Ο Κ. Πρέβε για το βιβλίο “Αυτοκρατορία”

908

από το Άρδην τ. 43, Ιούλιος 2003

Προλεταριακη Σημαια: Η Αυ­το­κρα­το­ρί­α των Νέ­γκρι και Χαρ­τ εμ­φα­νί­ζε­ται σε μια ε­πο­χή που έ­χουν τε­θεί μια σει­ρά θε­ω­ρη­τι­κά και πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα ό­πως αυ­τά της ε­θνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας, του έ­θνους-κρά­τους, της με­τε­ξέ­λι­ξης του ι­μπε­ρια­λι­σμού, της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης κ.λπ. Πώς συ­νει­σφέ­ρει το συ­γκε­κρι­μέ­νο βι­βλί­ο σ’ αυ­τόν τον προ­βλη­μα­τι­σμό και ποιες τά­σεις ή α­πό­ψεις ε­νι­σχύ­ει;

Κο­σταντζο Πρεβε: Η Αυ­το­κρα­το­ρί­α των Νέ­γκρι και Χαρ­τ δεν συμ­βάλ­λει –δυ­στυ­χώς– σε μια σω­στή δια­τύ­πω­ση των τεσ­σά­ρων θε­μά­των της ε­ρώ­τη­σης. Σχε­τι­κά με την ε­θνι­κή κυ­ριαρ­χί­α και το ε­θνι­κό κρά­τος, ι­σχυ­ρί­ζε­ται ό­τι και τα δύ­ο βρί­σκο­νται ε­ξα­ντλη­μέ­να και ε­ξα­φα­νί­ζο­νται αλ­λά αυ­τό το γε­γο­νός δεν εί­ναι έ­να κα­κό πράγ­μα, για­τί ο­δη­γεί στην πλή­ρη κα­πι­τα­λι­στι­κή ε­νιαιο­ποί­η­ση του κό­σμου, κι αυ­τό, για τους Νέ­γκρι και Χαρ­τ, εί­ναι η μο­να­δι­κή δυ­να­τή προ­ϋ­πό­θε­ση για τον κομ­μου­νι­σμό.

Σ’ ό,τι α­φο­ρά τη με­τε­ξέ­λι­ξη του ι­μπε­ρια­λι­σμού και της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης, ι­σχυ­ρί­ζο­νται ό­τι η πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση δεν ο­δη­γεί στη με­τα­τρο­πή του ι­μπε­ρια­λι­σμού αλ­λά στο ο­ρι­στι­κό του τέ­λος. Εί­μα­στε –λέ­νε– σε μια αυ­το­κρα­το­ρι­κή ε­πο­χή δί­χως ι­μπε­ρια­λι­σμό, σε μια πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νη αυ­το­κρα­το­ρί­α, α­πο­ε­δα­φο­ποι­η­μέ­νη (σ.σ. δί­χως ε­θνι­κό κέ­ντρο), της ο­ποί­ας οι Η­ΠΑ δεν εί­ναι το κυ­ρί­αρ­χο κέ­ντρο αλ­λά μό­νο έ­να εί­δος έ­νο­πλης α­στυ­νο­μί­ας. Προ­σω­πι­κά, δεν συμ­φω­νώ με κα­μί­α απ’ αυ­τές τις δύ­ο θέ­σεις. Α­ντι­θέ­τως, μου φαί­νε­ται ό­τι τα τε­λευ­ταί­α γε­γο­νό­τα (ι­διαί­τε­ρα) ε­πι­βε­βαιώ­νουν πλή­ρως την κε­ντρι­κό­τη­τα της ι­μπε­ρια­λι­στι­κής τά­ξης.

Π.Σ.: Ποια τα γε­νι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά κα­τά τους Νέ­γκρι και Χαρ­τ της Αυ­το­κρα­το­ρί­ας;

