του Κώστα Χατζηαντωνίου, από το Άρδην τ. 2 Μάιος 1996
Τον περασμένο Φεβρουάριο, μετά από 18 µήνες εκεχειρίας͵ την ηµέρα που ο Άγγλος πρωθυπουργός Τζων Μέιτζορ μιλούσε στο Κοινοβούλιο για το Ιρλανδικό, αστυνοµιπά οχήματα και ασθενοφόρα «χαλούσαν» την γαλήνη των κατοίκων του Σίτυ. Δρόμοι και σταθμοί έκλειναν µετά απὀ δεκάδες τηλεφωνήματα για βομβιστικές ενέργειες και οι Άγγλοι ένιωθαν πάλι τις συνέπειες της γελοίας εµµονής στο αποικιοκρατικό τους παρελθόν. Οι παλληκαρισμοί του Μέιτζορ λάμβαναν απάντηση δύο ηµέρες µετά την απόρριψη πρότασης για διάσκεψη στο μοντέλο του Ντέυτον. Έτσι στις 9 Φεβρουαρίου, ο ΙΡΑ τερμάτισε την παύση πυρός και έστειλε ένα βροντερό μήνυμα στο Ανατολικό Λονδίνο, απορρίπτοντας την εκ των προτέρων παράδοση του οπλισμού του. Η ανακοίνωση του ΙΡΑ κατήγγειλε την άρνηση των Βρετανών να αναγνωρίσουν τα απαράγραπτα δκαιιώµατα για ελεύθερη άσκηση κυριαρχίας και εθνικής αυτοδιάθεσης. Ο ένοπλος αγώνας επιβλήθηκε και πάλι απὀ την άρνηση του Λονδίνου για ικανοποίηση των εθνικών δικαιωμάτων του ιρλανδικού λαού.
Το µετριοπαθές σχέδιο Τζων Χιουμ – Τζέρυ Άνταμς απορρίφθηκε από το Λονδίνο, που µε τη διακήρυξη της Ντάουνιγκ Στρητ των πρωθυπουργών Αγγλίας και Ιρλανδίας νόμισε ότι θα κέρδιζε χρόνο. φθάνοντας στο σηµείο να ζητεί αφοπλισμό του ΙΡΑ προκειµένου να καθήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο Μέιτζορ αγνόησε την έκθεση του αµερικανού γερουσιαστή και «ανθρώπου του Κλίντον, Μίτσελ. Πρότεινε εκλογές για ένα σώµα που θα αποφάσιζε… ποιοι θα συζητήσουν, αλλά η «εμπειρία» των εκλογών του παρελθόντος ήταν πικρή. Ἡ Μάργκαρετ Θάτσερ θα θυμάται ασφαλώς την ανατίναξη των Ντόκλαντς.
Πριν ένα χρόνο ο Τζων Μέιτζορ και ο Ἰρλανδός ομόλογός του Τζων Μπρούτον αναποίνωσαν το κοινό σχέδιο για διασυνοριακούς οργανισμούς και ένα τοπικό κοινοβούλιο µε δικαίωµα αυτονομίας. Ακολούθησε η ιστορική συνάντηση του ηγέτη του Σιν Φέϊν, Τζέρυ Άνταμς, µε τον Μπιλ Κλίντον στο Λευκό Οίκο και η έναρξη συνομιλιών του Βρετανού υφυπουργού για τη Βόρειο Ιρλανδία µε την ηγεσία του Σιν Φέιν. Όμως η απόρριψη της ιδέας του Λονδίνου για ένα Ντέυτον οδήγησε στη νέα ρήξη.
Ἡ Ιρλανδία είναι µια φτωχή χώρα, σπαραγµένη από τους αγώνες για εθνική ανεξαρτησία και από τους εμφυλίους. Βασανισμένοι οι άνθρωποί της, πικρή η κέλτικη ψυχή τους και η ιδιοσυγκρασία τους μάλλον μεσογειακή παρά βόρεια. Ούτε σκέψη για αγγλοσαξονική. Ο παγανισµός και ο χριστιανισμός των Ίρλανδών συμβιώνουν αδελφωμένοι στο απέραντο πράσινο της γης τους. Μα ένα πράσινο που συχνά παραλλάζει σε γκρίζο και μαύρο. Η αιτία είναι μάλλον ορατή. Οι άεργοι αποικιοκράτες του Λονδίνου επιμένουν να παριστάνουν την αυτοκρατορία. Κι όπως το πληρώνει η Κύπρος, το πληρώνει και η Ιρλανδία.
