του Θ. Στοφορόπουλου, από το Άρδην τ. 9 Ιούλιος-Αύγουστος 1997
ο κ. Γιώργος Παπαδημητρίου, καβηγητης του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, δημοσίευσε πρόσφατα µια συλλογή επιστηµονικών του άρθρων µε τίτλο “Το Συνταγματικό Πρόβλημα της Κυπριακής δημοκρατίας’ Εκδόσεις Αντ. Σαάκκουλα, 1997, 136 σελ). Πρόκειται για σηµαντικό βιβλίο, η κυριότερη αρετή του οποίου είναι ότ φωπίζει, µε τρόπο πλήρη και έγκυρο, την πολιτική του Δυτικού -και ειδικότερα, του βρετανικού- Ἱµπεριαλισμού οτην Κύπρο, από το 1878 µέΧρι σήµερα. Όπως προκύπτει από τις νομικές αναλύσεις του συγγραφέα, πέντε είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της πολιτικής αυτής.
Ἡ πολιτική της αποικιοκρατίας
Πρώτον, η επιβολή, στον κυπριακό λαό, προκαιασκευασµένων πολιτειακών συστηµάτων, χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα ν’ ασκήσει το δικαίωµά του προς αυτοδιάθεση. ‘”Ἔτερόνομοί’ αποκαλούνται, στην πρώτη µελέτη της συλλογής, οἱ συνταγµατικοί θεσμοί της Κύπρου καιά την αγγλική αποικιοκρατία, “παραχωρηµένο” και “αποικιοκρατικό’ το Σύνταγμα του 1960, που εύστοχα επισηµαίγεται ότι “επιβλήθηκε σιον κυπριακό λαό για εξυπηρέτηση των Ιµπεριαλιστικών, βρετανικών κυρίως, συµφερόνιων’. Μήπως, όµως, τον ίδιο χαρακιήρα δεν έχουν και τα σχέδια που προωθούνται µέσω του ΌΗΕ. µετά το 1974;
Το δεύτερο γνώρισμα τῆς πολπικής των Δυτικών αφεντικών είναι η τακτική “διαίρει και βασίλευε”. Την εφάρμοσαν στη µεγαλόνησο, όπως και σε τόσα άλλα µέρη, όταν την εξουσίαζαν επίσηµα {π.κ., µε την επιβολή δύο χωρισιών εκλογικών σωμάτων για την ανάδειξη “συμβουλευτικών” οργάνων). Την εφάρμοσαν στο Σύνταγμα του 1960 µε την εισαγωγή της “δυαδικής αρχής’, όπως την αποκαλεί ο συγγραφέας, η οποία εκφράζει “μια διχαστική πρόσληψη της Κυπριακής Δημοκρατίας”, αλλά και µε την παρείσφρηση της ομοσπονδιακής αρχής. Σήµερα δε, µε τις ρυθµίσεις ποὺ ετοιμάζουν και που ισοδυναμούν, ὁπως γράφει ο κ. Π., ” µε µια κάθετη διαιρεική τοµή στο σώµα της Κυπριακής Δημοκρατίας τόσο από κοινωνική (δικοινοτικότητα) και γεωγραφική (διζωνικότητα) όσο και από πολιτική άποψη, ομοσπονδιακό κράτος, οµόσπονδα κράτη)’. Σκοπός των Δυτικών είναι η διατήρηση τῆς (όσης κρίνουν ότι τους χρειάζεται) στρατιωτικής τους παρουσίας και επιρροής τους στην Κύπρο.
Τρίτο µέσο της ιµπεριαλιστικής αυτής πολιπικής είναι η παραβίαση της δημοκρατικής αρχής, την οποία ο συγγραφέας ορίζει ως αρχή της πλειοψηφίας, µε προσφορές και αποτελεσματικές εγγυήσεις υπέρ. της μειοψηφίας. Η άρνηση να σεβασθούν τα δικαιώµατα τῆς πλειοψηφίας και η θέσπιση υπερπρονοµίων για τους Τουρκοκύπριους αποτελούν χαρακτήριστικά τῆς συμπεριφοράς των Βρετανών όταν είχαν την Κύπρο αποικία τους. Στο Σύνταγμα του 1960, η “δυαδική αρχή’ οδηγεί στην “υπέρμετρα προνομιακή δέση της [Τουρκοκυπριακής] μειοψηφίας.
