του Νίκου Κατζούρη,
από την Εφημερίδα Ρήξη, φ.78
Φαίνεται πως αυτό που αρχικά χαιρετίστηκε από τους καλόπιστους, ως η αρχή μιας ενιαίας εθνικής στρατηγικής παιδείας και έρευνας, η υπαγωγή δηλ. των ερευνητικών κέντρων της χώρας στο Υπουργείο Παιδείας από το Οικονομίας, δεν ήταν τελικά παρά πρόσχημα για την ολοκληρωτική απαξίωση, και μακροπρόθεσμα, τη διάλυση της έρευνας στη χώρα. Μέσα σε ένα όργιο προχειρότητας, προσχηματικών διαβουλεύσεων, φημών και επικείμενων σχεδίων νόμου, η κ. Διαμαντοπούλου, αφού εξυγίανε «νύχτα» το χώρο της παιδείας, στρέφεται τώρα στο χώρο της έρευνας. Μετά την καλοκαιρινή, κατ’ ουσίαν διάλυση του αρχαιότερου αναπτυξιακού ερευνητικού ινστιτούτου της χώρας, αυτού των γεωλογικών και μεταλλευτικών ερευνών (ΙΓΜΕ), στο στόχαστρο μπαίνουν όλα τα υπόλοιπα. Οι σαρωτικές αλλαγές περιλαμβάνουν: Την περιστολή κατά 30% των δημόσιων δαπανών για την έρευνα• την μετατροπή των εναπομείναντων κέντρων που λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), δηλ. του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, του Εθν. Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), του Εθν. Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και του Εθν. Αστεροσκοπείου Ερευνών (ΕΑΕ), σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ)• και τέλος, τη συγχώνευση των ινστιτούτων των παραπάνω φορέων, το πολύ σε 30, από 55 που είναι σήμερα. Ας δούμε όμως αναλυτικά το πώς η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έχει σχεδιάσει την… κατεδάφιση της έρευνας.
Περιστολή δημόσιων δαπανών. Τα ερευνητικά κέντρα της χώρας ασφυκτιούν οικονομικά, τουλάχιστον εδώ και μια πενταετία. Σε πολλά από αυτά η κρατική επιχορήγηση έχει μειωθεί στο μισό μέσα σε δύο χρόνια, φτάνοντας στο σημείο, μόλις και μετά βίας να καλύπτει πλέον τους μισθούς του μόνιμου (ερευνητικού, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού) και τίποτε άλλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και οι ελάχιστες, πενιχρές υποτροφίες για μεταπτυχιακή έρευνα, που δίνονταν σε κάποια από αυτά τα κέντρα, πλέον έχουν «παγώσει», μαζί με αυτές του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Όλο το υπόλοιπο κόστος (εργαστηριακές υποδομές, λειτουργικά κόστη, κόστος διοργάνωσης και συμμετοχής σε συνέδρια, μεταπτυχιακοί φοιτητές, ερευνητές και επιστημονικοί συνεργάτες με «μπλοκάκι»), καλύπτονται αποκλειστικά από τα ίδια τα κέντρα, μέσω ανταγωνιστικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ή παροχής υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα. Τα ινστιτούτα που διαθέτουν τεχνογνωσία, ανθρώπινο δυναμικό και τύχη (ώστε το αντικείμενο της έρευνάς τους να συμβαδίζει με τις τάσεις της αγοράς), τα βγάζουν πέρα, τα υπόλοιπα φυτοζωούν. Είναι λοιπόν προφανές, ότι οποιαδήποτε επιπλέον μείωση στην κρατική επιχορήγηση, δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά με δραστική μείωση του προσωπικού. Αυτό μπορεί να μοιάζει πλέον… φυσικό στην Ελλάδα, αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ότι πολλά ινστιτούτα εξαρτώνται απόλυτα από εξειδικευμένο προσωπικό για τη συντήρηση και τη λειτουργία των υλικοτεχνικών τους υποδομών. Το τραγελαφικό της υπόθεσης είναι ότι δεδομένου του ότι τα κονδύλια προς τα κέντρα αυτά είναι ήδη ελάχιστα, το κέρδος των κρατικών ταμείων από μια μείωση κατά 30% είναι αστείο. Γι αυτό το «αστείο» είναι πιθανό να δούμε επιταχυντές να πωλούνται για παλιοσίδερα.
Μετατροπή σε ΝΠΙΔ και συγχώνευση ινστιτούτων. Τα τέσσερα κέντρα που μπαίνουν στο στόχαστρο αυτής της θεσμικής αλλαγής, έχουν διατηρήσει τον δημόσιο χαρακτήρα τους για κάποιο λόγο και στα πλαίσια μιας υποτιθέμενης εθνικής στρατηγικής: Πέραν των υπόλοιπων ερευνητικών τους δραστηριοτήτων, λειτουργούν ως σύμβουλοι της πολιτείας σε καίριους τομείς που άπτονται των αντικειμένων τους. Κοινωνικές μελέτες σε θέματα ανεργίας, φτώχειας, μετανάστευσης, ανάπτυξης κ.λπ (ΕΚΚΕ), πυρηνικής τεχνολογίας και προστασίας (Δημόκριτος), θαλάσσιων μελετών, ορυκτών πόρων και οικοσυστημάτων (ΕΛΚΕΘΕ), αντισεισμικής προστασίας, καιρικών φαινομένων και κλιματικών αλλαγών (ΕΑΕ). Ωστόσο, λειτουργούν ως ΝΠΔΔ μονο στα χαρτιά, αφού όπως ειπώθηκε, καλύπτουν μόνα τους το μεγαλύτερο μέρος του κόστους τους. Θεσμικά λοιπόν, η αλλαγή σε ΝΠΙΔ, τα μετατρέπει και επίσημα σε εταιρίες ιδιωτικού δικαίου, ενώ το κράτος βγαίνει εντελώς από την εικόνα, χωρίς να είναι αναγκασμένο να δώσει ούτε ένα ευρώ στους φορείς αυτούς. Με άλλα λόγια, από τη μία, η όποια επιχορήγηση από την πλευρά της πολιτείας δεν είναι κατοχυρωμένη νομικά και από την άλλη, η όποια κοινωνική προσφορά των ερευνητικών κέντρων στις τοπικές κοινωνίες και στη χώρα, είναι στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε διοικητικού συμβουλίου-επιχειρήματία, ανάλογα με το πώς αυτός αντιλαμβάνεται την «κοινωνική ευθύνη». Ας μην συζητήσουμε το πώς αυτή η αλλαγή καταστρέφει οποιονδήποτε, έστω και θολό «εθνικό σχεδιασμό» για την έρευνα, αφού αυτό είναι ένα παλιό αστείο. Είναι κοινό μυστικό, ότι τουλάχιστον μεταπολιτευτικά, τέτοιος σχεδιασμός απλώς δεν υπήρχε. Η ελληνική πολιτεία ερευνητές «πηγαίνετε στις Βρυξέλες να σας πουν τί να τα κάνετε».
