Η επίλυση του αλβανικού ζητήματος

533

του Φ. Μαλκίδης, από το Άρδην τ. 52, Ιανουάριος-Μάρτιος 2005

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ, Α΄ ΕΚΔΟΣΗ 1998, Β΄ ΕΚΔΟΣΗ 2004

το ε­ξαι­ρε­τι­κής ση­μα­σί­ας αυ­τό βι­βλί­ο το ο­ποί­ο την 20η Ο­κτω­βρί­ου έ­κλει­σε έ­ξι χρό­νια α­πό την πρώ­τη έκ­δο­σή του στην αλ­βα­νι­κή γλώσ­σα1 κα­θώς και στην αγ­γλι­κή, γαλ­λι­κή και γερ­μα­νι­κή του με­τά­φρα­ση, α­πο­τε­λεί το (πιο) ε­πί­ση­μο κεί­με­νο που πε­ρι­γρά­φει την αλ­βα­νι­κή ο­πτι­κή για τη χερ­σό­νη­σο του Αί­μου και τους αλ­βα­νι­κούς πλη­θυ­σμούς του χώ­ρου.
Το βι­βλί­ο πε­ρι­λαμ­βά­νει το κε­φά­λαιο ει­σα­γω­γής στο αλ­βα­νι­κό ε­θνι­κό ζή­τη­μα, ε­νώ στη συ­νέ­χεια α­να­πτύσ­σο­νται οι θέ­σεις της Α­κα­δη­μί­ας Ε­πι­στη­μών για την α­πο­κο­πή των ε­θνι­κών ε­δα­φών α­πό τη μη­τέ­ρα πα­τρί­δα, η άρ­νη­ση στους αλ­βα­νι­κούς πλη­θυ­σμούς του δι­καιώ­μα­τος στον α­το­μι­κό αυ­το­προσ­διο­ρι­σμό, ο πε­ραι­τέ­ρω “α­πο­χω­ρι­σμός”, ό­πως το­νί­ζε­ται των ε­θνι­κών ε­δα­φών, η προ­κή­ρυ­ξη για τη Δη­μο­κρα­τί­α του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου, η ο­δός για την ε­πί­λυ­ση του α­νοι­χτού θέ­μα­τος του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου, ε­νώ κλεί­νει με τις α­να­λυ­τι­κές α­να­φο­ρές στο ζή­τη­μα του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου, των Αλ­βα­νών της πΓΔΜ, του Μαυ­ρο­βου­νί­ου, της Ελ­λά­δας και των αλ­βα­νι­κών γλωσ­σι­κών και πο­λι­τι­στι­κών μειο­νο­τι­κών ο­μά­δων (Ι­τα­λί­α, Ελ­λά­δα –ι­διαί­τε­ρα στη Θρά­κη– Βουλ­γα­ρί­α, Ου­κρα­νί­α, Βεσ­σα­ρα­βί­α, Σλα­βο­νί­α, Δαλ­μα­τί­α, Αί­γυ­πτος και αλ­λού, χω­ρίς να α­να­φέ­ρε­ται η Τουρ­κί­α).
Με­τά το κλεί­σι­μο της πρώ­της με­τα­βα­τι­κής πε­ριό­δου για την Αλ­βα­νί­α, η ο­ποί­α πε­ριεί­χε τη με­γά­λη με­τα­νά­στευ­ση του 1991-1992, την κα­τάρ­ρευ­ση της κοι­νω­νι­κής και οι­κο­νο­μι­κής δο­μής με τις “πυ­ρα­μί­δες” το 1997, την ε­πέμ­βα­ση στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο το 1999 και τα γε­γο­νό­τα στην πΓΔΜ το 2001, το βι­βλί­ο α­πο­τε­λεί μί­α ση­μα­ντι­κή έκ­δο­ση για τους ε­ξής λό­γους:

1. Κυ­κλο­φο­ρεί α­κρι­βώς πέ­ντε μή­νες πριν τους βομ­βαρ­δι­σμούς και την ει­σβο­λή των Η­ΠΑ και των συμ­μά­χων τους στη Σερ­βί­α-Μαυ­ρο­βού­νιο (Μάρ­τιος 1999), η ο­ποί­α πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε με πρό­σχη­μα την α­σφά­λεια και την προ­στα­σί­α των Αλ­βα­νών του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου.
