Προσχέδιο προϋπολογισμού: Έλλειψη στρατηγικού ορίζοντα

Του Νίκου Ντάσιου

Με διπλό σενάριο κατατέθηκε προς έγκριση στις Βρυξέλλες το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, η πορεία του οποίου συναρτάται άμεσα με τη διατήρηση και τον βαθμό εξέλιξης της πανδημίας.
Στο καλό σενάριο, η πανδημία εξαλείφεται το 2021 λόγω ανακάλυψης και μαζικής χρήσης εμβολίου: Η αύξηση του ΑΕΠ θα φτάσει στο 7,5% με περιορισμό του πρωτογενούς ελλείμματος στο 1%. Η αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ αναμένεται στο 5,5% με την Κίνα να ξαναπαίρνει την σκυτάλη –εκτιμώμενος ρυθμός ανάπτυξης 8,2%–, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την Ε.Ε εκτιμάται στο 5,8%.
Στο κακό σενάριο, η πανδημία θα συνεχίσει στην νέα χρονιά, η αύξηση του ΑΕΠ θα κυμανθεί στη χώρα στο 4,5% ενώ το πρωτογενές έλλειμμα αναμένεται στο 3% του ΑΕΠ, πολύ μακριά από τα πρωτογενή πλεονάσματα που συμφωνήθηκαν για τη βιωσιμότητα της διαχείρισης του ελληνικού χρέους.
Στο καλό σενάριο, η αύξηση κατά 7,5% στο ΑΕΠ προκύπτει σωρευτικά:
• Από την αύξηση των δημοσίων εσόδων λόγω αναστολής κάθε παύσης πληρωμών ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
• Από τη μείωση των εκτάκτων ενισχύσεων σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους που υπέστησαν τις μεγαλύτερες συνέπειες της πανδημίας.
• Από τον μηδενισμό των εγγυήσεων των τραπεζικών κεφαλαίων.
Ενώ για το 2020 οι δημόσιες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού ξεπέρασαν τα 15,5 δισ. €, η αισιόδοξη εκτίμηση για το 2021 προβλέπει αντίστοιχο συνολικό κόστος παρεμβάσεων ύψους 2,3 δισ. €. Οι πλέον σημαντικές εξ αυτών είναι η παύση της καταβολής φόρου αλληλεγγύης, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3% στον ιδιωτικό τομέα, και το πρόγραμμα για την δημιουργία 100 χιλ. θέσεων εργασίας.
Κομβικό ρόλο στο αναπτυξιακό σενάριο του 2021 θα παίξουν οι κοινοτικοί πόροι οι οποίοι εκτιμάται ότι θα συμβάλλουν στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5 μονάδες –από τις 7,5 συνολικά–, και αφορούν σε επιχορηγήσεις ύψους 19,3 δισ. και δάνεια που μπορούν να ανέλθουν ως τα 12,7 δισ. €, ως το 2026. Τη μερίδα του λέοντος στα ποσά των επιχορηγήσεων έχει το Ταμείο Ανάκαμψης, ξεπερνώντας τα 16 δισ. €, ενώ τα υπόλοιπα 3,3 δισ. € θα προέλθουν από τα Ταμεία για τη μετανάστευση, για τον ενεργειακό μετασχηματισμό, την αγροτική και την περιφερειακή ανάπτυξη.
Στα θετικά αυτού του προσχεδίου εγγράφεται αναμφισβήτητα η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών κατά 2 δισ. €, περνώντας το 2021 από τα 500 εκατ. € το 2020 στα 2,5 δισ. €! Στα αρνητικά, η διατήρηση στα ίδια επίπεδα των δημόσιων δαπανών για τις μεταναστευτικές ροές –γεγονός που δεν προοιωνίζεται αλλαγή στη μεταναστευτική πολιτική– όπως και η διατήρηση του κυρίαρχου τουριστικού μοντέλου ως αναπτυξιακή «ατμομηχανή» της χώρας. Πιο συγκεκριμένα για τον τουρισμό, κι ενώ ο κορωνοϊός πλήττει το παγκοσμιοποιημένο μοντέλο του μαζικού τουρισμού, η Κυβέρνηση περιορίζει δραστικά το 2021 την δαπάνη του κοινωνικού τουρισμού μηδενίζοντας μάλιστα το αντίστοιχο πρόγραμμα του αρμόδιου υπουργείου.
Στο βασικό ερώτημα αν η αυξητική τάση του ΑΕΠ το 2021 αποτελεί την έναρξη ενός ενάρετου αναπτυξιακού κύκλου με βιώσιμα χαρακτηριστικά, η απάντηση είναι αρνητική ακόμα και στο καλό σενάριο. Τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης θα χρηματοδοτήσουν εμπροσθοβαρώς μεγάλα έργα όπως π.χ. ο βόρειος οδικός άξονας της Κρήτης, επιλέγοντας κατεπείγουσες διαδικασίες με περιορισμό των διαδικασιών ελέγχου στην διαχείριση των πόρων και τις προαπαιτούμενες διαγωνιστικές διαδικασίες. Προάγγελος αυτών, αποτελούν οι διαδικασίες που ακολούθησε ο Δήμος της Αθήνας στην πιλοτική φάση του Μεγάλου Περιπάτου στο κέντρο της πόλης, έργο που είχε τα γνωστά αποτελέσματα.
Τα έργα που θα επιλεγούν ανά υπουργείο θα υλοποιηθούν με την υπόδειξη πολυεθνικών εταιρειών συμβούλων και θα λάβουν την τελική έγκριση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Επιτροπής. Η μεγέθυνση λοιπόν θα συντελεστεί με εισαγόμενο τεχνικό και μηχανολογικό εξοπλισμό και ξένους συμβούλους. Θα υλοποιηθεί δε από μεγάλες εταιρείες, πόρρω απέχοντας από ένα μοντέλο ενδογενούς ανάπτυξης που θα χρειαζόταν η χώρα προκειμένου να αντεπεξέλθει σε βάθος χρόνου στις συνέπειες της υγειονομικής και γεωπολιτικής κρίσης.
Οι εκτιμήσεις, τέλος, όπως αποτυπώνονται στους σχετικούς δείκτες, ότι τόσο οι κοινωνικές ανισότητες όσο κι η φτώχεια πρόκειται να αυξηθούν το πρώτο μισό του 2021, θα απαιτούσαν πιο στοχευμένα, ολοκληρωμένα και βιώσιμα τοπικά προγράμματα αντιμετώπισης του κοινωνικού αποκλεισμού, ο οποίος δεν πρόκειται ν’ αντιμετωπιστεί από τους εκτιμώμενους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πόσο μάλλον αν το αισιόδοξο σενάριο δεν επιβεβαιωθεί.