Αρχική » Ι. Δραγούμης, Σοσιαλισμός, Πατριωτισμός, Ανθρωπισμός

Ι. Δραγούμης, Σοσιαλισμός, Πατριωτισμός, Ανθρωπισμός

από Άρδην - Ρήξη

από το Άρδην τ. 40-41, Ιανουάριος-Μάρτιος 2003

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός σοσιαλιστής. Όλες οι τάξες της κοινωνίας πρέπει να ζήσουν, όλες ζίναικαταναλώτριες, όχι μόνο οι εργάτες της πολιτείας ή της εξοχής. Αυτοί είναι οι περισσότεροι μα γιατί να μη ζήσουν και οι λιγότεροι;

Αλλά είμαι σοσιαλιστής κατά τούτο, ότι γυρεύω και γω μια καινούρια τάξη πραγμάτων, μια καινούρια οικονομία κοινοτική που να βοηθεί όλους, τους λιγότερους και τους περισσότερους, να ζουν καλά και να υψόνονται όσο μπορούν ηθικά. Δεν είμαι σοσιαλιστής όσο ο σοσιαλισμός ενεργεί για το ισοπέδωμα των ανθρώπων προς τα κάτω. Είμαι σοσιαλιστής όσο ενεργεί ο σοσιαλισμός για το λυτρωμό των ανθρώπων από τα τωρινά κράτη, τους κεφαλαιοκράτες και τους λοιπούς κυρίους τους, από τους δεσπότες και τυράννους, όσο ενεργεί για την ελευθερία του κάθε ατόμου να μπορεί να ανεβεί όχι κοινωνικά μα ηθικά.

Δεν θέλω ο εργάτης να γίνει εργοδότης, ή κεφαλαιούχος, ή επιχειρηματίας, θέλω να έχει όμως υποφερτή ζωή και να γίνει καλήτερος άνθρωπος, όσο μπορεί, να ανεβεί σε ψηλότερο ηθικό επίπεδο, να νοιώθει την καταγωγή του την εθνική, το έθνος του, τον εαυτό του και τα άλλα έθνη και τους άλλους ανθρώπους, και να νοιώθει την αλληλεγγύη που τον συνδέει με τους ανθρώπους της δικής του κοινωνίας, με τις άλλες κοινωνίες των ανθρώπων’ και με τα άλλα άτομα κάθε κοινωνίας ατόμων. 0 άνθρωπος, όπως και τα άλλα ζώα, είναι «ζώο κοινωνικό» και δεν είναι άτομο. Όσο λαβαίνει βαθύτερη συνείδηση του εαυτού του ο άνθρωπος, τόσο νοιώθει πως δεν είναι άτομο, και υψόνεται σε μια συνείδηση της ανθρωπότητας, καταλαβαίνει την αλληλεγγύη, και ενεργεί σύμφωνά της.

Μα το πρώτο του χρέος είναι να νοιώθει βαθειά τον εαυτό του. Έτσι θα νοιώσει και όλα τα άλλα, όλα τα ανθρώπινα, και έτσι θα γίνει πιο άνθρωπος, γιατί θα αισθάνεται και θα ενεργεί στεκόμενος σε ανώτερο επίπεδο. Θα πεις: και ο κάθε άνθρωπος, και κείνος λοιπόν που δεν έχει βαθειά συνείδηση του εαυτού του, δεν κάνει τάχα το ίδιο; δε σκέπτεται τον εαυτό του και δεν αναγκάζεται να ζει σε μιαν αλληλεγγύη με τους άλλους ανθρώπους και να ενεργεί σύμφωνα; Τι περισσότερο ζητάς εσύ, ο ιδεολόγος;

Ζητώ τη συνείδηση. Αυτό μου φαίνεται πως υψόνει τον άνθρωπο, και τον διακρίνει ακόμη περισσότερο από τους πρώτους ανθρώπους και πολύ περισσότερο ακόμη από τα άλλα ζώα.

Αλλά φτάνει η συνείδηση, για να υψωθεί ηθικά ένας άνθρωπος, ένας λαός, μια κοινωνία, η ανθρωπότητα; Είναι τάχα αυτή η ίδια η συνείδηση και ύψωση ηθική; Είναι το ίδιο πράμα;

Όχι, αλλά η βαθειά συνείδηση δείχνει στον άνθρωπο πως δεν είναι άτομο παρά έχει μιαν αλληλεγγύη με τους άλλους ανθρώπους, κοντινούς του και μακρινούς, ζωντανούς και πεθαμένους, και μελλόμενους ακόμη, και αυτή η εικόνα της αλληλεγγύης τον κάνει να νοιώθει τους δεσμούς του και παραδέχεται τις αναποδιές του, τις δυσκολίες του και τα δεσμά του ακόμη, τη μικρότητα του με κάποια φωτεινή γαλήνη, πλαταί-νει τον εγωισμό του, τον κάνει επιεικέστερο για τους άλλους και σκληρότερο για τον εαυτό του, τον υψόνει από στενό
συμφεροντολόγο σε ασυμφεροντολόγητο άνθρωπο, αγαθότερο για τους άλλους, σημαντικότερο. Και έχοντας πάντα μπροστά του σαν όραμα την εικόνα αυτή της αλληλεγγύης, ζώντας μέσα στο φως της, και ενεργεί πια σύμφωνά της, αναγνωρίζει τα δικαιώματα των άλλων, στεριόνει τον αυτοπεριορισμό του και την αυτοκυριαρχία του.

Αυτή η εικόνα της αλληλεγγύης, αποτέλεσμα της συνείδησης, έχει απάνω του αγαθοποιά δύναμη προς τους άλλους και ηθοπλαστική δύναμη για τον εαυτό του, του οργανόνει μια ηθική ανθρώπινη χωρίς ανάγκη επιβολής θρησκευτικής. Αυτή η ίδια η αλληλεγγύη καταντά για τους απλοϊκότερους θρησκεία.

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός σοσιαλιστής.

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός πατριώτης.

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να νοιώσω τον εαυτό μου άτομο.

Από άνθρωπος μιας τάξης με ορισμένα συμφέροντα τάξης, γίνομαι σοσιαλιστής με την πλατιά έννοια, και θέλω μια καινούρια οικονομία της κοινωνίας μου και των άλλων κοινωνιών. Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδηση τους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφορές, που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψώνουν την ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος.

Από τη στενή αλληλεγγύη, την ασυνείδητη, τη λεγόμενη αλληλοβοήθεια, φτάνω στην έννοια της αληθινής της πλατειάς αλληλεγγύης, της ανθρώπινης, και ζω και ενεργώ σύμφωνά της. Άμα φτάσω στην κατανόηση αυτής της ανθρώπινης αλληλεγγύης, άμα ιδώ καθαρά την εικόνα της, αυτή πια με σπρώχνει, και άθελά μου, στις καλές στις φωτεινές πράξεις, με βάζει σε μια πειθαρχία ζωής σύμφωνης με τον εαυτό της, με οργανώνει για μια ζωή σε υψηλό ηθικό επίπεδο.

Μαρτίου 18,1919

ΣΧΕΤΙΚΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