του Α. Ασπρογέρακα, από το Άρδην τ. 32, Νοέμβριος 2001
Όπως γράφτηκε ατο Άρδην (τεύχος Νοεμβρίου ’98), στο σχετικό με την εναλλακτική ραδιοφωνία άρθρο μου, ο τυφλοπόντικας κτίζει τη φωλιά του υπογείως και κυκλικώς. Το σχήμα της φωλιάς του είναι ομόκεντροι κύκλοι που διαπερνώνται ακτινωτά από ευθείες που ενώνουν τους κύκλους μεταξύ τους.
Δυστυχώς, για τον τυφλοπόντικα, το χαρακτηριστικό αυτής της υπόγειας φωλιάς είναι η απουσία των εξωτερικών ερεθισμάτων, πλην των διαπερνούντων τη γη, υπόηχων. Και πώς να φτάσουν στα μπουντρούμια του τυφλοπόντικα τα εξωτερικά ερεθίσματα της γης που καλλιεργείται ή η καθημερινή ζωή του δάσους; Έτσι, μη όντας εφικτή η αλληλουχία ερέθισμα – εμπειρία – νόηση, ο τυφλοπόντικας υιοθετεί το σχήμα της φωλιάς του σαν μοντέλο αμεσοδημοκρατικών επικοινωνιών. Και εδώ ζητείται δικαιολογημένα η επιείκεια του αναγνώστη, για την αυτοαναφορικότητα του συμπαθούς τετραπόδου, λόγω της μη ύπαρξης άλλης ζωτικής εμπειρίας που θα πλούτιζε ευρύτερα τη γκάμα επιλογών του ζώου.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οπως αναφέρεται στον τίτλο του άρθρου, πραγματευόμαστε το με τις ειδικές αρετές (όχι ανάγκες) ξαδελφάκι των Μ.Μ.Ε. Το ραδιόφωνο, αυτό το ανάπηρο μέσο επικοινωνίας που δίνει το ακουστικό ερέθισμα, συντροφεύοντας απρόσκοπτα την ελεύθερη σωματική κίνηση και την ελαφρά πνευματική απασχόληση. Οι ειδικές του αρετές είναι η συντροφικότητα, η απουσία έπαρσης, η ανθρώπινη επαφή και το μέτρο. Είναι δέσμιο του χρόνου και, δυστυχώς, σήμερα, μετά από υπέρ-δεκαετή θεσμική παρουσία, έφτασε να είναι δέσμιο και των συμφερόντων των πολυάσχολων ιδιοκτήτων του. Είναι πολλά τα ραδιοφωνικά δίκτυα με πανελλαδική και παγκόσμια, μέσω internet ή δορυφόρων, κάλυψη που με κόπο συγκρατούν την νευρικότητα και την αγωνία που προκαλούν οι business -πραγματικά δύσκολη και ρευστή ασχολία- υποχρεώνοντάς τα να επιλέγουν αναγκαστικά, μέσα από τον κόσμο της οικονομίας, τις συμφερότερες πληροφορίες. Το μοντέλο των σύγχρονων τεχνο-Μ.Μ.Ε. είναι ακτινωτό και αναπαράγει τη στρέβλωση της κάθετης σκέψης, σε ομιλών κέντρο και σιωπηλή περιφέρεια. Το οριζόντιο μοντέλο, που θα πραγματευθούμε παρακάτω, καταργεί αυτή τη στρέβλωση και αναδεικνύει τις αρετές του μέσου.
Ετοιμάζουμε την Τρίτη Επικοινωνιακή Ευθεία. Ενα προϊόν καθαρά ελληνικό, όπως και τα αιτήματα που διαμορφώθηκαν από το κίνημα της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας στη δεκαετία του ’80. Συνοπτικά οι προτάσεις που καλλιεργήθηκαν τότε είναι:
1. μικρή ισχύς πομπών
2. μια συχνότητα ανά ραδιοσταθμό
3. τοπική εμβέλεια σύμφωνη με τη γεωγραφία της κάθε ραδιοφωνικής περιφέρειας
4. σεβασμός στα τοπία των χώρων που φιλοξενούν τους αναμεταδότες
5. να αποδοθούν συχνότητες σε κοινωνικούς Ραδιοσταθμούς
Πρόκειται για πείραμα παγκόσμιας πρωτιάς με στόχο την αυτόνομη και απρόσκοπτη επικοινωνία. Δεν είναι ένα ακόμη δίκτυο εμπορικής η θεσμικής πολιτικής. Είναι τομή της ραδιοφωνικής τέχνης και της άμεσης Δημοκρατίας, αποϊδεολογικοποιημέ-νες και οι δύο για πρακτικούς λόγους. Απλά, για να μιλήσουμε στην αγορά, επιλέξαμε τη διαφοροποίηση που φέρνει ο έντεχνος ραδιοφωνικός λόγος καβάλα στο άρμα της άμεσης Δημοκρατίας.
