Φιλοτελικές αναμνήσεις από τον Δεκέμβριο του 1959
Του Κωνσταντίνου Κουρτίδη
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1959, η Ελληνική Κυβέρνηση εξέδωσε μια σειρά δύο γραμματοσήμων με τη φιγούρα του Ίμρε Νάγκυ. Σε λιγότερο από δέκα μέρες, στις 18 Δεκεμβρίου 1959, αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία. Tα γραμματόσημα τυπώθηκαν στο τυπογραφείο ΑΣΠΙΩΤΗ-ΕΛΚΑ, έφεραν την επιγραφή «Ίμρε Νάγκυ (1896 – 1958) ‘Ελευθερία εις τους λαούς’», είχαν ονομαστικές αξίες 4,50 δρχ και 6 δρχ και κυκλοφόρησαν σε ποσότητες των 200.000 αντιτύπων περίπου.
Ας δούμε την ιστορία τους και γιατί αποσύρθηκαν τόσο γρήγορα: Η ουγγρική εξέγερση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1956, σαν διαδήλωση φοιτητών αρχικά, για τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ουγγαρία εκείνη την εποχή. Ακολούθησαν χιλιάδες κάτοικοι της Βουδαπέστης. Εξελίχθηκε γρήγορα σε μια εξέγερση κατά του καθεστώτος σε πολλές πόλεις της Ουγγαρίας, η οποία εν τέλει κατεστάλη με την εισβολή των σοβιετικών τανκς. Η κυβέρνηση, μη μπορώντας να ελέγξει την κατάσταση, παραιτήθηκε και στη θέση της ανέλαβε νέα κυβέρνηση υπό τον Ίμρε Νάγκυ, ο οποίος είχε συνταχθεί με τους διαμαρτυρόμενους και ανακοίνωσε την πρόθεση της Ουγγαρίας να βγει από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Όταν η κατάσταση στη Βουδαπέστη πέρασε στον έλεγχο των Σοβιετικών, ο Νάγκυ κατέφυγε στην Γιουγκοσλαβική Πρεσβεία της Βουδαπέστης και, παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο, συνελήφθη από τους Σοβιετικούς στις 22 Νοεμβρίου 1956, μόλις βγήκε από την Πρεσβεία. Σε μυστική δίκη που ακολούθησε κρίθηκε ένοχος και στη συνέχεια εκτελέστηκε το 1958. Ο Ίμρε Νάγκυ, παρά την αντίθεσή του στη σοβιετική παρέμβαση, παρέμεινε μαρξιστής, γι’ αυτό και παραξενεύει σε πρώτη θεώρηση η απόφαση της ελληνικής Κυβέρνησης να εκδώσει, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του, σειρά γραμματοσήμων με τη φιγούρα του, με την πρόφαση της συμπλήρωσης τριών χρόνων από την ουγγρική εξέγερση. Και ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός της απόσυρσης των γραμματοσήμων αυτών σε λιγότερο από δέκα μέρες από την έναρξη κυκλοφορίας τους.
Η ιστορία ξεκινάει το 1958, όταν ο Μανώλης Γλέζος, μαζί με μερικούς άλλους συνεργάτες του, συλλαμβάνεται με την κατηγορία της κατασκοπίας υπέρ της ΕΣΣΔ. Κατά σύμπτωση, λίγο πριν τη δίκη του Γλέζου και των συγκατηγορούμενών του, ξεσπά αντιδικία ανάμεσα στις δικαστικές και αστυνομικές αρχές γύρω από τη φυγάδευση του Γερμανού ναζί εγκληματία πολέμου Γκούντερ Κόλβες. Ο νόμος 3933/1959, ο οποίος προέβλεπε την αμνήστευση περιπτώσεων όπως του Κόλβες, ήταν ένα από τα αποτελέσματα ενός «εμπιστευτικού παραρτήματος» στη συμφωνία που είχε υπογράψει ο Κ. Καραμανλής με τον τότε καγκελάριο της Γερμανίας, με αντάλλαγμα ένα δάνειο 200 εκατομμυρίων μάρκων για έργα υποδομής και 400 εκατ. μάρκων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, ενώ παράλληλα θα επιτρεπόταν η μετάβαση Ελλήνων στη Δυτική Γερμανία για να εργαστούν σε εργοστασιακές μονάδες.
Ο Κόλβες, πιστεύοντας προφανώς ότι με βάση τον εν λόγω νόμο μπορούσε να μετακινείται ανενόχλητος στην Ελλάδα, συμμετείχε στο 7ο Ράλι Ακρόπολις, τον Μάιο του 1959. Με τη λήξη του ράλι, αρχές Ιουνίου 1959, κατέβηκε στο λιμάνι του Πειραιά για να επιβιβαστεί σε πλοίο για την Ιταλία. Εκεί, κατά τον έλεγχο διαβατηρίων, συλλαμβάνεται από τον Σπύρο Βασιλάκη, τον κρητικό αστυνομικό που είχε βάρδια, μια και το όνομά του υπήρχε στη λίστα με τους διεθνώς καταζητούμενους ναζί για εγκλήματα πολέμου. Λίγες ώρες αργότερα, ο Κόλβες αφήνεται ελεύθερος μετά από παρέμβαση κυβερνητικών στελεχών.
