του Κ. Θ. Δημαρά, από το Άρδην τ. 27, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2000
Σε ό,τι αφορά τα βιβλία που κυκλοφόρησαν σε έντυπη μορφή (γιατί πάρα πολλά κυκλοφορούσαν ακόμα υπό μορφή χειρογράφου) σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα ο Κ.Θ. Δημαράς μας δίνει την ακο-λουθη εικόνα ανά εικοσιπενταετία:
Σύμφωνα με την καταμέτρηση του Φίλιππου Ηλιού για τα πρωτα χρόνια του 19ου αιώνα μέχρι την Ελληνική επανάσταση θα εκδοθούν 1345 βιβλία, σχεδόν όσα τον προηγούμενο αιώνα στο σύνολο του. ει των οποίων τα θρησκευτικά βιβλία αντιπροσωπεύουν το 41%, τα σχολικά εγχειρίδια το 13%, τα παραδοσιακά λογοτεχνικά έργα (τύπον Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου κλπ.) αντιπροσωπεύουν το 6.9::. γ λόγια λογοτεχνία, εγχώρια και μεταφράσεις το 7,5%, η αρχαιομαθεια καλύπτει το 4,8%, τα επιστημονικά βιβλία το 4,6%, τα ιστορικά το 4,6%, τα φιλοσοφικά το 1,1% κλπ. Τα λεξικά και οι γραμματικές ξένων γλωσσών καλύπτουν το 3,5%. Ανάμεσά τους οι μεταφρασεις (και από τα αρχαία και βυζαντινά ελληνικά) αποτελούν περίπου το 24% του συνόλου. Οι επανεκδόσεις, τέλος, παλαιότερων βιβλίων αντιπροσωπεύουν το 54% της συνολικής παραγωγής και το 80% των αντιτύπων1.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι το πρώτο τυπογραφείο στην σκλαβωμένη Ελλάδα θα εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη από τον Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη το 1627 αλλά θα καταστραφεί απο τους γενιτσάρους την 6η Ιανουαρίου 1628.2 Η Βενετία παραμένει το μεγαλύτερο εκδοτικό κέντρο με 742 τίτλους και ακολουθούν η Βιέννη με 268, η Κωνσταντινούπολη με 82, η Κέρκυρα με 50 και το Παρίσι με 44. Ωστόσο, μετά το 1813 αναπτύσσονται τα τυπογραφεία των ηγεμονιών και του ελληνικού χώρου. Έτσι ενώ τα τεσσερα νέα τυπογραφία του Ιασίου, του Βουκουρεστίου της Χίου και των Κυδωνιών για το σύνολο της περιόδου καλύπτουν μόνο το 2% της βιβλιοπαραγωγής, το 1820 θα φτάσουν το 20% και μαζί με την Κωνσταντινούπολη το 29%.3
Το σχήμα είναι σαφές, σταδιακά επεκτείνεται η έκδοση μη θρησκευτικών βιβλίων, τα οποία ωστόσο εξακολουθούν να αποτελουν μεγάλο ποσοστό των εκδόσεων, όπως επίσης και τα λαϊκά φυλλαδια και διηγήσεις. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι “Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου” θα γνωρίσει 3 εκδόσεις στον 16ο αιώνα, 6 τον 17ο, 14 τον 18ο και 8 στα πρώτα είκοσι χρόνια του 19ου αιώνα4.
1. Φίλιππος Ηλιου, Ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώνα (τόμος πρώτος 1801-1818), ΕΛΙΑ, Αθήνα 1997. σελ. Νη-ξα
2. Γιάννης Καράς, Καϊρης-Κούμας, δύο πρωτοπόροι δάσκαλοι, Gutenberg Αθήνα 1977, σελ. 18,
3. Φίλιππος Ηλιου, όπ. π. σελ. Λη-μ
4. Κ,Θ.Δημαράς “Διαφωτισμός και νεοελληνική συνείδηση” in Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, 7η έκδοση, Αθήνα, 1998, σελ.130.