Κο­σταντζο Πρεβε: Ό­πως εί­ναι γνω­στό, ο Μαρ­ξ υ­πο­στή­ρι­ξε ό­τι οι δύ­ο βα­σι­κές τά­ξεις του κα­πι­τα­λι­στι­κού τρό­που πα­ρα­γω­γής εί­ναι η α­στι­κή τά­ξη και το προ­λε­τα­ριά­το. Ο Νέ­γκρι και ο Χαρ­τ το­πο­θε­τούν στη θέ­ση της κα­τη­γο­ρί­ας (της έν­νοιας) α­στι­κή τά­ξη την αυ­το­κρα­το­ρί­α και στη θέ­ση της κα­τη­γο­ρί­ας του προ­λε­τα­ριά­του ε­κεί­νη του πλή­θους. Επ’ ευ­και­ρί­α, θέ­λω να κά­νω με­ρι­κές πα­ρα­τη­ρή­σεις: Κα­τ’ αρ­χήν, ο Νέ­γκρι και ο Χαρ­τ δεν θα μπο­ρού­σαν να προ­τεί­νουν αυ­τές τις ρι­ζι­κές τρο­πο­ποι­ή­σεις των αρ­χι­κών κα­τη­γο­ριών του Μαρ­ξ ε­άν αυ­τές δεν εί­χαν ο­πωσ­δή­πο­τε μπει ή­δη σε μια ι­στο­ρι­κή κρί­ση. Σ’ ό­,τι α­φο­ρά την α­στι­κή τά­ξη, πρό­κει­ται για μια ου­σια­στι­κά ι­στο­ρι­κή κα­τη­γο­ρί­α γεν­νη­μέ­νη το 1700, που α­να­πτύ­χθη­κε το 1800 και 1900 αλ­λά σή­με­ρα εί­ναι σε κρί­ση. Ε­γώ σκέ­φτο­μαι ό­τι πράγ­μα­τι ζού­με έ­να εί­δος με­τα-α­στι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, με την έν­νοια ό­τι ο τρό­πος κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­ρα­γω­γής α­να­πα­ρά­γε­ται σή­με­ρα με μια κυ­ρί­αρ­χη τά­ξη που δεν έ­χει πια τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της κλα­σι­κής α­στι­κής τά­ξης. Κα­τά την ά­πο­ψή μου, ο Μπους κι ο Μπερ­λου­σκό­νι δεν εί­ναι πια α­λη­θι­νοί “α­στοί” πα­ρά μό­νο με την έν­νοια ό­τι ε­ξυ­πη­ρε­τούν τα συμ­φέ­ρο­ντα των α­το­μι­κών ι­διο­κτη­τών των μέ­σων πα­ρα­γω­γής.

Σ’ ό­,τι α­φο­ρά το προ­λε­τα­ριά­το, η πα­λιά ερ­γα­τι­κή τά­ξη των κε­ντρι­κών ι­μπε­ρια­λι­στι­κών χω­ρών μου φαί­νε­ται τώ­ρα πια ό­τι στρα­τη­γι­κά εν­σω­μα­τώ­θη­κε, ε­νώ νέ­α κοι­νω­νι­κά, εκ­με­ταλ­λευό­με­να υ­πο­κεί­με­να, ό­πως οι φτω­χοί με­τα­νά­στες ή οι ε­πο­χι­κοί ε­λα­στι­κοί ερ­γα­ζό­με­νοι, α­να­πτύσ­σουν μορ­φές πο­λι­τι­κής και κοι­νω­νι­κής συ­νεί­δη­σης πο­λύ δια­φο­ρε­τι­κές α­πό ε­κεί­νες που προ­έ­βλε­πε ο κλα­σι­κός μαρ­ξι­σμός.

Κα­τά δεύ­τε­ρο λό­γο, νο­μί­ζω ό­τι ο Νέ­γκρι και ο Χαρ­τ α­πα­ντούν σ’ έ­να α­λη­θι­νό πρό­βλη­μα με μια ψεύ­τι­κη α­πά­ντη­ση. Το α­λη­θι­νό πρό­βλη­μα εί­ναι η α­να­γκαιό­τη­τα να ε­πα­να­προσ­διο­ρι­στεί ρι­ζι­κά τό­σο η α­στι­κή τά­ξη ό­σο και το προ­λε­τα­ριά­το. Η ψεύ­τι­κη α­πά­ντη­ση εί­ναι το να σκέ­φτε­σαι ό­τι έ­λυ­σες στα γρή­γο­ρα το ζή­τη­μα με τις δύ­ο κε­νές και γε­νι­κό­λο­γες κα­τη­γο­ρί­ες της αυ­το­κρα­το­ρί­ας και του πλή­θους.[ ]

