του Τ. Χατζηαναστασίου, από το Άρδην τ. 27, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2000
Τον Δεκέμβριο του 1999 έληξε η “εκεχειρία” που είχε κηρύξει μονομερώς η Ε.Τ.Α. από τον Σεπτέμβριο του 1997. Από τότε μέχρι το τέλος Αυγούστου 2000, η οργάνωση έχει ήδη εκτελέσει δώδεκα αξιωματούχους και αστυνομικούς του ισπανικού κράτους. Ο πιο ματωμένος μήνας πρέπει να θεωρηθεί ο Αύγουστος που μας πέρασε κατά τον οποίο η Ε.Τ.Α. σκότωσε πέντε άτομα ενώ σκοτώθηκαν και τέσσερις ακτιβιστές της οργάνωσης στις 7 του ίδιου μήνα στο Μπιλμπάο όταν εξερράγη το αυτοκίνητο με το οποίο μετέφεραν εκρηκτικά. Να σημειωθεί ότι η Ε.Τ.Α. έχει εκτελέσει ως τώρα 202 αστυνομικούς εκ των οποίων μία μόνο γυναίκα (αστυνομικό) η οποία σκοτώθηκε το φετινό Αύγουστο.1
Ο θάνατος των μελών της Ε.Τ.Α. πυροδότησε μία βίαιη πολιτική αντιπαράθεση στη Χώρα των Βάσκων καθώς ένα σημαντικό κομμάτι της βασκικής κοινωνίας αισθάνθηκε αλληλέγγυο και τίμησε τους νεκρούς ως “συντρόφους” και “αγωνιστές”. Αυτοί ήταν και οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποίησε ο εκπρόσωπος της αριστερής πολιτικής οργάνωσης των αδιάλλακτων εθνικιστών, Herri Batasuna (Λαϊκή Ενότητα), Arnaldo Otegi, εξαιτίας των οποίων κατηγορήθηκε ως “απολογητής” της τρομοκρατίας και κλήθηκε σε ανάκριση από την εισαγγελία της Χώρας των Βάσκων. Κι ενώ σε ολόκληρη την Ισπανία γίνονται διαδηλώσεις κατά της τρομοκρατίας, στη Χώρα των Βάσκων, τα τέσσερα νεκρά μέλη της Ε.Τ.Α. τιμήθηκαν από την Herri Batasuna σε ανοικτή κεντρική πολιτική εκδήλωση όπου ανέμιζαν | τα λάβαρα της Ε.Τ.Α. και ακούγονταν το σύνθημα: Viva Ε.Τ.Α. militar (Ζήτω η στρατιωτική Ε.Τ.Α.)!2 Στην ίδια εκδήλωση τονίστηκε ότι η οργάνωση δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να καταδικάσει την Ε.Τ.Α. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί και το γεγονός ότι ένα κομμάτι της νεολαίας, μετά το θάνατο των τεσσάρων μελών της Ε.Τ.Α., βγήκε για πολλές μέρες στους δρόμους πυρπολώντας λεωφορεία και αυτοκίνητα σε τέτοια έκταση ώστε για κάποιες μέρες τον Αύγουστο τα λεωφορεία σε ορισμένες πόλεις της περιοχής δεν κινήθηκαν καθόλου. Σε άλλες περιπτώσεις, Βάσκοι διαδηλωτές επιχείρησαν να εισβάλουν με τις στάχτες των νεκρών της Ε.Τ.Α. στο δημαρχείο της πόλης Hernani και απωθήθηκαν από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις3 αλλά και να διακόψουν την ενός λεπτού σιγή που τηρήθηκε εις μνήμην των δύο αστυνομικών που εκτελέστηκαν με αυτοκίνητο-βόμβα της Ε.Τ.Α. στις 20 Αυγούστου. Φαίνεται λοιπόν ότι η Ε.Τ.Α. διαθέτει μία μαζική βάση η οποία τη στηρίζει και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μία απομονωμένη κοινωνικά και πολιτικά τρομοκρατική οργάνωση.
Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι τέτοια που ο Καταλανός συγγραφέας Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν, έγραψε ότι απ’ ό,τι δείχνουν τα πράγματα οδηγούμαστε σε μία διχοτομία της βασκικής κοινωνίας με απρόβλεπτες συνέπειες. Κατηγόρησε μάλιστα το κυβερνών κεντροδεξιό κόμμα του πρωθυπουργού Αθνάρ ότι, αντί να πάρει μέτρα για τον περιορισμό της βίας, ουσιαστικά την υποθάλπει για μικροπολιτικούς σκοπούς, καθώς προσβλέπει στο ότι η διάσπαση της κοινής γνώμης στη Χώρα των Βάσκων θα οδηγήσει σε μείωση της δύναμης του παραδοσιακού εθνικιστικού αλλα μετριοπαθούς βασκικού κόμματος PNV, που σήμερα ελέγχει την τοπική κυβέρνηση, προς όφελος το δικού του κόμματος.4
Για την ιστορία, η Ε.Τ.Α. ιδρύθηκε το 1959 από μία ομάδα νεαρών Βάσκων που θεώρησαν οτι τ™ PNV δεν κάλυπτε πλέον τους πόθους του βασκικού λαού για ανεξαρτησία. Τα αρχικά της σημαίνουν Euskadi Ta Askatasuna (Βασκονία και Ελευθερία). Η πορεία της οργάνωσης βρίσκει αντιστοιχίες με τον ιρλανδικό IRA, με τον οποίο υπήρξαν επαφές ήδη από την ίδρυση της. Η ιδεολογία της ήταν εξαρχής εθνική πατριωτική, επηρεάστηκε όμως στη διάρκεια των δεκαετιών του ’60 και του ’70 και από το μαρξισμό-λενινισμό. Έτσι η οργάνωση συνδύασε στο πρόγραμμά της την εθνική με την κοινωνική απελευθέρωση και στα κείμενά της έκανε λόγο για “επαναστατικό αντιαποικιακό αγώνα” και για “επαναστατικό εθνικισμό”. Η Ε.Τ.Α. αποτέλεσε τη σημαντικότερη – ήταν άλλωστε η μοναδική ένοπλη – συνιστώσα του αριστερού αντιφρανκικού κινήματος προβάλλοντας όμως παράλληλα την αντιιμπεριαλιστική φύση του βασκικού αγώνα κατά της ισπανικής και γαλλικής κατοχής. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, η Ε.Τ.Α., αφού πέρασε μία περίοδο όπου σημειώθηκαν διασπάσεις και εμφανίστηκαν αριστερίστικες αποκλίσεις, ανασυγκροτήθηκε στη βάση μίας πολιτικοστρατιωτικής οργάνωσης για την απελευθέρωση των Βάσκων (Ε.Τ.Α.πολιτική-στρατιωτική). Μετά τον θάνατο του Φράνκο, το πολιτικό κομμάτι της οργάνωσης θεώρησε ότι η ένοπλη δράση θα έπρεπε να σταματήσει, αφού ήδη η δημοκρατία είχε αποκατασταθεί. Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, προχώρησε στην ίδρυση καθαρά πολιτικών οργανώσεων αριστερής -πατριωτικής ιδεολογίας, που στο εξής θα δρούσαν σε κοινοβουλευτικά πλαίσια. Τότε ιδρύθηκε και η Herri Batasuna. Παράλληλα, το ισπανικό κράτος αναγνώρισε σημαντικά προνόμια στους Βάσκους και κατέστησε τη Χώρα τους αυτόνομη επαρχία. Έπαψε έτσι να ισχύει το καθεστώς κατοχής που είχε επιβληθεί στην περιοχή αυτή από το 1939 από τον Φράνκο. Παρά την εξέλιξη αυτή, η ένοπλη δράση της Ε.