Ας ανοίξουµε εδώ µια παρένθεση, για να πάµε, από το σεµνό [στο περιεχόμενο και την εμφάνιση) βιβλίο του κ. Π., σε έναν από τους αρχοντοχωριάτικους τόμους του Αρχείου Καραμανλή (Εκδόσεις Αθηνών, 1994), όπου ὃα δούµε πώς εμφάνιζε ο τότε Πρωθυπουργός εκείνο το αποικιοκρατικό, διαιρετικό και αντιδηµοκρατικό Σύνταγμα. Σε μήνυμα που απηύθυνε προς τον ελλαδικό λαό αµέσως µετά την υπογραφή των συµΦωνιών Ζυρίκης-Λονδίνου, ο κ. Καραμανλής τόνιζε: “Ἡ Δημοκρατία της ύπρου δημιουργείται µε τον πλήρη σεβασμό όλων των δημοκρατικών αρχών και µε θεσμούς, δια των οποίων και η ελληνική πλειοψηφία έχει τηνδεσπόζουσαν δέσιν τῆς και η µικροτέρα αυτής τουρκική κοινότης ασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματά της και λογικόν µερίδιον εις την διοίκησιν’ (τόμος 3, σελ. 409). Λεν είχε ἁδικο ο Τομ Πάππας όταν διαβεβαίωνε τους Αμερικανούς αρμόδιους, τον Οκιώβριο του 1956, ότι “ο νέος Έλληνας Πρωθυπουργός κ. Καραμανλής, στενός προσωπικός µου φίλος, θα εἶναι πολύ πιο λογικός ως προς το Κυπριακό”. (Αλέξη Παπαχελά, Ο Βιασµός της Ἑλληνικής Λημοκρατίας, Εκδόσεις Εστίας, 1997, σελ. 58, µε παραπομπή στα αµερικανικά αρχεία).
Στα σχέδια του ΟΗΕ, που τα συνιάσσουν οι Άγγλοι και οἱ Αµερικανοί και που εξακολουθούν να βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων, η “δυαδική αρχή! του ζυριχικού Συντάγματος μετεξελίχθηκε στην “αρχή τῆς πολιτικής ισοτιμίας”, της” πολιτικής ισότητας” των δύο κοινοτήτων. Ο κ. Π. τονίζει ότι αν εφαρμοσθεί η αρχή αυτή, που στενά συµπλέκεται µε την ομοσπονδιακή, “η πλειοψηφία θα καταστεί έρµαιο της μειοψηφίας”.
Τέταρτον, την εναντίον της Κύπρου πολιτική των ιμπεριαλισιών διακρίνει, η προσπάθεια καιαστρατήγησης θεμελιωδών ελευθεριών. Είναι αλήθεια – και ο κ. Π. το σημειώνει -ότι στο Σύνταγμα του 1960 είχαν ενσωμαιωθεί οι κανόνες της ευρωπαῖκής Σύμβασης της Ρώμης του 1950 για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ἡ όλη όµως φύση του ζυριχικού Συνιάγµατος δεν μπορούσε παρά να δημιουργήσει, όπως και δημιούργησε, αρνητικές Και από την άποψη αυτή καταστάσεις. Στις υποδείξεις του ΟΗΕ (Π.κ., σε εκείνες που ο συγγραφέας αναλύει: στις “Ιδέες Νιεκουεγιάρ’ του 1980 και στη “Δέσµη Ιδεών του 1992) οι τρεις βασικές ελευθερίες (διακίνησης, εγκατάστασης και Ιδιοκτησίας) “γίνονται αποδεκιές υπό αίρεση και µε µεγάλες ρωγμώσεις, που νοµοτελειακά θα µαταιώσουν την άσκησή τους στην πράξη’ δαν καθ’ όσον αφορά την ελευθερία εγκατάστασης και το δικαίμα ιδιοκτησίας).