Π.Σ.: Η ά­πο­ψη των συγ­γρα­φέ­ων ό­τι ό­λες οι κοι­νω­νι­κές α­ντι­φά­σεις και τα­ξι­κές α­ντι­πα­ρα­θέ­σεις και συ­γκρού­σεις “ε­σω­τε­ρι­κο­ποιού­νται” στο κε­φά­λαιο, δη­λα­δή ό­λα γί­νο­νται …κε­φά­λαιο, πέ­ρα α­πό τα πο­λι­τι­κά και κοι­νω­νι­κά ζη­τή­μα­τα, ε­γεί­ρει και σο­βα­ρά φι­λο­σο­φι­κά ζη­τή­μα­τα. Πώς βλέ­πε­τε το ζή­τη­μα αυ­τό;

Κο­σταντζο Πρεβε: Το ζή­τη­μα των φι­λο­σο­φι­κών προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων των Νέ­γκρι-Χαρ­τ εί­ναι α­λή­θεια θε­με­λια­κό. Εί­ναι α­λή­θεια ό­τι τα πά­ντα “ε­σω­τε­ρι­κο­ποιού­νται” στο Κε­φά­λαιο αλ­λά εί­ναι ε­πί­σης α­λή­θεια ό­τι για τον Νέ­γκρι αυ­τή η “ε­σω­τε­ρι­κο­ποί­η­ση” δεν ο­δη­γεί στο κα­πι­τα­λι­στι­κό τέ­λος της Ι­στο­ρί­ας του Φου­κου­γιά­μα αλ­λά σε μια κα­τά­στα­ση κομ­μου­νι­σμού δί­χως ε­πα­νά­στα­ση. Στη θέ­ση της ε­πα­νά­στα­σης έ­χου­με την ε­σω­τε­ρι­κο­ποί­η­ση, εί­ναι ό­μως ε­πί­σης ε­πι­βε­βαί­ω­ση αυ­τό της ε­πι­θυ­μί­ας του πλή­θους (multitudine).

Η φι­λο­σο­φι­κή βά­ση του Νέ­γκρι εί­ναι η γαλ­λι­κή φι­λο­σο­φί­α των Φου­κώ, Ντε­λέζ, Γκουατ­τα­ρί. Τέ­λος του υ­πο­κει­μέ­νου, τέ­λος του ου­μα­νι­σμού, τέ­λος της συ­νεί­δη­σης. Η ε­πι­θυ­μί­α α­ντι­κα­θι­στά τό­σο την α­πό­λαυ­ση ό­σο και τη λο­γι­κή. Στο βι­βλί­ο του ο Νέ­γκρι χρη­σι­μο­ποιεί συ­νε­χώς με­τα­φο­ρές εκ­κλη­σια­στι­κές. Η ε­πι­θυ­μί­α του “πλή­θους” εί­ναι “θε­ο­δη­μιουρ­γι­κή” δη­λα­δή δη­μιουρ­γεί Θε­ό. Η ο­ντο­λο­γί­α δεν εί­ναι συ­νεί­δη­ση της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας αλ­λά α­κρι­βώς πα­ρά­γω­γο της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. Ε­πι­διώ­κε­ται το ξε­πέ­ρα­σμα κά­θε διά­κρι­σης α­νά­με­σα σε αν­θρώ­πι­να ό­ντα, ζώ­α και ορ­γα­νι­σμούς της κυ­βερ­νη­τι­κής.

