από το Άρδην τ. 23, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2000
Το βιβλίο του Γιάννη Τόλιου Συγκέντρωοη Κεφαλαίου-Οικονομικοί Όμιλοι και Οικονομική Ελίτ (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) αποτελεί μια σημαντική πηγή πληροφοριών και ουσιαστικών συμπερασμάτων για την πραγματικότητα της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα. Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μελέτης σχετικά με τις τάσεις ανάπτυξης του κεφαλαίου στην χώρα μας. Στο συγκεκριμένο τόμο εξετάζονται οι «ιστορικοί όροι» δημιουργίας και ανάπτυξης των μεγαλύτερων οικονομικών ομίλων, στο βιομηχανικό και αγροτικό τομέα. Στους άλλους δύο παρουσιάζονται αντίστοιχα οι όμιλοι στους τομείς των κατασκευών, ναυτιλίας, «μέσων μαζικής ενημέρωσης», τουρισμού κλπ (θα εκδοθεί αργότερα) και αυτούς των τραπεζικών και ασφαλιστικών (εκδ. Σάκκουλα, 1998). Στο πόνημα γίνεται προσπάθεια να αναδειχτεί η πολυκλαδική και πολυεθνική δράση των ομίλων και η αλληλοσύνδεση των ομίλων με εκπροσώπους της οικονομικής και πολιτικής ελίτ, φωτίζοντας αυτό που ονομάζουμε «διαπλεκόμενα συμφέροντα». Τα αναλυτικά στοιχεία της δραστηριότητας των ομίλων μας καταδείχνουν το εύρος της διείσδυσης τους σε διάφορους τομείς της οικονομίας, με ότι αυτό σημαίνει για τον έλεγχο της οικονομικής και πολιτικής τους επιρροής όπως επίσης για την διασύνδεσή τους με ξένα επιχειρηματικά κέντρα, στοιχείο που καθορίζει αποφασιστικά και τις όποιες επιλογές και δυνατότητες. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για παράδειγμα τον όμιλο Βαρδινογιάννη που, ξεκινώντας την δεκαετία του ’60 με τον ανεφοδιασμό των πλοίων του 6ου στόλου με καύσιμα, σήμερα έχει τον έλεγχο πάνω από 100 επιχειρήσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό στους τομείς της ναυτιλίας, τουρισμού, τραπεζών, επαγγελματικού αθλητισμού, μέσων μαζικής ενημέρωσης κ.ά.
Ένας επίσης όμιλος γίγαντας, αν και νεώτερος, με τρομερή όμως δυναμική είναι αυτός του Κόκκαλη. Η δράση του επεκτείνεται στην παραγωγή τηλεπικοινωνιακού υλικού και προϊόντων πληροφορικής, σε «τράπεζες πληροφοριών», στην κινητή τηλεφωνία και στο «λογισμικό», στην τεχνολογική στήριξη και διαχείριση τυχερών παιχνιδιών, σε ασφαλιστικές εταιρείες, στον επαγγελματικό αθλητισμό, σε ραδιοτηλεοπτικές και εκδοτικές δραστηριότητες κ.ά. 0 κύκλος εργασιών του ομίλου για το 1998 ξεπερνούσε τα 100 δισ., το ενεργητικό 123 δισ., τα καθαρά κέρδη 15 δισ. και απασχολούσε 3.200 εργαζόμενους.
Ανάμεσα στα σημαντικά συμπεράσματα του βιβλίου του Τόλιου ας επισημάνουμε συνοπτικά τα εξής: /ότι από πλευράς ιδιοκτησιακού καθεστώτος οι 52 στους 71 ομίλους έχουν οικογενειακό χαρακτήρα, πράγμα που επιδρά στον τρόπο διεύθυνσης και οργάνωσής τους.
/Οι 14 από τους 71 ομίλους ελέγχονται άμεσα από ξένα πολυεθνικά συγκροτήματα.
/Κυρίαρχος «τύπος» βιομηχανικών ομίλων είναι τα «ατελή» βιομηχανικά κοντσέρν, ενώ αναπτύσσονται και οι όμιλοι με γνωρίσματα «κογκλόμερατ».
/Η τελευταία εικοσαετία χαρακτηρίστηκε από σημαντικές διακυμάνσεις, με τάση μείωσης την περίοδο 1978-87 και τάση αύξησης την περίοδο 1988-1994, που ήταν αποτέλεσμα της γενικευμένης διαρθρωτικής κρίσης, της επιτάχυνσης των διαδικασιών τεχνολογικής ανασυγκρότησης, συ-γκεντροποίησης της παραγωγής, και των διαδικασιών διεθνοποίησης και ολοκλήρωσης της ελληνικής οικονομίας.
/Οι επικεφαλής των ομίλων, εκτός από επιχειρηματικές δραστηριότητες αναπτύσσουν παράλληλα κοινωνικές δραστηριότητες, όπως στην στήριξη φιλανθρωπικών πρωτοβουλιών, δημιουργία μη κερδοσκοπικών «Ιδρυμάτων» κ.ά. με σκοπό την προβολή των επιχειρήσεών τους, τον εξωραϊσμό του κοινωνικού «προφίλ» των ιδιοκτητών και την ενίσχυση των μηχανισμών παρέμβασης στα πολιτικά κέντρα εξουσίας.
/Οι ιδιοκτήτες των ομίλων αποκτούν φιλικές και συγγενικές σχέσεις με κρατικούς παράγοντες και εκπροσώπους του πολιτικού κόσμου που οδηγεί σε ευνοϊκές ρυθμίσεις σε όφελος των πρώτων και οικονομική στήριξη των δεύτερων.
/Οι εκτεταμένες παραγωγικές, τεχνολογικές και κεφαλαιακές αναδιαρθρώσεις στη βιομηχανία έχουν οδηγήσει το μεγαλύτερο μέρος των εργαζόμενων σ’ αυτήν σε σκληρότερες συνθήκες εκμετάλλευσης και επιδείνωσης των συνθηκών ζωής τους.
Γίνεται αμέσως κατανοητό ότι η συγκεκριμένη μελέτη έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη σχετική βιβλιογραφία και στην κατανόηση των οικονομικο-κοινωνικών εξελίξεων της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα.
Σ.Δ