2. Η ε­ξι­στό­ρη­ση του αλ­βα­νι­κού ε­θνι­κού ζη­τή­μα­τος γί­νε­ται με ά­ξο­να “τον σερ­βι­κό ε­θνι­κι­σμό (στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο), την ελ­λη­νι­κή Με­γά­λη Ι­δέ­α (α­φού α­πο­κό­πη­κε α­πό τον αλ­βα­νι­κό ε­θνι­κό κορ­μό η Φλώ­ρι­να, η Κα­στο­ριά και η Τσα­μου­ριά) και τα συμ­φέ­ρο­ντα των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων”. Αυ­τοί οι τρεις ά­ξο­νες εί­χαν σαν α­πο­τέ­λε­σμα τη διαί­ρε­ση των αλ­βα­νι­κών ε­δα­φών, σε μί­α πε­ρί­ο­δο που, ό­πως α­να­φέ­ρε­ται, οι “Έλ­λη­νες, οι Βλά­χοι, οι Σέρ­βοι, οι Μαυ­ρο­βού­νιοι, οι ‘Μα­κε­δό­νες’, οι Τούρ­κοι ή­ταν μειο­νο­τι­κές νη­σί­δες σε μί­α α­νοι­χτή Αλ­βα­νι­κή θά­λασ­σα”2. 
3. Ο αλ­βα­νι­κός α­γώ­νας για την α­νε­ξαρ­τη­σί­α α­πό το ο­θω­μα­νι­κό κρά­τος (Σύν­δε­σμος της Πριζ­ρέ­νης, δια­κή­ρυ­ξη της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας στην Αυ­λώ­να) δεν ο­λο­κλή­ρω­σε την ε­θνι­κή ε­νό­τη­τα α­φού ε­κτός του αλ­βα­νι­κού κρά­τους έ­μει­νε πα­ρα­πά­νω α­πό το 1/2 των ε­θνι­κών ε­δα­φών3. 
4. Το βι­βλί­ο ε­πι­ση­μαί­νει ό­τι οι Αλ­βα­νοί α­πο­γο­η­τεύ­τη­καν κα­τά και­ρούς α­πό τη συ­μπε­ρι­φο­ρά των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων α­πέ­να­ντί τους (Βερ­σαλ­λί­ες 1920, Πα­ρί­σι 1946, διά­λυ­ση Γιου­γκο­σλα­βί­ας), σε α­ντί­θε­ση με τη δι­κή τους στά­ση. Η με­γά­λη, μά­λι­στα, α­πο­γο­ή­τευ­ση ή­ταν στη δε­κα­ε­τί­α του 1990 με την α­να­γνώ­ρι­ση των πρώ­ην γιου­γκο­σλα­βι­κών δη­μο­κρα­τιών, και την άρ­νη­ση για την ε­πί­λυ­ση του ζη­τή­μα­τος του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου.
5. Στο κε­φά­λαιο για την άρ­νη­ση στους αλ­βα­νι­κούς πλη­θυ­σμούς του δι­καιώ­μα­τος στον α­το­μι­κό αυ­το­προσ­διο­ρι­σμό έ­χει εν­δια­φέ­ρον η ο­πτι­κή για τους αλ­βα­νι­κούς πλη­θυ­σμούς που βί­ω­σαν τη φα­σι­στι­κή κα­το­χή αλ­λά και για τη με­τα­πο­λε­μι­κή κα­τά­στα­ση (ρό­λος Τί­το και ελ­λη­νι­κή πο­λι­τι­κή για τη Βό­ρειο Ή­πει­ρο) ό­πως και για τους “Τσά­μη­δες”, οι ο­ποί­οι εκ­διώ­χθη­καν α­πό την Ελ­λά­δα.
6. Το με­γα­λύ­τε­ρο βά­ρος που δί­νε­ται στο βι­βλί­ο για το Κοσ­συ­φο­πέ­διο εί­ναι λί­γο-πο­λύ φυ­σιο­λο­γι­κό, α­φού ε­κεί υ­πήρ­ξε σύμ­φω­να με τους συγ­γρα­φείς το κέ­ντρο του ε­θνι­κού ζη­τή­μα­τος και η γε­νο­κτο­νί­α πε­νή­ντα χι­λιά­δων Αλ­βα­νών α­πό τις Τι­τοϊκές δυ­νά­μεις, ε­νώ ε­ξο­ρί­στη­καν πά­νω α­πό τρια­κό­σιες χι­λιά­δες. Ε­ξι­στο­ρεί­ται η γιου­γκο­σλα­βι­κή – σερ­βι­κή πο­λι­τι­κή για το Κοσ­συ­φο­πέ­διο α­πό το 1946 μέ­χρι σή­με­ρα σε μί­α προ­σπά­θεια να δει­χθεί η κα­τά­στα­ση που ε­πι­κρά­τη­σε για τους Αλ­βα­νούς της πε­ριο­χής4. 