Το πέμπτο χαρακτηριστικό γνώρισμα των αντικυπριακών. συνοµωσιών είναι ότι απεργάζονται “λύσεις’ ανεφάρµοστες, ώστε να βρίσκονται πάντοτε οι Κύπριοι στο έλεος των ιµπεριαλισιών. Για το Σύνταγμα του 1960 ο κ. Π. σημειώνει ότι “ο φόβος που είχε έγκαιρα εκφρασθεί, ότι δηλαδή η προνομιακή συνταγματική θέση ης Τουρκοκυπριακής κοινότητας ὃα οδηγούσε στην παράλυση του κράτους, δεν άργησε να αποδειχθεί τελικά αληθινός”. Τονίζει δε πως η πολιτειακή ντότητα που προβλέπεται στα σχέδια του ΟΗΕ, “αν τελικά επιβληδεί, θα προκαλέσει αναπόφευκτα, αφενός εµπλοκές και πθιέλόδα κατά τη λειτουργία τῆς πολιτείας και των θεσμών, αφετέρου δε διακοινοτικές εντάσεις, µε βέβαιη απόληξη την επιταχυνόµενη παράλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας”. “Φοβούμαι μάλιστα – προσθέτει ο συγγραφέας – ότι θα οδηγήσει νοµοτελειακά στον αφανισμό της.
Τα τερτίπια των εταίρων
Πώς λοιπόν, να σωθεί ο Κυπριακός λαός, τόσο οι Έλληνες Κύπριοι όσο και Τουρκοκύπριοι, θύµατα και αυτοί του Ιμπεριαλισμού, Ο συγγραφέας υπογραμμίζει πως οἱ δυτικόπνευστες “Ιδέες των Ηνωμένων Εθνών εξαριώνται από “διαρκείς εκπτώσεις σε θεμελιώδεις αρχές και αζίες που συνιστούν την πεµπτουσία του ευρωπαϊκού πολιτικού και ουνιαγµατικού πολιτισμού’. Ἐκτιμά δε ότι η προοπτική ένταζης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαγράφει εκ των πραγμάτων ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και ότι “κάδε σχετική συζήτηση πρέπει να έχει εφεξής ως γνώμονα τις αρχές στις οποίες δοµείται ο ευρωπαϊκός συνταγματικός πολιτισμός’.
Ο ίδιος ο κ. Π. (που τώρα είναι και νομικός σύμβουλος του πρωθυ πουργού κ. Σημίτη) παραδέχεται ότι “δεν δικαιολογείται υπέρµειρη αἱσιοδοξία’. Θα έπρεπε να είχε γράψει πως δεν δικαιολογείται καμία αισιοδοξία αν είχε πληροφορηθεί την προοπάθεια των ιµπεριαλισιών να συµβιβάσουν, από νομική άποψη, αφενός τις παραβιάσεις θεμελιωδών ελευθεριών, που θέλουν να επιβάλλουν στην ο µέσω του ΟΗΕ, και αφετέρου το “κεκτημένο” τῆς ΕυρωπαἹκής Ένωσης. Αποκαλυπτική του τρόπου µε τον οποίο σκέπτονται οἱ “εταίροι µας” να χειρισθούν το “λεπιό” αυτό θέμα είναι η συνέντευξη που έδωσε,την Ί0η Λεκεμβρίου 1995, οτον “Φιλελεύθερο” της Λευκωσίας ο καθηγητής Νιάσγουνι, του πανεπιστηµίου του Κέιμπριῖζ, αυθεντία στο κοινοτικό Λίκαιο και ειδικός σύμβουλος του βρετανικού Ὑπουργείου Έξωτερικών ως προς την ενδεχόµενη εφαρµογή του στην Κύπρο. Ο επαΐων λοιπόν αυτός δήλωσε ότι ὃα μπορούσε ν᾿ ακολουθηθεί, ως προς ένα µελλοντικό Τουρκοκυπριακό ομόσπονδο. κρατίδιο, το προηγούμενο των νησιών Άαλαντ, που ανήκουν μεν στη Φινλανδία, αλλά που οι κάτοικοί τους μιλούν σουηδικά. Στα νησιά αυτά οι Φινλανδοί δεν έχουν δικαίωµα να εγκατασταθούν, ν᾿ αγοράσουν σπίτι, να ξεκινήσουν µια επιχείρηση ή να παράσχουν τις υπηρεσίες τους. Σύµφωνα µε την Συνθήκη Ἔνταξης της Φινλανδίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οἱ απαγορεύσεις αυτές αφορούν πλέον όχι µόνον τους Φιλανδούς αλλά και τους πολίτες όλων των άλλων κοινοτικών χωρών. Είναι, όµως, δυνατόν, πρόσθεσε, ο καθηγητής Νιάσχουνι, να συμφωνηθεί ότι άλλοι περιορισμοί, π.χ. του δικαιώματος διακίνησης, θ’ αφορούν µόνον τους Έλληνες Κύπριους, όχι και πολίτες άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δεν φαίνεται, συνεπώς, ότι θα µας σώσει ο”ευρωπαϊκός πολιτισμός’.