Ανοιχτοί στην εφαρμογή και την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και πάντα έτοιμοι να ασελγήσουμε στην ιεραρχική απεικόνιση των τεχνολογικών επιλογών των Μεντιοκρατών, σαν γνήσιοι κομπογιαννίτες, παρεκτρέψαμε την “ορθή” χρήση τους, προσαρμόζοντας αυτές στα αμεσοδημοκρατικά βίτσια μας. Κάτι που έγινε στη δεκαετία του ’80 σαν κίνημα της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας, παίρνοντας avant garde τεχνογνωσία από τα πιο επιλεγμένα ηλεκτρονικά κέντρα και μετατρέποντάς την σε εναλλακτική τεχνολογία. Στη δεκαετία του ’90, της ραγδαίας ανάπτυξης της εμπορικής ραδιοφωνίας των δεκάδων κιλοβάτ, ήμασταν έτοιμοι τεχνικά και δώσαμε έξυπνες και απλές λύσεις, πάντα στα πλαίσια της λαϊκής ραδιοτεχνίας. Ανταγωνιστήκαμε την πίεση της ηλεκτρονικής βιομηχανίας, που υπαγόρευε πολύπλοκες τεχνικές, προκειμένου να επιδοτήσει την πανάκριβη έρευνά της. Εμποδίσαμε ως ένα βαθμό την πυραμιδοποίηση των Μ.Μ.Ε. με τα γνώριμα ιεραρχικά δίκτυα του broadcast, δημιουργώντας απλές αμφίδρομες επικοινωνίες, απομυθοποιώντας την αχρείαστη πολυπλοκότητα των Radio Business.
Εδώ πρέπει ν’ απαντήσουμε σε ορισμένες κατηγορίες προερχόμενες από την εγχώρια ηλεκτρονική παραγωγή. Δηλαδή ότι εμποδίσαμε, ως ένα βαθμό, την ανάπτυξη των Ελληνικών ηλεκτρονικών βιοτεχνιών μέσα από την πολιτική αντίδραση μας στον τεχνικό τομέα. Απλά φέραμε εμπόδια στην άμετρη εμπορευματοποίηση του μέσου. Εξ άλλου Ι υπάρχουν άλλοι πιο πρόσφοροι, για το μέγιστο κέρδος, τομείς της ηλεκτρονικής, όπως για παράδειγμα η παραγωγή ψηφιακών πολυκαναλικών ραδιοφώνων που θα καλύψουν τις ποικίλες ανάγκες I του DAB (digital audio broadcasting).
“Εμείς” και το δίκτυο μας
Πρόκειται για ένα κοινωνικό κοινοτικό τηλεπικοινωνιακό φαλανστήριο, χωρίς υποχρεωτική και κα-θορισμένη συνεύρεση. Οι ασύρματες οντότητες, I σ’ αυτό το μοντέλο, ερίζουν ελεύθερα, συνδεόμενες τυχαία και αυτόβουλα. Η ιδιομορφία του δικτύου έγκειται στο ότι δεν υπάρχει κεντρικός ράδιοθάλαμος προγράμματος όπου παράγονται οι εκπομπές, αλλά μέσω internet ή άλλων φθηνών μεθόδων αναμετάδοσης, ο κάθε συλλογικός ράδιο- I σταθμός επιλέγει ή έχει προεπιλέξει τα προγράμματα των άλλων ραδιοσταθμών που αποτελούν το I δίκτυο. Έτσι μιλάμε για μια ασύρματη αμεσοδημοκρατική πολυπλεξία εκπομπών και απόψεων, χωρίς να αποκλείονται και εκπομπές κοινής αποδοχής και πανελλήνιας αναμετάδοσης. Αλλά ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Πρόκειται για I τρία επίπεδα ραδιοφωνίας:
- Κοινοτικό ραδιόφωνο. Στα μητροπολιτικά Ι κέντρα της Ελλάδος ετοιμάζονται να εκπέμψουν I μικροί Ρ/Σ κατά το Ευρωπαϊκό πρότυπο των Community Radios. Αυτοί οι ραδιοσταθμοί είναι I διαφοροποιημένοι από την ομοιόμορφη πληθώρα I των εμπορικών και κρατικών Ραδιοσταθμών, κθώς υποστηρίζονται από φορείς με κοινωνική και Ι κοινοτική βάση, όπως π. χ. συζητά η ιστορική κατάληψη της Πάτμου και Καραβίας με πρωτοβουλία της τυφλοποντικίνας Ρίκας Ροδάκη ή