Οι Ιρλανδοί έχουν στην ιστορία τους συνεχείς εξεγέρσεις για την εθνική τους από κατάσταση. Ο. Ί9ος αιώνας, ο αιώνας της εθνικής και δημοκρατικής αφύπνισης, σηµαδεύτηκε στην Ιρλανδία από το µεγάλο λιμό που έστειλε πάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες στις Η.Π.Α. Το ηρωικό 1848 ξέσπασε και στην Ἰρλανδία. οργανωμένο από τους «Νέους 1ρλανδούς», µε τον Τσαρλς Γκάβαν Ντάφυ, τον Τόμας Όσμπορν και τον Τζων. Μπλέηκ Ἁτίλον, Κέλτες και καθολικοί, οι Ιρλανδοί ένιωθαν το πολιτισμικό χάσμα που τους χώριζε από τους Νορμανδούς και τους Αγγλοσάξονες κατακτητές. Μετά τους «Νέους Ιρλανδούς» εμφανίστηκε το κίνημα των Φένιανς» που οργάνωσε την εξέγερση του Ιδ67, µε ηγέτες τους Τσαρλς Κίσκαμ, Τζων Ο’ Λήρυ, Τόμας Λάμπυ και Τζερεμάια Ο’ Ντόνοβαν. Η «Ένωση Αυτοδιοίκησης» και η «Ἰρλανδική Ένωση της Γης αποπειράθηκαν να πολιτικοποιήσουν τον αγώνα, εγώ η κελτική αναβίωση δέθηκε µε το εθνικό κίνημα µέσα απὀ τις ιστορικές και φιλολογικές εκδόσεις του Στάντις Ο’ Γκρέϊντι (Ιστορία της Ιρλανδίας, 1850) και Ντάγκλας Χάϊντ (Φιλολογική Ἱστορία της Ιρλανδίας, 1899). Ωστόσο, σταθµός στην ιρλανδική πολιτική οργάνωση υπήρξε η ίδρυση του κινήματος Σιν Φάιν («Εμείς οι ίδιοι») από τον Άρθουρ Γκρίφιθ. Τον Απρίλιο του 1916 ξέσπασε η περίφημη εξέγερση του Πάσχα, η ΄Ἡστερ Ράιζινκ, που εγκατέστησε επαναστατική κυβέρνηση στο Δουβλίνο. Τρεις ποιητές που βρέθηκαν στην ηγεσία της εξέγερσης (υπόµνηση αποστολής για κάθε αληθινό δημιουργό) οι Χένρυ Πηρς, Τόμας Μακ Ντόναφ και Τζόζεφ Πλάνκετ θα εκτελεσθούν από τις αγγλικές δυνάµεις κατοχής. Στην εξέγερση αυτή πρωταγωνίστησαν η Ιρλανδική Δημοκρατική Αδελφότητα, υπό τον Πηρς και το Σιν Φέιν. Υπό τον Τζέημς Κόνναλυ. Από την ιστορική ηγεσία της εξέγερσης θα επιζήσει µόνο ο Ημον ντε Βαλέρα, ηγέτης νέας εξέγερσης το 1918.
Τον Ιανουάριο του 1919 θα σηµάνει η ιστορική ώρα ἵδρυσης του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (1ΡΑ), συνέχειας των «ἴρλανδών Εθελοντών». Δύο χρόνια αργότερα οι Άγγλοι θα αναγκασθούν να παραχωρήσουν καθεστώς ανεξαρτησίας στις 26 κομητείες του νησιού, διατηρώντας αναλλοίωτο το κατοχικό καθεστώς στις 6 βορειοανατολικές κομητείες του Ώλστερ. Ο ελιγμός αυτός θα οδηγήσει τους Ἰρλανδούς σε ἐμφύλιο πόλεμο, καθώς ο ΙΡΑ και οι Ριζοσπάστες αντιδρούν. Χιλιάδες αγωγιστές θα συλληφθούν, δεκάδες θα εκτελεσθούν για να επιβληθεί το «νόμιμο» Ιρλανδικό καθεστώς ενώ ο αγώνας του ΙΡΑ εκτός από εθνική λάμβανε και κοινωνική διάσταση.