Το αδιέζοδο των προτεινόμενων λύσεων
Ἡ κύρια δικαιολογία για τη υπογραφῄ των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου ήταν πως αλλιώς οἱ Άγγλοι θα επέβαλαν δικοτόµηση. Όπως όµως φαίνεται καθαρά και από τις µελέτες του καθηγητή κ. Π., οἱ συµφωνίες εκείνες συνέβαλαν αποφασιστικά στις εξελίξεις που έφεραν την παρούσα de facto διχοιόµηση.
Πολλοί έκουν την εντύπωση ότι στεκόµαστε και πάλι µπροσιά στο {διο δίληµµα. Από την µια µεριά ένα δοτό, χωριστικό, αντιλαϊκό, ανελεύθερο, ανεφάρµοσιο (και ελεγχόμενο απ’ τη Λύση και την Άγκυρα) πολιτειακό τέρας. Και από την άλλη µεριά η διχοιόµηση.
Την οποία επιλέγει ο κ. Αλέξης Παπαχελάς (στο άρθρο του στην καθημερινή της 21ης Ιουνίου, υπό τον πίτλο “Τα Σενάρια για την Κύπρο). Προιείνοντας την εξής λύση: 1) να περιορισθεί η Τουρκοκυπριακή κοινότητα στο 26% του κυπριακού εδάφους και να πάρει τη µορφή ενος, ημι-προτεκιοράτου της Τουρκίας. (2) Το κυπριακό (ή ελληνοκυπριακό) κράτος να γίνει µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (9) Στη νέα πράσινη γραµµή να παραταχθεί ιοχυρή ειρηνευτική δύναμη, σαν κι αυτή στη χερσόνησο του Σινά.
Ἡ επανάκτηση εδάφους από τους Έλληνες Κυπρίους έχει, βέβαια, σηµασία ως προς τον αριθµό των προσφύγων που θα επιστρέψουν στις εστίες τους. Έχει σημασία και από πλευράς ιδιωτικών συµφερόντων. Από εθνική όµως σκοπιά, από την ᾱποψη του μέλλοντος του Κυπριακού Ἑλληνισμού και του Ελληνισμού ολόκληρου, η αξία µιας τέτοιας επανεγκατάστασης ὃα είναι πολύ περιορισµένη, ενώ οι συνέπειες της διχοτόµησης ολέθριες. Ούτε δ’ αυξηθεί η ασφάλεια των Ἑλλήνων της Κύπρου αν γίνουν πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως δεν αυξήθηκε και των Ελλαδιτών αδελφών τους (τα περίφηµα επιτεύγµατα του Άμοτερνιαμ είναι µια τρύπα στο νερό). Όσο για την “ισχυρή ειρηνευτική δύναμη”, αυτή προφανώς θα είναι δυτικοκραιούµενη. Ο λύκος 9α φυλάει τα πρόβατα.
Δεν καταλαβαίνω, εξάλλου, γιατ θα δεχόταν η φασιστική Τουρκία την πρόταση του κ. Παπαχελά.
Μόνη λύση ο αγώνας
Το πραγµατικό δίληµµα που αντιµετδοε είναι: υποταγή στα κελεύσµατα των αντιπάλων µας ή µακροπρόθεσµη προσπάθεια για την αναβάθµιση της εθνικής µας ισχύος και µακροχρόνιος αγώνας εναντίον τῶν αντιπάλων µας, Τούρκων και Λυτικών, µε όσα (θα) διαθέτουμε µέσα, (ο καθείς και τα όπλα του}, για τηναπελευθέρωση της Κύπρου. Με την ελπίδα, αλλά όχι µε τη βεβαιότητα, πως θα υπάρξουν ευνοϊκές εξελίξεις, όπως η περαιτέρω αποσάδρωση της Τουρκίας ή ενδοϊμπεριαλιστικές διαφορές που να µπορέσουµε ν’ αξιοποιήσουµε.