Ο Κόλβες ήταν υπεύθυνος, μεταξύ άλλων, για την εκτέλεση τον Ιανουάριο του 1944, επτά ομήρων στο Ακρωτήρι Χανίων και το ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου τον είχε συμπεριλάβει από τον Φεβρουάριο του 1956 στον κατάλογο των διωκόμενων στην Ελλάδα ναζί, ενώ τον Απρίλιο του 1958 εξέδωσε ένταλμα σύλληψης εις βάρος του. Άμεση συνέπεια της φυγάδευσης του Κόλβες ήταν το ξέσπασμα ενός σκανδάλου με άμεσο αντίκτυπο στη δίκη του Γλέζου, η οποία ξεκίνησε στο Τακτικό Στρατοδικείο Αθηνών 9 Ιουλίου 1959. Η αριστερά κατηγορεί την κυβέρνηση ότι στη μια περίπτωση η τακτική δικαιοσύνη παραμερίζεται για να δικαστεί ο Γλέζος από στρατοδικείο, ενώ στην άλλη το Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου παραμερίζεται για να φυγαδευτεί ένας εγκληματίας πολέμου. Παράλληλα με το θέμα της αντιδικίας στο εσωτερικό, έχει ξεσπάσει και αντιδικία με τη Σοβιετική Ένωση, ενώ το ενδιαφέρον και η πίεση από τη διεθνή κοινή γνώμη αυξάνονται. Στις αρχές Μαΐου 1959 ανακοινώθηκε η ίδρυση διεθνούς επιτροπής για την υπεράσπιση του Γλέζου και των συνεργατών του, με έδρα το Παρίσι και πρόεδρο τον παλαιό Γάλλο πολιτικό Ζοζέφ Πωλ-Μπονκούρ.
Σύμφωνα με το βούλευμα, στην εν λόγω δίκη, οι πέντε από τους παρόντες κατηγορούμενους και πιο συγκεκριμένα οι Τρικαλινός, Βουτσάς, Ευθυμιάδης, Συγγελάκης και Καρκαγιάννης, παραπέμπονται «διά προσφοράν εις κατασκοπίαν». Οι υπόλοιποι, ανάμεσα στους οποίους και ο Γλέζος, για παροχή βοήθειας στους «προσφερθέντες». Την παραμονή της δίκης, ο πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ στρατάρχης Βοροσίλωφ, με μήνυμά του προς τον βασιλιά Παύλο, εκφράζει την ανησυχία του για τη τύχη του Γλέζου. ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής δηλώνει την έκπληξή του για την διεθνή κινητοποίηση λόγω της δίκης και τονίζει ότι η Ελληνική Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη
Στις 22 Ιουλίου 1959, το στρατοδικείο ανακοινώνει την απόφασή του σχετικά με τις ποινές των κατηγορουμένων. Ο Βουτσάς και ο Τρικαλινός καταδικάζονται σε ισόβια δεσμά για κατασκοπία, ο Συγγελάκης και ο Καρκαγιάννης σε 11 χρόνια κάθειρξη και 5 χρόνια εκτόπιση, ο Ραγουζαρίδης και ο Γλέζος σε 5 χρόνια φυλάκιση, 4 χρόνια εκτόπιση και 8 χρόνια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. οι υπόλοιποι 9 απαλλάσσονται.
Στην πραγματικότητα, η απόφαση της έκδοσης των γραμματοσήμων για τον Νάγκυ, τον Δεκέμβριο του 1959, συνδέεται με την έκδοση, τον ίδιο μήνα, σοβιετικών γραμματοσήμων με το πορτραίτο του Μανώλη Γλέζου και φόντο την Ακρόπολη. Η απόσυρση των γραμματοσήμων με τον Ίμρε Νάγκυ στις 18 Δεκεμβρίου 1959, σε λιγότερο από δέκα ημέρες από την έκδοσή τους, έγινε πιθανότατα μετά από σχετικό διάβημα των αρχών της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία επίσης απέσυρε από την κυκλοφορία το σοβιετικό γραμματόσημο με τον Μανώλη Γλέζο.
Στο σοβιετικό αυτό γραμματόσημο αναφέρεται και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε λόγο του στη Βουλή το 1960: «Ο αρχηγός της Σοβιετικής Ενώσεως, ευρισκόμενος εις Κορυτσάν, απηύθυνε απαραδέκτους απειλάς (…) εναντίον της χώρας μας. Γνωρίζετε, επίσης, ότι παρενέβη η Σοβιετική Κυβέρνησις εις την δίκην του Γλέζου και εν συνεχεία, διά της εκδόσεως ενός γραμματοσήμου, ανεμείχθη εις τα εσωτερικά πράγματα της χώρας και προσέβαλε την Ελληνικήν δικαιοσύνην.» g
