Οι διαδηλώσεις στην Λευκορωσία έχουν ήδη μπει στην έκτη εβδομάδα και τα πυρά του Προέδρου της χώρας στρέφονται τώρα κατά της Δύσης. Η θέση της χώρας και ο αγωγός πετρελαίου Druzhba.
Του Λάμπρου Καούλλα από την Σημερινή
Οι διαδηλώσεις στην Λευκορωσία έχουν ήδη μπει στην έκτη εβδομάδα και τα πυρά του Προέδρου της χώρας στρέφονται τώρα κατά της Δύσης. Ο Alexander Lukashenko κατηγορεί πλέον ανοικτά τις ΗΠΑ και τις «δορυφορικές τους χώρες» όπως Τσεχία, Εσθονία, Λετονία και Πολωνία πως υποθάλπουν τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, ενώ στις αρχές Αυγούστου παρόμοιες κατηγορίες είχαν στραφεί προς την αντίθετη κατεύθυνση και κατά της Ρωσίας, με αφορμή τη σύλληψη των 33 ανδρών της ρωσικής ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner.
Σε πρόσφατη ομιλία του που μετέδωσε το κρατικό πρακτορείο BelTA, ο Lukashenko έκανε αναφορά σε «τεχνολογίες έγχρωμης αποσταθεροποίησης» της Λευκορωσίας στα πρότυπα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων σε Ουκρανία, Συρία και Χονγκ Κονγκ.
Ωστόσο, παρόμοιες κατηγορίες είχε εκτοξεύσει στα τέλη Ιουλίου, λίγες μέρες πριν τις εκλογές, κατά της Ρωσίας, όταν λευκορωσικές ειδικές αστυνομικές δυνάμεις είχαν συλλάβει 33 άτομα που φέρονταν συνδεδεμένα με την Wagner μέσα από την οποία δραστηριοποιούνται Ρώσοι μισθοφόροι στη Λιβύη. Ο Διοικητής της SVR RF (Εξωτερικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ρωσικής Ομοσπονδίας) Sergey Naryshkin ανέφερε τότε πως το ζήτημα των 33 θα ξεπεραστεί για το συμφέρον των «αδελφικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών».
Οι κατηγορίες Lukashenko στις αρχές Αυγούστου ήταν βαρύτατες, λέγοντας πως η Ρωσία είχε σκοπό να προκαλέσει «σφαγή» στο Μίνσκ και πως συνεργαζόταν με την αντιπολίτευση, αυτή που σήμερα δέχεται την στήριξη της ΕΕ. Είχε επίσης πει, μετά τη σύλληψη των 33, πως η Λευκορωσία θα διατηρήσει την ανεξαρτησία της έναντι της Ρωσίας.
Οι διαδηλώσεις όμως έσπρωξαν ξανά τον Lukashenko στην αγκαλιά της Ρωσίας, κάτι που ορισμένοι αναλυτές είχαν προβλέψει πως θα γίνει αν κορυφώνονταν οι διαδηλώσεις, και έτσι η ρητορική έχει αλλάξει και πάλι. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το RT (16/09/2020) ο Διοικητής της SVR Sergey Naryshkin κατηγόρησε δημόσια τις ΗΠΑ πως ετοίμαζαν προσεκτικά τις διαδηλώσεις εδώ μια δεκαετία.
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, μετά την επίσκεψη Lukashenko στο Σότσι και την συνάντηση με τον Putin, η Μόσχα θα χορηγήσει στο Μινσκ δάνειο ύψους $1,5 δις ενώ γίνονται κοινές στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα με Πολωνία και Λιθουανία, αφού προηγουμένως υπήρξαν κατηγορίες για τη δραστηριότητα του NATO στα λευκορωσικά σύνορα. Από την άλλη, το Κρεμλίνο ανέφερε πως δεν τέθηκε θέμα προμήθειας της Λευκορωσίας με νέα όπλα.
Ο ΥΠΕΞ της Γερμανίας Heiko Haas, σε μια προσπάθεια να αμβλύνει τις ανησυχίες της Ρωσίας, ανέφερε πως «για μας μέσα στην ΕΕ, αυτό δεν γίνεται για να αποκολλήσουμε την Λευκορωσία από την Ρωσία και να την ενσωματώσουμε στην ΕΕ», αλλά σκοπός είναι η διενέργεια «ελεύθερων και δίκαιων εκλογών» (Associated Press, 16/09/2020). Είπε επίσης πως η Μόσχα «με την άνευ όρων στήριξη στον Lukashenko και την υβριδική επέκταση της επιρροής της» θα χάσει την συμπάθεια του λευκορωσικού λαού.