Ἡ ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του 1960 θα επηρεάσει και τους νέους Ιρλανδούς που αντιδρούν, µε το Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων, στις ρατσιστικές διακρίσεις της προτεσταντικής κυβέρνησης. Οι συγκρούσεις των δύο κοινοτήτων στο Λοντοντέρυ προκάλεσαν επέμβαση του βρετανικού στρατού και κύμα βομβιστικών επιθέσεων. Το 1969 θα σημειωθεί και το σχίσµα του ΙΡΑ. Μεταξύ Official και Provisional ΙΡΑ. Η δεύτερη οργάνωση, βαθειά ριζοσπαστική, θα αναλάβει δυναµική δράση ενώ προτεστάντες τρομοκράτες απαντούν µε βομβιστικές ενέργειες. Το 1972 βρετανοί αλεξιπτωτιστές βυθίζουν στο αίμα µια πορεία πολιτικών δικαιωμάτων («Ματωµένη Κυριακή») και ο ΙΡΑ απαντά τον Ιούλιο µε 26 βόμβες. Καθώς, τη χρονιά εκείνη, οἱ νεκροί φθάνουν τους 474, η Αγγλία διαλύει το κοινοβούλιο του Στόρµοντ και αναλαμβάνει την απευθείας διοίκηση της Β. Ιρλανδίας στέλνοντας χιλιάδες άνδρες στις κατοχικές µονάδες. Η αποτυχία της συμφωνίας του Σάνινγκ Ντέϊλ -λόγω αντιδράσεων των ᾱκραίων προτεσταντών- οδηγεί τον ΙΡΑ σε επιθέσεις κατά βρετανικών δυνάμεων.
Στα χρόνια που ακολούθησαν οι εκεχειρίες εναλλάσσονταν µε τα πιο αποφασιστικά χτυπήµατα αλλά το Λονδίνο έδειχνε τη γνωστή αδιαλλαξία του. Στις 27 Αυγούστου 1979 θα χτυπηθεί η ίδια η βασιλική οικογένεια. Βόμβα σκοτώνει τον λόρδο Μάούντµπαντεν, τελευταίο αντιβασιλιά των Ινδιών, καθώς ψάρευε στα ανοιχτά της Ιρλανδίας. Το 1984 η Μ. Θάτσερ μόλις θα διασωθεί από βόμβα που είχε τοποθετηθεί σε ξενοδοχείο του Μπράιτον, όπου διεξήγετο το ετήσιο συνέδριο των Συντηρητικών. Το 1985 βλήμα όλµου πλήττει συνοριακό αστυνομικό σταθµό και το Λονδίνο παραχωρεί κάποια δικαιώµατα επἰ υποθέσεων τῆς Β. Ιρλανδίας στην κυβέρνηση του Δουβλίνου. Οι προτεστάντες αντιδρούν. Το Νοέμβριο του 1987 και το Σεπτέμβριο του 1989 νέες πολύνεκρες επιθέσεις υπογραμμίζουν ότι το ιρλανδικό ζήτημα παραμένει ανοιχτό. Συγχρόνως αναλαμβάνουν δράση προτεσταντικές οµάδες τροµοκρατών -γνωστή ιστορικά τακτική του Λονδίνου- εγώ ο ΙΡΑ αποχλείεται από τις διαπραγματεύσεις µε το Δουβλίνο. Το 1993, καθώς οι συγκρούσεις λαμβάνουν ανησυχητικῄ ένταση, αποκαλύπτεται ότι το Λονδίνο είχε προσπαθήσει από το 1990 να έλθει σε συγεννόηση µε τον ΙΡΑ. Επιτέλους, φάνηκε ότι κάτι είχαν καταλάβει, σε αντίθεση µε το παρελθόν. Ως τότε…
Οι «λύσεις» που προσέφεραν ήταν πάντοτε ψιχία για προσεταιρισµό των µικροαστών Καθολικών, χωρίς να αλλάζει τίποτε στη ζωή και την καταπίεση των καθολικών γκέτο. Οι προτάσεις για συνδιοίκηση των δύο κοινοτήτων στο Βορρά παι χαλαρή σύνδεση µε το Νότο, µέσω ενός «Ἰρλανδικού Συμβουλίου δεν γίνονταν δεκτές. Στόχος των Άγγλων ήταν πάντα η συντριβή των ιρλανδών εθνιστών και η απομόνωσή τους από το λαό. Η πολιτική τους όµως «αναγέννησε» τον ΙΡΑ. που ως το 1960 ήταν µια µικρή οργάνωση. Μωραίνει Κύριος όν βούλεται απωλέσαι.
