του Α. Τερζή, από το Άρδην τ. 48-49, Αύγουστος 2004
ΑΣ ΜΕ ΣΥΓΧΩΡΕΣΟΥΝ τα συμπαθή τετράποδα αλλά, ακόμη και όταν προσπαθώ να το αποφύγω, σκοντάφτω καθημερινά πάνω σε διάφορα τερατουργήματα της εποχής μας και πιάνω τον εαυτό μου να τρίζει τα δόντια του και να μουρμουρίζει “τα κτήνη…τα κτήνη”. Αυτά “τα κτήνη” έχουν βάλει τις τιμές τους στην υγεία μας και την παιδεία μας, έβαλαν τις τιμές τους ακόμη και στη γη και το νερό και, όταν η τεχνολογία το επιτρέψει, θα βάλουν τιμή και στον αέρα που αναπνέουμε. Όσοι μπορούν να πληρώσουν τις τιμές αυτές θα επιβιώσουν, όσοι δεν μπορούν άντε στας αγκάλας του Θεού μια ώρα αρχύτερα.
Όχι, δεν σκέφτομαι ούτε τους διευθυντές επιχειρήσεων και τραπεζών ούτε τους πολιτικούς με τους συμβούλους τους. Αυτοί είναι απλοί υπηρέτες “των κτηνών”, με το αζημίωτο φυσικά.
Με την μορφή των κτηνών μού έρχονται στο νου κάτι ανεξέλεγκτα ανθρώπινα κατασκευάσματα, οι μεγάλες επιχειρήσεις και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Και αυτές, φαίνεται πως μπαίνουν στη σκέψη μου ως κτήνη διότι, όπως και αυτά, διαθέτουν μόνο ένστικτα, κύριο μεταξύ των οποίων είναι το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Η όλο και μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου, κέρδους και μεριδίου της αγοράς είναι τα απαραίτητα στοιχεία για την επιβίωσή τους. Όποιος και ό,τι βρεθεί στο δρόμο τους κατασπαράζεται, είναι ο νόμος της οικονομικής ζούγκλας όπου κινούνται “τα κτήνη”. Τα άλλα ένστικτά τους είναι μεγαλομανιακά και τα οδηγούν αμείλικτα στο να καταβροχθίζουν δάση και βουνά, να πίνουν τα ποτάμια, να ξερνούν τοξικά απόβλητα, να υποδουλώνουν πληθυσμούς, να διασχίζουν τα σύνορα σα να ήταν ανύπαρκτα, να ρυθμίζουν την αλήθεια και να ελέγχουν την πρόσβαση του ανθρώπου στην τροφή και το νερό, τη στέγη, την απασχόληση και την ενέργεια, να ιδιωτικοποιούν τα όνειρα και τις ελπίδες μας, τα δάκρυα των παιδιών μας.
Οι υπηρέτες “των κτηνών” είναι λογιών λογιών: Μεγαλοκαθηγητές, μεγαλοδιευθυντές, μεγαλοδημοσιο-γράφοι, μεγαλοεκδότες, μεγαλοτραπεζίτες, μεγαλοσύμβουλοι, μεγαλο-διανοούμενοι, μεγαλέμποροι του θεϊκού λόγου, μεγαλοεκμεταλλευτές του ανθρώπινου πόνου και της ανθρώπινης αδυναμίας. Όλοι αυτοί είναι ειδικοί και έχουν αποκτήσει την ειδικότητα τους στα “καλλίτερα” πανεπιστήμια. Έχει ο καθένας τους κλέψει ένα κομμάτι της ζωής μας και το έκανε ειδικότητα του (με το αζημίωτο φυσικά). Εφεύραν δε για κάθε ειδικότητα τους και το κατάλληλο λεξιλόγιο ούτως ώστε να συζητούν μεταξύ τους και να αποφασίζουν για όλα τα κομμάτια της ζωής μας χωρίς εμείς να καταλαβαίνουμε τίποτα. Εμείς πρέπει να είμαστε μόνο θεατές της πορείας της οποίας ηγούνται “τα κτήνη”. Έχουν δε αυτοί οι ειδικοί και τέσσερα κοινά σημεία που τους ενώνουν αδιάρρηκτα. Πρώτο, υπηρετούν “τα κτήνη” (με το αζημίωτο φυσικά). Δεύτερο, παρουσιάζουν την ίδια παθολογία: είναι άτομα υψηλής αισθητικής και ευφυΐας, διαποτισμένα με ανεξίτηλη γοητεία, ευγένεια, χάρη