Τ.Α. συνεχίστηκε από το στρατιωτικό σκέλος της οργάνωσης που δρούσε πλέον σαν ένας πραγματικός στρατός με σιδηρά πειθαρχία και διαρκή δράση. Το 1998, μετά τη δολοφονία νεαρού στελέχους του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ισπανίας (PSOE), και τη γενική κατακραυγή που επακολούθησε με μαζικές διαδηλώσεις σε ολόκληρη την Ισπανία κατά της τρομοκρατίας, η Ε.Τ.Α. κήρυξε “εκεχειρία”.5 Ωστόσο, η ισπανική και η γαλλική κυβέρνηση αρνήθηκαν να διαπραγματευτούν με το πολιτικό σκέλος της Ε.Τ.Α. και, εκλαμβάνοντας την κήρυξη “εκεχειρίας” ως σημάδι αδυναμίας της οργάνωσης, προχώρησαν σε αθρόες συλλήψεις στελεχών της. Έτσι, η μυωπική πολιτική των ισπανικών και γαλλικών κυβερνήσεων προδιέγραψε την επιστροφή της Ε.Τ.Α. στη βία.6 Στις 21 Ιανουαρίου του 2000, η Ε.Τ.Α. εκτέλεσε στη Μαδρίτη Ισπανό αντισυνταγματάρχη. Η “εκεχειρία” είχε λήξει και το βασκικό ζήτημα επανήλθε στην επικαιρότητα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ως ένα ακόμη ζήτημα τρομοκρατίας από την πλευρά μίας αιμοσταγούς οργάνωσης. Εμείς με το σύντομο αυτό σημείωμα προσπαθήσαμε να συμβάλουμε σε μία διαφορετική προσέγγιση παρέχοντας μία όσο γίνεται πιο κοντά στα γεγονότα ενημέρωση. Ελπίζουμε πως το έχουμε καταφέρει.
Τόσος Χατζηαναστασίου
1η Σεπτεμβρίου 2000
1 .El Pais, 21.8.2000, ABC, 21.8.2000.
2. El Pais, 13.8.2000. Η στρατιωτική Ε.Τ.Α. (Ε.Τ.Α. militar) είναι η σύγχρονη ονομασία της οργάνωσης μετά την απόφαση της πολιτικής Ε.Τ.Α. να προχωρήσει στην ίδρυση πολιτικών οργανώσεων όταν στην Ισπανία είχε πια αποκατασταθεί η δημοκρατία.
3.ElPais, 21.8.2000.
4. M.Vasquez Montalban, “En la calle”, El Pais, 14.8.2000. Ο συγγραφέας έχει γράψει ένα πολύ ενδιαφέρον πολιτικό – αστυνομικό μυθιστόρημα για τη ζωή και το θάνατο του συντηρητικού Βάσκου ηγέτη Γκαλίντεθ. (Ελληνική έκδοση: Μ. Β. Μονταλμπάν, Γκαλίντεθ, Εκδόσεις Δελφίνι, Αθήνα 1993).
5. Antonio Elorza, Jose Maria Garmendia, Gurutz Jauregui, Florecio Cominguez, La Historia de ETA, Μαδρίτη 2000.
6. Παπακωνσταντίνου Π., “Έγκλημα και τιμωρία στη Χώρα των Βάσκων”, Η Καθημερινή, 3.9.2000, σ. 16. Το άρθρο βασίζεται σε εκτεταμένη έρευνα απεσταλμένου της γαλλικής επιθεώρησης Monde Diplomatique. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, η Ε.Τ.Α. έχει δημιουργήσει ένα ολόκληρο δίκτυο κοινωνικών θεσμών με πολιτιστικούς και αθλητικούς συλλόγους, σχολεία, συνδικάτα, οργανώσεις νεολαίας κλπ. Μάλιστα, το εκλογικό σχήμα της Herri Batasuna, Euskal Herritarrok (Ε.Η.), απέσπασε στις τελευταίες ευρωεκλογές το 20% των ψήφων στη Χώρα των Βάσκων.
