Από την Eurovision στους Ολυμπιακούς

του Βλ Αγτζίδη, από το Άρδην τ. 50, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004

Αρ­κε­τοι απ’ αυ­τους που με­λε­τούν την ι­στο­ρί­α του ε­κτός Ελ­λά­δας ελ­λη­νι­σμού βρί­σκο­νται συ­χνό­τα­τα μπρο­στά σε έ­να εν­δια­φέ­ρον φαι­νό­με­νο: πολ­λές φο­ρές η ει­κό­να που ε­πι­κρα­τεί στην Ελ­λά­δα και οι ερ­μη­νεί­ες που δί­νο­νται, πό­ρρω α­πέ­χουν α­πό την πραγ­μα­τι­κή κα­τά­στα­ση των πραγ­μά­των. Συ­νή­θως δε, η πα­ρά­δο­ξη αυ­τή συ­μπε­ρι­φο­ρά ερ­μη­νεύ­ε­ται ως γε­νε­τι­κό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό. Ό­μως υ­πάρ­χει και άλ­λη ε­ξή­γη­ση. Αυ­τή που θε­ω­ρεί ό­τι το τρο­μα­κτι­κό σοκ του ’22 ο­δή­γη­σε στις δια­στρε­βλώ­σεις που ε­ντο­πί­ζο­νται.
Η υ­πο­βάθ­μι­ση της ση­μα­σί­ας της ελ­λη­νι­κής ήτ­τας στην καθ’ η­μάς Α­να­το­λή, η α­πό­κρυ­ψη του α­ριθ­μού των θυ­μά­των (α­πό τα 2.500.000 των Ελ­λή­νων της Μι­κράς Α­σί­ας και της Αν. Θρά­κης, ε­πέ­ζη­σαν 1.200.000 πε­ρί­που, που κα­τα­με­τρή­θη­καν ως πρό­σφυ­γες στην Ελ­λά­δα το ’28, κα­θώς και οι Κων­στα­ντι­νου­πο­λί­τες, Ίμ­βριοι και Τε­νέ­διοι και ό­σοι κα­τέ­φυ­γαν στη Σο­β. Έ­νω­ση), η α­πε­νο­χο­ποί­η­ση του τουρ­κι­κού ε­θνι­κι­σμού, α­κό­μα και η αι­τιο­λό­γη­ση της γε­νο­κτο­νί­ας των χρι­στια­νι­κών πλη­θυ­σμών, υ­πήρ­ξαν κοι­νός τό­πος στη με­τά το ’22 Ελ­λά­δα. Η νε­ο­ελ­λη­νι­κή ι­δε­ο­λο­γί­α, ό­πως δια­μορ­φώ­θη­κε α­πό το κυ­ρί­αρ­χο σύ­στη­μα ε­ξου­σί­ας –και την Α­ρι­στε­ρά– δεν συ­μπε­ριέ­λα­βε την ι­στο­ρι­κή ε­μπει­ρί­α του ελ­λη­νι­σμού της Α­να­το­λής. Ε­λά­χι­στοι οι ι­στο­ρι­κοί που ε­πέ­λε­ξαν να με­λε­τή­σουν τα γε­γο­νό­τα, ενώ α­πό­πει­ρες έ­γι­ναν α­πό τους ί­διους τους πρό­σφυ­γες , και α­πό ευαί­σθη­τους ι­διώ­τες.
Το κομ­μά­τι του βαλ­κα­νι­κού Νό­του που α­πέ­μει­νε στους Έλ­λη­νες εν­σάρ­κω­νε πλέ­ον το ά­παν του ελ­λη­νι­σμού. Ο­τι­δή­πο­τε υ­πήρ­χε ε­κτός Ελ­λά­δας ε­γκα­τα­λεί­φθη­κε. Η “μι­κρά πλην έ­ντι­μος Ελ­λάς” έ­γι­νε η α­πο­κλει­στι­κή γραμ­μή της ε­πί­ση­μης πο­λι­τι­κής και της α­ρι­στε­ρής της α­ντι­πο­λί­τευ­σης, και η “ψω­ρο­κώ­σται­να” θε­ω­ρή­θη­κε το κέ­ντρο του κό­σμου. Ε­φε­ξής, για ό­λα τα δει­νά των Ελ­λή­νων έ­φται­γαν οι ξέ­νοι, οι ο­ποί­οι βυσ­σο­δο­μού­σαν κα­τά του έ­θνους.