Ό­λα αυ­τά μπο­ρεί να φαί­νο­νται α­πί­στευ­τα και πράγ­μα­τι, για μέ­να, εί­ναι. Αλ­λά υ­πάρ­χει μια λο­γι­κή σ’ αυ­τή την τρέ­λα και τό­τε εί­ναι η κο­ρω­νί­δα και το μέ­γι­στο ση­μεί­ο μιας τά­σης πο­λι­τι­σμι­κής, με­τα­μο­ντέρ­νας και α­νορ­θο­λο­γι­στι­κής, που διαρ­κεί ε­δώ και τριά­ντα χρό­νια και η ο­ποί­α θε­ω­ρεί ό­τι αυ­τό εί­ναι το ι­στο­ρι­κό τί­μη­μα που πρέ­πει να πλη­ρω­θεί για την πο­λι­τι­κή και πο­λι­τι­σμι­κή χρε­ο­κο­πί­α του ι­στο­ρι­κού κομ­μου­νι­σμού του 20ου αιώνα και ό­λων των προ­σπα­θειών να τον με­ταρ­ρυθ­μί­σουν πριν α­πό τη διά­λυ­σή του, τό­σο α­πό τα δε­ξιά (ευ­ρω­κομ­μου­νι­σμός) ό­σο κι α­πό τα α­ρι­στε­ρά (σκέ­ψη Μά­ο Τσε Του­νγκ). Προ­σω­πι­κά πι­στεύ­ω ό­τι η ε­πι­τυ­χί­α ε­νός βι­βλί­ου ό­πως Η Αυ­το­κρα­το­ρί­α δεν α­νοί­γει μια νέ­α φά­ση στην κρι­τι­κή σκέ­ψη αλ­λά, α­ντί­θε­τα, την κλεί­νει. Αυ­τή του­λά­χι­στον εί­ναι η δι­κή μου ει­λι­κρι­νής ελ­πί­δα. Πρό­κει­ται για το κλεί­σι­μο ε­νός κύ­κλου που ά­νοι­ξε το 1968, που έ­γι­νε πι­στευ­τό ό­τι θα λύ­σει την κρί­ση του μαρ­ξι­σμού με δό­σεις πά­ντα με­γα­λύ­τε­ρες α­πό υ­πο­κει­με­νι­σμό και α­πο­λο­γί­α της τε­χνο­λο­γί­ας. Ε­άν λα­θεύ­ω, τό­τε το πράγ­μα εί­ναι βα­ρύ, για­τί ο­φεί­λου­με να υ­πο­μεί­νου­με α­κό­μη αυ­τόν τον μα­κρύ α­νορ­θο­λο­γι­κό υ­πο­κει­με­νι­σμό.

Π.Σ.: Στη χώ­ρα μας, μέ­χρι στιγ­μής, δεν έ­χει με­τα­φρα­στεί το βι­βλί­ο των Νέ­γκρι και Χαρ­τ ε­κτός α­πό ο­ρι­σμέ­νες πα­ρου­σιά­σεις και πε­ριο­ρι­σμέ­νες προ­δη­μο­σιεύ­σεις. Ποια ή­ταν η υ­πο­δο­χή που α­ντι­με­τώ­πι­σε στην Ευ­ρώ­πη και στις Η­ΠΑ;

Κο­σταντζο Πρεβε: Διά­βα­σα πολ­λές πα­ρου­σιά­σεις των Νέ­γκρι-Χαρ­τ στις κύ­ριες γλώσ­σες της Ευ­ρώ­πης. Γε­νι­κά η ε­να­πο­μεί­να­σα κοι­νό­τη­τα της μαρ­ξι­στι­κής δια­νό­η­σης ή­ταν πο­λύ κρι­τι­κή και αρ­νη­τι­κή. Θε­τι­κές εί­ναι, α­ντί­θε­τα, οι α­ντι­δρά­σεις στο πε­ρι­βάλ­λον των λε­γό­με­νων “κοι­νω­νι­κών κέ­ντρων” της πο­λι­τι­σμι­κής πλη­ρο­φό­ρη­σης των με­γά­λων κα­πι­τα­λι­στι­κών ε­φη­με­ρί­δων κι αυ­τό α­πο­τε­λεί για μέ­να μια σα­φή ε­πι­βε­βαί­ω­ση του “α­βλα­βούς” χα­ρα­κτή­ρα του βι­βλί­ου. Σε μια πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που κυ­ριαρ­χεί­ται α­πό τον πιο ά­γριο ι­μπε­ρια­λι­σμό των μο­ντέρ­νων και­ρών το να υ­πε­ρα­σπί­ζε­σαι ό­τι δεν υ­πάρ­χει πια ο ι­μπε­ρια­λι­σμός δεν μπο­ρεί πα­ρά να γί­νε­ται α­ντι­κεί­με­νο υ­πο­δο­χής με πο­λύ χα­ρά και ι­κα­νο­ποί­η­ση α­πό τους ί­διους τους ι­μπε­ρια­λι­στές.

*Α­πό­σπα­σμα α­πό συ­νέ­ντευ­ξη του Ι­τα­λού συγ­γρα­φέ­α Κο­στά­ντζο Πρέ­βε στην ε­φη­με­ρί­δα Προ­λε­τα­ρια­κή Ση­μαί­α.