του Θ. Μπατρακούλη, από το Άρδην τ. 51, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2004
Πιθανολογειται ότι τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα δώσει στην Τουρκία ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων για την ένταξή της στην Ε.Ε. Μια τέτοια απόφαση θα συνιστά σημαντική επιτυχία του τουρκικού στρατογραφειοκρατικού κατεστημένου, όσο και της στρατηγικής των ΗΠΑ. Για όλες τις πλευρές αυτό θα συνιστά καθοριστική για το μέλλον στροφή. Η ένταξη της Τουρκίας κυριάρχησε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες στην τελευταία ευρωεκλογική αντιπαράθεση. Περισσότεροι από δύο στους τρεις Γάλλους λένε “όχι” στην “ευρωπαϊκή” πορεία της Άγκυρας. Η δημοτικότητα του Προέδρου Σιράκ καταρρέει διότι, εκτός της λαϊκής δυσαρέσκειας λόγω της επώδυνης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της κυβέρνησής του, είπε “ναι” στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Ο Σιράκ πρότεινε τη σολομώντεια λύση της διενέργειας δημοψηφίσματος. Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν την κρίση στρατηγικής που διέρχεται η Ε.Ε. Η Τουρκία είναι μια κατά βάσιν ασιατική-μεσανατολική χώρα, λιγότερο αναπτυγμένη και, παρά τα διακηρυσσόμενα στο Σύνταγμα του 1983, ισλαμική.
Η διαπραγματευτική διαδικασία θα είναι μακρόχρονη, επίπονη και με αβέβαιη έκβαση. Μπορεί να καταλήξει σε ένταξη της Τουρκίας το 2014 ή το 2020, όταν η Τουρκία θα έχει πληθυσμό 95 ή 100 εκατομμυρίων κατοίκων. Σύμφωνα με μετρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εφόσον η Τουρκία μπει στην Ε.Ε., δυόμισυ εκατομμύρια Τούρκοι θα κινηθούν προς τα δυτικά. Αυτή η πληθυσμιακή μετακίνηση παρουσιάζει σπουδαίο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, ιδιαίτερα για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ακόμα και αν διακόσιες χιλιάδες Τούρκοι περάσουν στα ελληνικά νησιά, απολαμβάνοντας το κοινοτικό κεκτημένο, θα εγκατασταθούν αναπτύσσοντας τέτοιες δραστηριότητες ώστε θα ενσωματωθούν στην ελλαδική πραγματικότητα. Θα αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου, θα μπορούν να συμμετέχουν στις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και να επηρεάζουν περιφερειάρχες, νομάρχες και δημάρχους.
Η ενδεχόμενη ένταξή της στην Ε.Ε. θα προκαλέσει νέα προβλήματα στην ελλαδική περιφέρεια και ιδιαίτερα στους έλληνες αγρότες. Όταν η Ε.Ε. δεν μπορεί πλέον να επιδοτήσει τους δικούς της αγρότες, πώς θα κατορθώσει να διαθέσει κονδύλια για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη και την ειρήνη στην Τουρκία και στα Βαλκάνια; Η οικονομική κρίση και η ανέχεια δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη του σωβινισμού. Στο έδαφος της φτώχειας σπέρνουν το μίσος διάφοροι εξτρεμιστικοί κύκλοι για δικά τους πολιτικά οφέλη.
Ο στόχος και η προοπτική της ένταξης στην Ε.Ε. δεν αμφισβητούνται από τις Ένοπλες Δυνάμεις της Τουρκίας. Ωστόσο, στους κόλπους των ιθυνόντων της, ιδιαιτέρως των στρατιωτικών, δεν κρύβεται η δυσφορία απέναντι στις υπαγορευτικές υποδείξεις των Βρυξελλών. Οι πόλεμοι γεννιούνται στο πνεύμα των ανθρώπων. Το τουρκικό κράτος αρνείται να αναγνωρίσει τις εθνοκαθαρτικές γενοκτονίες (Αρμένιοι, Ελληνοπόντιοι) που έχουν διαπραχθεί ώστε να προωθηθεί η συγκρότηση/ ομογενοποίηση του τουρκικού έθνους. Μουσουλμάνοι Πόντιοι, Κούρδοι, Αλεβίδες, Άραβες κ.λπ. μειονότητες στερούνται της ελεύθερης και ισότιμης άσκησης των πολιτιστικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους. Στην Τουρκία εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται καταπιεστικές μέθοδοι εναντίον διαφόρων αντιφρονούντων. Η Άγκυρα επιμένει στη γνωστή πολιτική έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Στο Αιγαίο οι Τούρκοι συνέχιζαν επί μέρες απτόητοι προκλήσεις (παραβάσεις/ παραβιάσεις) που αμφισβητούν τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματά μας. Επιμένουν να μην αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, παρά το ότι είναι πλέον μέλος της Ε.