Ἡ καθολική εργατική τάξη και πολλοί δημοκρατικοί κατάλαβαν πως δεν υπήρχε άλλος δρόμος από τον ένοπλο αγώνα και έτσι από το 1970 φάνηκε καθαρά το πραγµατικό πρόβλημα: η αγγλική στρατιωτική κατοχή και ο τυφλός εγωῖσμός των εποίκων. Σύντομα η εθνική πάλη ενώθηκε µε τους λαϊκούς αγώνες της ελεύθερης Ιρλανδίας, ενώ οι δυνάμεις κατοχής δοκίµασαν τις συνέπειες των πράξεών τους µε την εκτέλεση του λόρδου Μάουντµπατεν και την εκμηδένιση εΝός αποσπάσματος αλεξιπτωτιστών. Βέβαια, αυτά δεν κλόνισαν την ιμπεριαλιστική κυριαρχία, αλλά τερµάτισαν τις αυταπάτες και έκαναν φανερό τον κατοχικό χαρακτήρα τῆς αγγλικής παρουσίας, παρά τις διακηρύξεις του Λονδίνου για ίση συμπεριφορά προς καθολικούς και προτεστάντες. Το Λονδίνο ήθελε πάντα έναν συµβιβασµό µε τους μετριοπαθείς πρωταγωνιστές των δύο κοινοτήτων αλλά «επιτύγχανε» τη δηµιουργία Νέων, σκληρότερων οργανώσεων όπως ο IRA Provisional και ο Ιρλανδικός Ἐθνικοαπελευθερωτικός Στρατός (ΙΝLΑ). µαχητικό σκέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Στη Νότια Ιρλανδία το μέτωπο αστών – συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας,Fine Gael και Labour Party, προχωρούσε σε βίαιη καταστολή των ρεπουμπλικάνων πατριωτών, µε βασανιστήρια, αντιτροµοκρατικές συμφωνίες κ.ο.κ. Η δεκαετία του 1970 σηµαδεύθηκε στην ελεύθερη Ιρλανδία από τους μαζικούς εργατικούς αγώνες, τους λαϊκούς συνεταιρισμούς και το αντιπυρηνικό κίνημα, µακριά από το συνδικαλιστικό έλεγχο των. γραφειοκρατών της Αριστεράς. Ἡ αυτονοµία των αγώνων έγινε σαφής τον Μάρτιο του 1979 µε το ξέσπασμα των πολύμηνων. απεργιών στις τηλεπικοινωνίες και τα ταχυδρομεία, στη συνέχεια στους ξενοδοχοῦπαλλήλους. Τα συνδικάτα έφθασαν τότε να καλούν την αστυνομία… να επέμβει κατά των απεργών. εγώ οι άνεργοι σχημάτιζαν οργανῶµένες επιτροπές.
Έτσι οι ρεπουμπλικάνοι μαχητές δεν περιορίστηκαν στην προπαγάνδιση της ένοπλης πάλης στο Βορρά αλλά συμμετείχαν στους ριζοσπαστικούς αγώνες του Νότου, δικαιώγοντας όσους τονίζουν την ανάγκη παράλληλης εθνικής και κοινωνικής δράσης. Το καλοκαίρι του 1979, στις μαζικές διαδηλώσεις, το πλήθος προστάτευε τους ένστολους μαχητές, του ΙΚΑ. Από την πρώτη στιγµή άλλωστε αυτοί οι μαχητές γνώριζαν και διακήρυσσαν πως χωρίς ενεργό υποστήριξη του ιρλανδικού λαού ο αγώνας τους δεν είχε προοπτική. Η ένοπλη πάλη είχε ενσυνείδητα ως βάση τα κοινωνικά οράµατα του ιρλανδικού λαού στο σύνολό του. Ο ΙΚΑ δεν έβαλε ποτέ, όπως οι τρομοκρατικές οργανώσεις της Ευρώπης, την πολιτική πολεμική του πάνω απὀ το επίπεδο κατανόησης του εργαζόμενου λαού, δεν κυριαρχήθηκε από λογικές πρωτοπορίας. Ένιωθθε απλά σαν το ένοπλο κομμάτι του λαού, επιτελούσε έργο εθνικής αντίστασης και όχι κοινωνικής κριτικής, στηριζόταν και ανέπνεε χάρη στον ιρλανδικό λαό. Σημαντικό ρόλο, για τον ΙΚΑ, στην ανάπτυξη της δράσης του, έπαιξε η αλλαγή της στρατιωτικής δοµής του. Οι πυρήνες αντικατέστησαν την παλιά διάρθρωση λόχων και ταγμάτων και η οργάνωσή του έγινε σαφώς πιο ευέλικτη και αποτελεσµατική. Η διάθεση για εξεύρεση λύσης που δεν θα απεμπολεί την αιτία του αγώνα, επιδείχθηκε επανειλημμένα τόσο από τον ΙΡΑ όσο και από το πολιτικό κίνηµα του Σιν Φέιν.