και λεπτότητα, με τα οποία σαγηνεύουν τα θύματά τους ακόμα και τη στιγμή που ακονίζουν τα μαχαίρια με τα οποία θα μας σφάξουν. Είναι εκλεπτυσμένοι, ραφιναρισμένοι, σοφιστικέ, εξευγενισμένοι. Θα τους συναντήσετε στα διάφορα σουαρέ-εγκαίνια στις γκαλερί, στις πινακοθήκες, στα μέγαρα μουσικής. Τα βράδια, μέσα στις κλιματιζόμενες τραπεζαρίες τους υπό τους ήχους απαλής μουσικής και υπό το φως των κεριών, πίνουν τα πανάκριβα κρασιά τους και γευματίζουν τα συκώτια μας, τα οποία προηγουμένως φρόντισαν να τα “πρήξουν”. Και θα περισώσουν το υπόλοιπο από τις σάρκες μας με το οποίο θα τροφοδοτήσουν “τα κτήνη” που υπηρετούν. Αυτή δε η ιεροτελεστία θα συνεχίζεται όσο οι υπηρέτες καταφέρνουν να φορούν και να διατηρούν τη μάσκα του πολιτισμού. Τρίτο, αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν αυτοί οι “επώνυμοι”, “αξιοπρεπείς”, “ευϋπόληπτοι” και “αξιοθαύμαστοι” υπηρέτες, πόσο γρήγορα θα σταματήσουν να είναι “επώνυμοι”, “αξιοπρεπείς”, “ευϋπόληπτοι” και “αξιοθαύμαστοι” μόλις ξεπεράσουν τα όρια που θέτουν “τα κτήνη”. Τέταρτο, έχουν την ίδια αντίληψη περί γλώσσας. Όταν η Αρουντάτι Ρόι ρωτήθηκε “τι σημαίνει γλώσσα για σένα”, απάντησε “η γλώσσα είναι ο φλοιός της σκέψης μου” εξηγώντας ότι η προσπάθειά της πάντα είναι “να ελαχιστοποιήσω ή και να εξαλείψω την απόσταση ανάμεσα στη γλώσσα και τη σκέψη”. Οι υπηρέτες ανήκουν σε μια αίρεση της ανθρώπινης σκέψης, σε έναν υπόκοσμο του πνεύματος, και αυτοί πιστεύουν ακριβώς το αντίθετο: η γλώσσα πρέπει να αποκρύπτει τις σκέψεις τους και τους σκοπούς τους από το κοινό. Ο λόγος τους εμπεριέχει την συγκάλυψη και το μασκάρεμα. Και οι υπόλοιποι είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε τις απαιτούμενες προσπάθειες να μεταφράζουμε αυτά που λένε. Δύο μόνο παραδείγματα από την επικαιρότητα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΠΤΟ
Αυτές τις μέρες θα διαβάσουμε και θα ακούσουμε πολλά περί δημοκρατίας (η δική μας κλείνει τα 30), όμως θα μιλούν για μια δημοκρατία σκιάχτρο του εαυτού της, για ένα κέλυφος χωρίς περιεχόμενο, για την Δημοκρατία των Θεατών. Θα μιλήσουν για τους δημοκρατικούς μας θεσμούς και για το δημοκρατικό μας πολίτευμα. Όμως οι αποφάσεις που λαμβάνονται κεκλεισμένων των θυρών μέσα στη ζούγκλα “των κτηνών” και προωθούνται και επιβάλλονται από την γνωστή “σούπα του αλφάβητου” (ΔΝΤ, ΔΤ, ΟΟΣΑ, ΔΟΕ, G8, GATS…), έχουν να κάνουν με το τι παράγεται, σε τι συνθήκες εργασίας, πώς διανέμεται, πού επενδύεται, ποιος θα γίνει έμμισθος δούλος, ποιος θα μείνει άνεργος, με ποιο τρόπο θα σκεφτούμε και θα διασκεδάσουμε, τι στάση θα διαμορφώσουμε, δηλαδή με ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής μας. Και ενώ στην πολιτική αρένα ισχύει (έστω και τυπικά) η αρχή “κάθε πολίτης και μία ψήφος”, στην οικονομική αρένα ισχύει η αρχή “κάθε δολάριο και ψήφος”. Πανίσχυροι διεθνείς θεσμοί όπως τα χρηματιστήρια, το ΔΝΤ, η ΔΤ λειτουργούν με βάση αυτή την αρχή.