Ε., στην οποία η Τουρκία είναι υποψήφια. Τα παραπάνω φανερώνουν ότι στο πνεύμα των ιθυνόντων της Τουρκίας εξακολουθούν να πρυτανεύουν επεκτατικές και ηγεμονιστικές αντιλήψεις. Και συνδυαζόμενα με το διευρυνόμενο χάσμα στα δημογραφικά μεγέθη Τουρκίας και Ελλάδας, καθιστούν ολοφάνερο τον κίνδυνο δορυφοροποίησης της δεύτερης από την πρώτη. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, σε συνέντευξη του στο Βήμα της Κυριακής (24 Οκτωβρίου), εκτιμούσε ότι ένας δίκαιος, σταθερός και αποδεκτός διακανονισμός σε όλα τα σχετικά με το Αιγαίο θέματα, μέσα από το Διεθνές Δίκαιο, είναι εφικτός. Ο Ρετζέπ Ερντογάν τόνιζε ότι η Τουρκία είναι δεσμευμένη να λύσει τις διαφορές της με την Ελλάδα για το Αιγαίο, σεβόμενη τα αμοιβαία συμφέροντα των δύο χωρών. Υπογράμμιζε, ωστόσο, ότι “δεν θα ήταν σωστό να δεσμευθούμε σε χρονοδιαγράμματα όταν ο κοινός μας στόχος είναι να βρούμε ολοκληρωμένες λύσεις που θα είναι αποδεκτές από τις δύο πλευρές”. Παράλληλα αποσυνέδεσε την επίλυση του Κυπριακού από την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, κατηγορώντας την ελληνοκυπριακή πλευρά για την απόρριψη του σχεδίου Ανάν.
Εδώ και χρόνια, το αθηνοκεντρικό πολιτικό σύστημα έδειξε την απροθυμία του να επεξεργαστεί μια συνολική στρατηγική τόσο για την ανάπτυξη των περιφερειών, όσο και απέναντι στο “Νέο Ανατολικό Ζήτημα”. Από παλιά, άποψη του Γιώργου Παπανδρέου φαινόταν να είναι ότι ακολουθώντας πολιτική κατευνασμού απέναντι στη γείτονα θα ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Και σήμερα η κυβέρνηση Καραμανλή χειρίζεται τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις με κριτήρια πολιτικής τακτικής, ενώ είναι σαφές ότι πρόκειται για ζήτημα στρατηγικής σημασίας. Πριν τις βουλευτικές εκλογές παρουσίαζε συνήθως σαν ενδοτική την πολιτική της κυβέρνησης Σημίτη προσδοκώντας σε πολιτικά οφέλη και από τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ. Ως πρωθυπουργός ακολουθεί την οδό της ελάχιστης αντίστασης, προσαρμοζόμενος στις υποδείξεις της Ουάσιγκτον και ευελπιστώντας σε γρήγορη μείωση των αμυντικών δαπανών. Όπως προέκυψε από πανελλαδική τηλεφωνική δημοσκόπηση (20-21 Οκτωβρίου), οι Έλληνες πολίτες συνδέουν άμεσα την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας με τη συμπεριφορά της προς την Ελλάδα και την Κύπρο (76,3% τάσσεται κατά της έναρξης της ενταξιακής διαδικασίας, εφόσον το γειτονικό κράτος δεν σταματήσει τις προκλήσεις στο Αιγαίο, ενώ, όσον αφορά στη μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, το 74,9% ζητούσε η Ελλάδα να μη συναινέσει στην έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας. Γενικότερα κατά της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. τάχθηκε το 54,3%, ενώ το 42,6% τάχθηκε υπέρ).
Χρειάζεται οργάνωση ενός πολύπτυχου δημόσιου διαλόγου, με ισηγορία των πολιτικών δυνάμεων, για τη χάραξη ενός νέου κύκλου για τη χώρα και τον Ελληνισμό. Αυτή η συζήτηση μπορεί να συμπληρωθεί και από την προαναγγελία δημοψηφίσματος για το τεράστιας σημασίας θέμα της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Για την κυβέρνηση της ΝΔ έφθασε η ώρα να περάσει από τις γενικότητες στην επεξεργασία συνολικής στρατηγικής απέναντι στο “πρόβλημα Τουρκία”. Η δυστοκία ή αδυναμία διαμόρφωσης συναντίληψης με ανθρώπους του κοινωνικού/ τοπικού περιβάλλοντός μας, αποτελεί πρόβλημα στη βάση του οποίου βρίσκεται η κρίση αξιών και ο παραμένων θρυμματισμός της ψυχικής ενότητας μεταξύ των σημερινών Ελλήνων. Το επείγον ζητούμενο είναι πώς από ευσεβείς πόθους και ηχηρές διακηρύξεις θα περνάμε σε χειροπιαστά συλλογικά έργα.