Γιατί αυτό το προσεκτικό «αλληλοτράβηγμα» της Λευκορωσίας από ΕΕ και Ρωσία;
Η Λευκορωσία βρίσκεται σε ένα σημείο-κλειδί της ευρωπαϊκής ηπείρου. Σε αντίθεση με την Ουκρανία, που έχει πρόσβαση στη θάλασσα, η Λευκορωσία συνορεύει με τη Ρωσία από τα ανατολικά, ενώ στα βόρεια, νότια και δυτικά με χώρες του σοσιαλιστικού μπλοκ που πλέον έχουν απορροφηθεί από την Δύση, δηλαδή τις χώρες του Βίσεγκραντ και τις Βαλτικές χώρες. Μετά και τα γεγονότα στην Ουκρανία, η πλήρης υπαγωγή της Λευκορωσίας στα δυτικά συμφέροντα θα είναι καίριο πλήγμα για την Ρωσία.
Από την άλλη, και όπως φανέρωσαν και οι ρητορικές αντεγκλήσεις στις αρχές Αυγούστου με την υπόθεση των 33 Ρώσων μισθοφόρων, η Λευκορωσία του Lukashenko δεν ήθελε να θεωρείται δεδομένη.
Παρά τις στενότατες πολιτιστικές και πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, με σημαντικότερο το «Union State of Russia and Belarus», η Λευκορωσία ταυτόχρονα διατηρεί δεσμούς με το Κίνημα των Αδεσμεύτων και δυτικούς θεσμούς, όπως το «Eastern Partnership» του «External Action» της ΕΕ. Ο Lukashenko ανησυχούσε πως εμβάθυνση του «Union State» θα οδηγούσε σε σχέδιο προσάρτησης και για τούτο είχε κάνει ανοίγματα προς ΗΠΑ και Κίνα.
Η Λευκορωσία αποτελεί ένα σημαντικό κόμβο για την προμήθεια ρωσικού πετρελαίου στην αγορά χωρών της ΕΕ. Ο βόρειος κλάδος του ρωσικού αγωγού Druzhba, που μεταφέρει πετρελαίο από την ρωσική ενδοχώρα (Σιβηρία, Ουράλια, Κασπία Θάλασσα) και ξεκινά από το Αλμετυέβσκ του Ταταρστάν, περνά από το Μοζύρ της νότιας Λευκορωσίας. Από εκεί διακλαδώνεται και περνά σε Πολωνία και Ουκρανία και προμηθεύει Σλοβακία, Ουγγαρία, Κροατία, Τσεχία, Σλοβενία, Αυστρία και Γερμανία.
Ο αγωγός Druzhba, που σημαίνει «Φιλία» δημιουργήθηκε το 1958 μετά από απόφαση της 10ης Συνόδου της COMECON (Συμβούλιο για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια), γι’ αυτό και είναι γνωστός και ως ο «Comecon Pipeline». Ο αγωγός προμήθευε σοβιετικό πετρέλαιο τα «αδελφά σοσιαλιστικά κράτη». Ήταν το κομμουνιστικό αντίβαρο στο Σχέδιο Μάρσαλ, τον ΟΟΣΑ και τους πρόδρομους της ΕΟΚ. Με την πτώση της ΕΣΣΔ και των τότε μαρξιστικών καθεστώτων, ο αγωγός προμηθεύει πλέον χώρες που ανήκουν πρωτίστως στο δυτικό στρατόπεδο.
Στις αρχές Φεβρουαρίου του 2020 ο Mike Pompeo έγινε ο πρώτος ΥΠΕΞ των ΗΠΑ που επισκέφθηκε τη Λευκορωσία από το 1994 που εκλέγηκε ο Lukashenko (BBC, 01/02/2020). Αν και δεν είχαν αρθεί οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από το 2006 επί διακυβέρνησης George Bush, ο Pompeo υποσχέθηκε στον Lukashenko πως οι ΗΠΑ μπορούν να προμηθεύσουν την χώρα με όσο πετρέλαιο χρειάζεται, εκμεταλλευόμενος την τότε διένεξη Λευκορωσίας-Ρωσίας. Είχε γίνει αναφορά για ανταλλαγή πρεσβευτών αλλά «έπρεπε να γίνει δουλειά» στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του Τύπου πριν να αρθούν πλήρως οι κυρώσεις, ανέφερε τότε ο Pompeo. Ο Αμερικανός αξιωματούχος επίσης πως έχει συνείδηση των στενών σχέσεων με τη Ρωσία και δεν ζητούσε με κανένα τρόπο από τη Λευκορωσία να διαλέξει μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας.
Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως η λευκορωσική αντιπολίτευση δεν έχει μέχρι στιγμής κλιμακώσει η ίδια τη ρητορική της κατά του Putin, ούτε οι διαδηλωτές χρησιμοποιούν σημαίες της ΕΕ, μάλλον για να διατηρήσουν τους διαύλους με τη Ρωσία ανοικτούς για το μέλλον.