7. Η Α­κα­δη­μί­α Ε­πι­στη­μών της Αλ­βα­νί­ας ε­πι­ση­μαί­νει ό­τι η ε­πί­λυ­ση του ζη­τή­μα­τος του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου και γε­νι­κό­τε­ρα του αλ­βα­νι­κού ε­θνι­κού ζη­τή­μα­τος, πα­ρό­τι εί­ναι πο­λύ πιο πε­ρί­πλο­κη τώ­ρα α­πό ό­τι την πε­ρί­ο­δο της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας, θα γί­νει στη βά­ση του ε­θνι­κού αυ­το­προσ­διο­ρι­σμού. Τό­τε και μό­νο τό­τε τα Βαλ­κά­νια θα έ­χουν ει­ρή­νη, α­φού η Διε­θνής Κοι­νό­τη­τα και η σερ­βι­κή πο­λι­τι­κή θα α­να­γνω­ρί­σουν τη Δη­μο­κρα­τί­α του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου.
8. Για τους Αλ­βα­νούς της πΓΔΜ –το βι­βλί­ο γρά­φτη­κε πριν τα αι­μα­τη­ρά γε­γο­νό­τα του 2001– υ­πο­στη­ρί­ζε­ται ό­τι α­ριθ­μούν πε­ρί­που το 35% του πλη­θυ­σμού και βαί­νουν αυ­ξα­νό­με­νοι5, κα­τοι­κούν στην πε­ριο­χή του νό­τιου Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου, ε­νώ θα μπο­ρού­σαν να έ­χουν μί­α αυ­τό­νο­μη πε­ριο­χή στα πλαί­σια της χώ­ρας6. 
9. Για τους αλ­βα­νι­κούς πλη­θυ­σμούς που κα­τοι­κούν στο Μαυ­ρο­βού­νιο υ­πο­στη­ρί­ζε­ται ό­τι α­πο­τε­λούν το 8% του πλη­θυ­σμού και η πιο ι­δα­νι­κή λύ­ση γι΄ αυ­τούς θα ή­ταν η διοι­κη­τι­κή και πο­λι­τι­στι­κή αυ­το­νο­μί­α.
10. Για τους Αλ­βα­νούς της Ελ­λά­δας, το βι­βλί­ο υ­πο­στη­ρί­ζει ό­τι ζουν στη “Φλώ­ρι­να, Κα­στο­ριά και Τσα­μου­ριά” και σύμ­φω­να με στοι­χεί­α του 1985 ή­ταν τριά­ντα χι­λιά­δες –δεν α­να­φέ­ρο­νται κα­θό­λου οι Αλ­βα­νοί ερ­γα­ζό­με­νοι– και η κα­λύ­τε­ρη λύ­ση θα ή­ταν να δι­δά­σκο­νται τη μη­τρι­κή τους γλώσ­σα, δί­νο­ντας ως πα­ρά­δειγ­μα την ελ­λη­νι­κή μειο­νό­τη­τα της Αλ­βα­νί­ας. Το κεί­με­νο α­να­φέ­ρει και τους α­πο­κα­λού­με­νους “αρ­βα­νί­τι­κους” πλη­θυ­σμούς –πε­ρί­που δια­κό­σιες χι­λιά­δες ό­πως το­νί­ζε­ται– οι ο­ποί­οι α­πο­τε­λούν μί­α γλωσ­σι­κή και πο­λι­τι­στι­κή μειο­νό­τη­τα, η ο­ποί­α θα έ­πρε­πε να α­πο­λαμ­βά­νει εκ­παι­δευ­τι­κά δι­καιώ­μα­τα.
    Το βι­βλί­ο κλεί­νει με τα λό­για του Αλ­βα­νού α­ντι­προ­σώ­που στο Συ­νέ­δριο του Βε­ρο­λί­νου στις αρ­χές του 20ού αιώ­να, Α­βδούλ Φρα­σέ­ρι, ο ο­ποί­ος το­νί­ζει πως ε­άν οι Με­γά­λες Δυ­νά­μεις και τα γει­το­νι­κά με την Αλ­βα­νί­α κρά­τη δεν δώ­σουν στους Αλ­βα­νούς την ε­λευ­θε­ρί­α τους, αυ­τοί δεν θα στα­μα­τή­σουν να πο­λε­μούν για την ε­θνι­κή τους α­νε­ξαρ­τη­σί­α. Ό­μως ε­άν α­να­γνω­ρι­στούν στους Αλ­βα­νούς τα ε­θνι­κά τους δί­καια, τό­τε τα Βαλ­κά­νια θα έ­χουν ει­ρή­νη.