Το Δεκέμβριο του 1993, η βρετανική και η ιρλανδική κυβέρνηση αποκάλυψαν ειρηνευτικὀ σχέδιο, τη «διακήρυξη της Ντάουνιγκ Στρητ», που άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο τερματισμού της διχοτόµησης της Ιρλανδίας αλλά υποσχόταν στους προτεστάντες αρνησικυρία για οποιαδήποτε απόφαση. Το Μάρτιο του 1994, µε αναίμακτο κτύπημα στο αεροδρόµιο Χήθροου, ο ΙΡΑ σημείωνε πως χωρίς την πρωτοπορία του ιρλανδικού λαού καμία λύση δεν ήταν εφικτή. Στις 31 Αυγούστου διέκοψε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, ανοίγοντας το δρόµο για ειρηνικές εξελίξεις, Ἡ διαδικασία όπως προαναφέρθηκε, προσέκρουσε πάλι στην αδιαλλαξία των. Προτέσταντών, αδιαλλαξία που το Λονδίνο καλλιέργησε για προφανείς στρατηγικούς σκοπούς, αλλά που αποδεικνύεται και τακτικά χρήσιμη.
Με την ισχνότατη πλειοψηφία τους, οι Συντηρητικοί έχουν απόλυτη ανάγκη των «Εγωτικών» του Ώλστερ που είναι χωρισμένοι στους «σκληρούς» του Ίαν Πέισλυ (εκλεκτού φίλου του Λεπέν) και τους «μετριοπαθείς του Ντέϊβιντ Τριμπλ. Τώρα. µε τη μεσολάβηση του θεωρούµενου ως εθνικιστή ηγέτη της Β. Ιρλανδίας Τζων Χιουμ (ηγέτη του Σοσιαλδηµοκρατικού Εργατικού Κόμματος) αναμένεται µια νέα συζήτηση, µε όλα τα µέρη παρόντα: Το Δουβλίνο, το Λονδίνο, τους προτεστάντες ενωτικούς (Πέησλυ και Τριμπλ) και τους καθολικούς (Χιουμ και Άνταμς). Είναι φανερό πως οι μετριοπαθείς πτέρυγες θα πλειοψηφήσουν. Όμως το ζητούμενο παραμένει η ανατροπή των τετελεσμένων και κυρίως η προβολή του ιστορικού κριτηρίου, καθώς η μακραίωνη κατοχή και ο εποικισμός άλλαξαν τα δηµογραφικά δεδοµένα, σε συνδυασμό µε τον λιμό και τη μετανάστευση του Ι9ου αιώνα. Και αυτή την προβολή συνεχίζει να υπηρετεί µε συνέπεια, πάνω από 5 χρόνια ο ΙΡΑ…
Πρόσφατα, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον κάλεσε τον ΙΡΑ να µη συνεχίσει τις επιθέσεις, υποσχόμενος ότι θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας. Ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα ήταν πάντοτε πολύ σοβαρός λόγω της ισχυρής ιρλανδικής κοινότητας στις Η.Π.Α. Παράλληλα, η συνάντηση του Ιρλανδού πρωθυπουργού Μπρούτον και του µετριοπαθούς προτεστάντη ηγέτη Τριμπλ. ενίσχυσε τις πιθανότητες για λύση στις διαπραγματεύσεις του Ἰουνίου. Το ζήτημα όµως παραμένει: η αυτοδιάθεση είναι η µόνη λύση. Και αν οι συνθήκες επιβάλλουν µια ενδιάµεση συμφωνία, αυτή σε καμία περίπτωση δεν µπορεί να ναρκοθετεί το ιστορικό αίτηµα της Ιρλανδικής Ολοκλήρωσης. Ο ξεδοντιασμένος βρετανικός λέων δεν µπορεί πια να πείσει κανέναν µε τους βρυχηθμούς του. Ο Κάρολος, η Νταϊάνα, η Καμίλλα και τα λαϊκά ταμπλόιντ είναι το τέλος που του ἁρµοζε. Με κίνδυνο δε να χαρακτηρισθούµε κακεντρεχείς και υποστηρικτές της… «τρομοκρατίας» αρκούµεθα να υπενθυμίσουμε τον ανεξόφλητο λογαριασμό. που ανοίξαµε µε το Ηνωμένο Βασίλειο πριν. μερικές δεκαετίες, κάπου στην Ανατολική Μεσόγειο. Νήσος τις εστίν…
