξεκινήσει στις 8:30, αλλά παρέμενε παγιδευμένη στον σκονισμένο κλοιό της ως τις 3 μ.μ. Ο Ραμές, ένας από τους ηγέτες του Έκτα Παρίσχα, πήγε να διαπραγματευτεί με τον υπουργό Ανάπτυξης…
Και, ξαφνικά, μια έκρηξη χαράς! Ο υπουργός αναγγέλλει πως η κυβέρνηση δέχεται τα αιτήματα των διαδηλωτών: Θα δημιουργηθεί μια εθνική επιτροπή επιφορτισμένη να μελετήσει τα προβλήματα της γης, περιλαμβάνοντας στα 8 μέλη της και την πρόεδρο του Ιδρύματος Γκάντι για την Ειρήνη. Οι πιο επείγουσες δικαστικές διαφορές για τα εδάφη, καθώς και ο λόγος ενός μεσολαβητή υπέρ των ακτημόνων, θα ληφθούν υπόψη από την επιτροπή.
Μετά τις φωνές και τα τραγούδια, ένα (σύντομο αλλά έντονο) λεπτό σιγής αφιερώθηκε στη μνήμη των ανθρώπων που πέθαναν στη διάρκεια της πορείας.
«Μας δικαιώνουν, αλλά μας κρατούν αποκλεισμένους», παρατηρεί ο Γκάουρι, υπεύθυνος των πολιτιστικών δραστηριοτήτων (τραγουδιών, χορών, θεάτρου), του Έκτα Παρίσχα, μέσα σε δάκρυα χαράς και θυμού.
Το βράδυ, η αστυνομία ανοίγει τα περάσματα και οι πρώτες ομάδες των χωρικών εγκαταλείπουν ήδη το στρατόπεδο για να επιστρέψουν στις εστίες τους, ενώ οι υπόλοιποι χορεύουν κάτω από τα φώτα της πόλης.
Υπομονή και αποφασιστικότητα (31/10/07)
«Ασφαλώς, δεν πρόκειται να αλλάξουν όλα μέσα σε μια μέρα: Ακόμα κι αν επιταχυνθούν οι δικαστικές διαδικασίες, οι ακτήμονες πάντα θα δυσκολεύονται να βρουν δικηγόρους για να υπερασπιστούν το δίκιο τους», παρατηρεί ο Ρατζαγκόπαλ την επαύριο της νίκης του κινήματός του. Όμως, αμέσως προσθέτει, με ένα χαμόγελο να ανθίζει τα χείλη του, ότι αυτή η κατάληξη αποδεικνύει ότι η μη βίαιη κινητοποίηση δεν απέτυχε στον κόσμο που ζούμε, ακόμα κι αν ξεπήδησε από τα πλέον αδικημένα κοινωνικά στρώματα.
Σύμφωνα με τον Ρατζαγκόπαλ, το γεγονός ότι ένας Μανμόχαν Σινγκ, με εξασθενημένη από τις εντάσεις κοινοβουλευτική δύναμη, δεσμεύτηκε να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις υπέρ των ακτημόνων χωρικών, είναι ένας παράγοντας θετικός. «Οι γενικές εκλογές θα διεξαχθούν μέσα σε έναν χρόνο. Η κυβέρνηση είναι, λοιπόν, υποχρεωμένη να δράσει σύντομα», τονίζει. Η εθνική επιτροπή για τα προβλήματα της γης θα πρέπει να συσταθεί το αργότερο σε ένα μήνα.
Στο μεταξύ, οι 25.000 διαδηλωτές διασκορπίστηκαν και πάλι, επιστρέφοντας στις τέσσερις γωνιές της απέραντης χώρας τους και συνεχίζοντας τον καθημερινό τους αγώνα επιβίωσης. Ας ευχηθούμε ότι οι ελπίδες τους δεν θα διαψευσθούν.
Δύο με τρία εκτάρια εύφορης γης αρκούν για να θρέψουν μια μέση οικογένεια Ινδών.
- Ανεξάρτητη δημοσιογράφος, που ζει και εργάζεται στην Ινδία με τους χωρικούς των απομακρυσμένων φυλών, με τους ανεπιθύμητους της ινδικής αναπτυξιακής διαδικασίας, αρκετά μακριά από τα αστέρια του Μπόλιγουντ.
- Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πορεία και την εξέλιξή της, στο: http://namaskar.blog.lemonde.fr και www.janadesh.net