    Αυ­τά τα λό­για α­πο­τε­λούν και τη γε­νι­κή ε­πι­σή­μαν­ση της Α­κα­δη­μί­ας Ε­πι­στη­μών, η ο­ποί­α προ­τρέ­πει τη διε­θνή κοι­νό­τη­τα (Η­ΠΑ7, Ε­Ε, Ο­Α­ΣΕ, Ο­Η­Ε) και τα γει­το­νι­κά με την Αλ­βα­νί­α κρά­τη να α­πο­δώ­σουν πλή­ρη δι­καιώ­μα­τα στους Αλ­βα­νούς. Α­νε­ξαρ­τη­σί­α στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο8, ί­ση πο­λι­τι­κή δύ­να­μη στην πΔΓΜ, αυ­το­νο­μί­α στο Μαυ­ρο­βού­νιο, πο­λι­τι­στι­κά και εκ­παι­δευ­τι­κά δι­καιώ­μα­τα στην Ελ­λά­δα.
    Συ­μπε­ρα­σμα­τι­κά το βι­βλί­ο α­πο­τε­λεί έ­να ντο­κου­μέ­ντο για το σύγ­χρο­νο πο­λί­τη της Χερ­σο­νή­σου του Αί­μου, ο ο­ποί­ος δια­βά­ζο­ντας αντί­-­ στοιχες εκ­δό­σεις α­ντι­λαμ­βά­νε­ται τις προσ­δο­κί­ες που εκ­φρά­ζο­νται για το μέλ­λον της πε­ριο­χής με τον πιο ε­πί­ση­μο τρό­πο. Ο χρό­νος πά­ντως θα δεί­ξει ε­άν στην πο­λύ­πα­θη βαλ­κα­νι­κή πε­ριο­χή τα μί­ση θα ε­ντεί­νο­νται ή θα αμ­βλύ­νο­νται. Οι ε­κλο­γές στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο, η βού­λη­ση δη­λα­δή των βαλ­κα­νι­κών λα­ών, εί­ναι έ­να πρώ­το δείγ­μα α­πό­δει­ξης για το ποιος δρό­μος έ­χει ε­πι­λε­γεί.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Στο πρω­τό­τυ­πο Platforme per zgjidhjen e ceshtjes kombetare shqiptare, Akademia e Shkencave e Shqiperise, Tirane 1998.
2. “Platform on the Resolution of the Albanian National Question”, by the Albanian Academy of Sciences, Tirana 1998, 2004, σελ. 6.
3. Ό.π., σελ.10.
4. Βλ. την έκ­δο­ση της Αλ­βα­νι­κής Α­κα­δη­μί­ας Ε­πι­στη­μών, The Truth of Kosova, The Academy of Sciences of the Republic of Albania, Institute of History, Tirana 1993.
5. Βλ. την πο­λύ εν­δια­φέ­ρου­σα έκ­δο­ση, με­τα­ξύ των άλ­λων, και για τον α­ριθ­μό των Αλ­βα­νών στην πΓΔΜ Milosavlski, S- Tomovski, M, Albanians in the Federal Republic of Macedonia 1945-1995. Legislative. Political Documentation. Statistics. Skopje 1997.
6. Στην έκ­δο­ση της Αλ­βα­νι­κής Α­κα­δη­μί­ας Ε­πι­στη­μών α­πά­ντη­σε η Α­κα­δη­μί­α Ε­πι­στη­μών της πΓΔΜ, η ο­ποί­α θε­ώ­ρη­σε ό­τι η χώ­ρα θι­γό­ταν ά­με­σα. Macedonian Academy of Sciences and Arts, Address on the Occasion of the Publication of the “Platform on the Resolution of the Albanian National Question”, by the Albanian Academy of Sciences, Skopje 1999.
7. Για τις σχέ­σεις Η­ΠΑ και αλ­βα­νι­κού λό­μπυ βλ. Prifti, P. Confrontation in Kosova. The Albanian-Serb Struggle, 1969-1999, East European Monographs, New York 1999.
8. Για το ζή­τη­μα της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου και την πο­λι­τι­κή των Αλ­βα­νών της πε­ριο­χής, βλ. Zajimi, G. Dimensions of the question of Kosova in the Balkans, Kosova Information Center, Prishtina 1994. *Ο Φά­νης Μαλ­κί­δης είναι Λέ­κτο­ρας Δη­μο­κρί­τειου Πα­νε­πι­στή­μιου Θρά­κης