Χε­λίν­ς και Κύ­πριοι
Η σύγ­χυ­ση, ε­κτός α­πό τον ελ­λα­δο­κε­ντρι­σμό, θα λά­βει πρω­το­φα­νείς μορ­φές. Για πα­ρά­δειγ­μα, οι ι­στο­ρι­κές μας ο­νο­μα­σί­ες “Γραι­κοί” και “Ί­ω­νες” με τις ο­ποί­ες α­πό πά­ντα μας α­να­γνώ­ρι­ζαν (Greek και Greece οι δυ­τι­κοί, Yunan και Yunanistan οι α­να­το­λι­κοί) θα θε­ω­ρη­θούν υ­πο­τι­μη­τι­κές και ύ­πο­πτες. Ο Νε­ο­έλ­λη­νας φαί­νε­ται ό­τι α­δυ­να­τεί να βρει τη δια­φο­ρά με­τα­ξύ “γραι­κύ­λου” και “Γραι­κού”. Έ­τσι, ως ύ­ψι­στη α­ντί­στα­ση στην υ­πο­τί­μη­ση, βαλ­θή­κα­με να κα­θιε­ρώ­σου­με διε­θνώς το “Hellas”, πα­ρό­τι το σω­στό ή­ταν “Ellada”, και το “Hellenes”, το ο­ποί­ο δια­βά­ζε­ται “Χε­λίν­ς”. Ή­ταν σα να προ­σπα­θού­σαν οι Γερ­μα­νοί να α­να­γνω­ρί­ζο­νται ως Α­λε­μά­νοι και οι Αλ­βα­νοί ως Σκι­πε­τά­ροι.
Ε­πί πλέ­ον, στη νε­ο­ελ­λη­νι­κή συ­νεί­δη­ση δεν εί­χαν θέ­ση άλ­λες μορ­φές του ελ­λη­νι­σμού. Η α­να­διά­τα­ξη των ε­θνι­κών ό­ρων α­πο­κα­λύ­φθη­κε πρό­σφα­τα με α­φορ­μή το Κυ­πρια­κό κατ’ αρ­χάς και το εκ­κλη­σια­στι­κό στη συ­νέ­χεια. Ε­φε­ξής, ο ελ­λα­δι­κός Έλ­λη­νας οι­κειο­ποιού­νταν α­πο­κλει­στι­κά και ο­ρι­στι­κά –με ε­ντυ­πω­σια­κή ο­μο­φω­νί­α– τον ε­θνι­κό ό­ρο “Έλ­λη­νας” χω­ρίς πε­ριτ­τούς πλέ­ον προσ­διο­ρι­σμούς, ο Έλ­λη­νας της Κύ­πρου θα ή­ταν πλέ­ον ο “Ελ­λη­νο­κύ­πριος” ή α­πλά “Κύ­πριος” ο Έλ­λη­νας της πρώ­ην Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης “Ελ­λη­νο­πό­ντιος” (ή “Ρω­σο­πό­ντιος” στη χει­ρό­τε­ρη εκ­δο­χή), η Ελ­λα­δι­κή Εκ­κλη­σί­α “Ελ­λη­νι­κή Εκ­κλη­σί­α”, οι Έλ­λη­νες της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης α­πλοί “ο­μο­γε­νείς” κ.ά. Το μέ­ρος κα­τέ­λα­βε το ό­λον κα­τα­στρέ­φο­ντας ή πε­ρι­θω­ριο­ποιώ­ντας τα υ­πό­λοι­πα μέ­ρη. Συ­νή­γο­ρος α­ντι­κει­με­νι­κός της ά­πο­ψης αυ­τής βρέ­θη­κε ση­μα­ντι­κή με­ρί­δα Νε­ο­ελ­λή­νων δια­νο­ου­μέ­νων που θε­ω­ρού­σε ό­τι ο σύγ­χρο­νος Έλ­λη­νας βρί­σκε­ται πλέ­ον στη με­τα­ε­θνι­κή σφαί­ρα και ά­ρα οι ε­θνι­κοί προσ­διο­ρι­σμοί πρέ­πει να ξε­πε­ρα­στούν και να α­ντι­κα­τα­στα­θούν α­πό πο­λι­τεια­κούς. Έ­τσι, ο ό­ρος “Έλ­λη­νας” δε θα ση­μαί­νει πλέ­ον τον α­νή­κο­ντα στο ελ­λη­νι­κό έ­θνος, αλ­λά τον υ­πή­κο­ο της Δη­μο­κρα­τί­ας της Ελ­λά­δας. Κα­νείς δεν ει­ση­γή­θη­κε την κα­θιέ­ρω­ση του μο­να­δι­κού φυ­σι­κού ό­ρου που α­ντι­στοι­χού­σε στην πα­ρα­πά­νω θε­ώ­ρη­ση, του “Ελ­λα­δι­κός” ή “Ελ­λα­δί­της”.