όπως ο αιθέριος οραματιστής Βαγγέλης Πατσός που θέλε I να θεμελιώσει τον reggae ραδιοσταθμό της “έγχρωμης” Κυψέλης. Η συχνότητα των κοινωνικών I ραδιοφώνων θα είναι αυτή των παράνομων εμπορικών αναμεταδοτών (υπολογίζεται ότι λειτουργούν περί τους δέκα παράνομους αναμεταδότες στην Αθήνα, δηλαδή ραδιοσταθμοί με παραπάνω από μια συχνότητες) και θα εκπέμπουν με χαμηλη ισχύ (κάτω του ενός κιλοβάτ) μέσα από την πόλη I Η ηπιότητα της ισχύος του πομπού και οι ελαφρές I εγκαταστάσεις εγγυώνται τη φιλικότητα του μέ- Ι σου προς τους απαιτητικούς μετροπολιτάνους των I ελληνικών μεγαλουπόλεων. Και “απαιτητικοί μετροπολιτάνοι” λογίζεται ο χώρος από τα συμπάθητικά ΚΑΠΗ έως την ατίθαση νεολαία της γειτονιάς. Η εμβέλεια, ήπια και αυτή, θα είναι Διαμερισματική ή περιοχής Δήμου και θα υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής εκπομπών ή αναμετάδοση μιας I εκπομπής κοινής αποδοχής.
2. Περιφερειακό Ραδιόφωνο. Το τοπίο της επαρχιακής ραδιοφωνίας είναι τραγικά χειρότερο από το broadcast της πρωτεύουσας και της συμπρωτεύουσας. Οι ραδιοσταθμοί Επαρχίας χαροπαλεύουν ανάμεσα στην αναμετάδοση μέρους των προγραμμάτων των αθηναϊκών μέσων επικοινωνίας και το έτοιμο πρόγραμμα από το κομπιούτερ που αφαιμάξει το ζωντανό πρόγραμμα. Όπως έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα της πράσινης πολιτικής, αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα εκπέμπουν δυο ραδιοσταθμοί με οικολογικό εναλλακτικό πρόσωπο. Είναι η “Κοκκινοσκουφίτσα” στο Αγρίνιο και το “Αγκάθι” στον Μόλο Φθιώτιδας. Πρόκειται για τα φυτώρια απ’ όπου ξεκινά το περιφερειακό ραδιόφωνο που θα συνδεθεί με άλλους ραδιοσταθμούς ίδιας φυσιογνωμίας: δηλαδή μη κερδοσκοπικές συλλογικές προσπάθειες κατ’ ελάχιστη απαίτηση.
3. Βαλκανική Ραδιοφωνία. Στην κορυφή του αστικού και περιφερειακού ραδιοφώνου τοποθετείται η κορωνίδα της προσπάθειάς μας η οποία είναι η Βαλκανική Ραδιοφωνία. Είναι ένας Ραδιοφωνικός Φάρος που θα εκπέμπει επτάγλωσσο πρόγραμμα στη Βαλκανική, συνδεδεμένος με Ραδιοθαλάμους που θα βρίσκονται στις άλλες Βαλκανικές πρωτεύουσες. Για τη φυσιογνωμία του Ραδιοσταθμού αυτού, αφήνω τον αναγνώστη να φανταστεί την ενοποιητική του δύναμη, και για την δημιουργία του εναέριου ιστού που θα εκπροσωπεί τις Βαλκανικές Φυλές. Αυτό το εγχείρημα πρέπει να τύχει διεθνούς βοήθειας μια και ξεφεύγει από τα όρια μιας εθνικής πρωτοβουλίας ή κάποιων οργανώσεων σε συγκεκριμένο πολιτικό φάσμα. Είναι μια διεθνής προσπάθεια και πρέπει να αντιμετωπισθεί με τη δέουσα ωριμότητα και προσοχή.
Αυτά είναι τα τρία πεδία, όπου θα αναπτυχθεί η εναλλακτική Ραδιοφωνία με το κοινωνικό πρόσωπο. Το μοντέλο που πραγματευόμαστε έρχεται να υφάνει και όχι να διατρήσει τον κοινωνικό ιστό και εντάσσεται στην εκ των “κάτω” οργάνωση των επικοινωνιών. Είναι η διάχυτη επικοινωνία, που υπηρετεί και δεν επιβάλλει και που είναι οργανικά δεμένη με τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.