Στην Istanbul και στο Izmir
Α­πο­κα­λυ­πτι­κή στιγ­μή για τη νε­ο­ελ­λη­νι­κή αλ­λο­τρί­ω­ση ή­ταν η πα­ρου­σί­α του Sakis Ρου­βά στη Eurovision, στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη. Χω­ρίς να α­ξιο­λο­γεί­ται σε βά­θος το πε­ριε­χό­με­νο του θε­σμού –που πα­ρου­σιά­ζει και με­τα­τρέ­πει σε κυ­ρί­αρ­χη την ευ­τε­λή καλ­λι­τε­χνι­κή δη­μιουρ­γί­α της Ευ­ρώ­πης– δεν μπο­ρεί να μην ε­πι­ση­μαν­θεί η ποιό­τη­τα της ελ­λη­νι­κής συμ­με­το­χής στη συ­γκε­κρι­μέ­νη πό­λη. Σα­ρά­ντα εν­νέ­α μό­λις χρό­νια με­τά τη με­γά­λη ε­θνι­κή εκ­κα­θά­ρι­ση του ελ­λη­νι­κού πλη­θυ­σμού της Πό­λης, οι Νε­ο­έλ­λη­νες ε­πι­στρέ­φουν στην Istanbul με λα­τι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κους ρυθ­μούς και αγ­γλι­κούς στί­χους για να προ­βά­λουν το σύγ­χρο­νο πο­λι­τι­στι­κό και ι­δε­ο­λο­γι­κό τους πρό­σω­πο: αυ­τό του multicultural και του α­πε­θνι­κο­ποι­η­μέ­νου αν­θρώ­που. Ε­ντυ­πω­σια­κό ή­ταν ε­πί­σης το γε­γο­νός ό­τι κα­νείς α­πό τους ποι­κι­λώ­νυ­μους σχο­λια­στές κ.ά. δεν κα­τάγ­γει­λε –ού­τε καν ε­ντό­πι­σε– ότι οι Τούρ­κοι, με α­φορ­μή τη διε­θνούς εμ­βέ­λειας εκ­δή­λω­ση, πα­ρου­σί­α­σαν ως τουρ­κι­κά τα ελ­λη­νι­κά μνη­μεί­α –αρ­χαί­α, βυ­ζα­ντι­νά και νε­ώ­τε­ρα, κα­θώς και τους πο­ντια­κούς χο­ρούς ως τουρ­κι­κούς. Γε­γο­νός που θα έ­πρε­πε να α­να­δει­χθεί σε με­γά­λο θέ­μα, ε­φό­σον η συ­γκε­κρι­μέ­νη με­θό­δευ­ση του τουρ­κι­κού πο­λι­τι­στι­κού ι­μπε­ρια­λι­σμού α­φο­ρού­σε ά­με­σα τις πο­λι­τι­στι­κές δη­μιουρ­γί­ες των προ­γό­νων μας.
Α­ντί­στοι­χης ποιό­τη­τας υ­πήρ­ξε η ελ­λη­νι­κή συμ­με­το­χή στο του­ρι­στι­κό συ­νέ­δριο που ορ­γά­νω­σε στη Σμύρ­νη την πε­ρα­σμέ­νη Ά­νοι­ξη ο Σύν­δε­σμος Του­ρι­στι­κών Πρα­κτό­ρων Τουρ­κί­ας. Η ελ­λη­νι­κή συμ­με­το­χή υ­πήρ­ξε υ­ψη­λού ε­πι­πέ­δου και α­πό­λυ­τα κα­λής διά­θε­σης, σαν να βρι­σκό­ταν στις Α­ζό­ρες. Τό­σο, που ο Διοι­κη­τι­κός Διευ­θυ­ντής του Ε­ΟΤ έ­κα­νε την ει­σή­γη­σή του στα τουρ­κι­κά! Ε­πει­δή ό­μως η Σμύρ­νη εί­ναι η πό­λη ό­που μό­λις ο­γδό­ντα χρό­νια πριν οι Κε­μα­λι­κοί πραγ­μα­το­ποί­η­σαν μια φο­βε­ρή γε­νο­κτο­νί­α του ελ­λη­νι­κού πλη­θυ­σμού, πυρ­πο­λώ­ντας πα­ράλ­λη­λα τις χρι­στια­νι­κές συ­νοι­κί­ες, οι Έλ­λη­νες θα έ­πρε­πε να εί­ναι πε­ρισ­σό­τε­ρο προ­σε­κτι­κοί.
Α­ντί­θε­τα α­πό τη Eurovision, στο Eurosport α­πε­λευ­θε­ρώ­θη­κε –παρ’ ό­λες τις υ­περ­βο­λές– το άλ­λο πρό­σω­πο του Έλ­λη­να. Αυ­τό που δεν βιώ­νει ε­νο­χι­κά την ε­θνι­κή του κα­τα­γω­γή, που δεν α­νέ­χε­ται τις προ­σβο­λές α­πό τους ε­θνι­κι­στές γεί­το­νες, που νιώ­θει ά­σχη­μα με τις κα­κές ε­πι­δό­σεις της πα­τρί­δας του, που θέ­λει να κα­τα­γρα­φεί στη νέ­α ευ­ρω­πα­ϊ­κή