Θα έχετε σίγουρα προσέξει ότι οι διεθνείς θεσμοί που υπηρετούν “τα κτήνη” διαθέτουν μηχανισμούς επιβολής των αποφάσεών τους και την δύναμη να τιμωρήσουν τους παραβάτες. Το ΔΝΤ και η ΔΤ διαθέτουν και επιβάλλουν τα σκληρά Structural Adjustment Programs. Ο ΠΟΕ διαθέτει τα τριμελή δικαστήρια τα οποία λειτουργούν κεκλεισμένων των θυρών και καταδικάζουν τις κυβερνήσεις όταν αυτές παίρνουν αποφάσεις που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα των επιχειρήσεων. Οι G8, δηλαδή ο G1. διαθέτει το Πεντάγωνο. Αντίθετα, οι διεθνείς θεσμοί που στήθηκαν για να προστατέψουν τους ανυπεράσπιστους λαούς και τους εργαζόμενους, όπως η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO), η Διεθνής Συμφωνία για τα Οικονομικά Πολιτικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα (ICESCR), η Παγκόσμια Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (UDHR), δεν διαθέτουν τέτοιους μηχανισμούς και έτσι το μόνο που κάνουν είναι να εκδίδουν ευχολόγια.
Και δεν μπορεί να σας έχει διαφύγει το γεγονός ότι στην πολιτική αρένα οι πολίτες ψηφίζουν (και κατά κάποιο τρόπο ελέγχουν το έργο της κυβέρνησης) κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ οι “επενδυτές” και οι τζογαδόροι του χρηματιστηρίου διεξάγουν δημοψηφίσματα λεπτό προς λεπτό και επί καθημερινής βάσεως για τις αποφάσεις και το πρόγραμμα της κυβέρνησης.
Πρόσφατα ζήσαμε δύο προεκλογικές περιόδους. Ολοι θυμόμαστε με τι συχνότητα γίνονταν οι σφυγμομετρήσεις κατά τη διάρκεια αυτών των αγώνων. Τον υπόλοιπο καιρό βέβαια αυτές οι εταιρίες δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Οι σφυγμομετρήσεις συνεχίζονται, αλλά κυρίως για δύο λόγους. Α) Για να ενημερώσουν “τα κτήνη” για τον πιο κατάλληλο τρόπο να λανσάρουν στην αγορά νέα, και συνήθως άχρηστα, προϊόντα και υπηρεσίες. Β) Για να ενημερώσουν την κυβέρνηση για τον ποιο ανώδυνο (πολιτικά) τρόπο να ανακοινώσει τα αντιλαϊκά της μέτρα. Δηλαδή, αυτές οι επιχειρήσεις και οι επικοινωνιολόγοι τους (καινούργιο φρούτο και αυτό-θα περίμενε κανείς πως αν οι εκλεκτοί πολιτικοί μας δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν χωρίς τη βοήθεια επικοινωνιο-λόγων, το ελάχιστο που θα έπρεπε να κάνουν είναι να το …βουλώσουν) χρησιμοποιούνται κυρίως για να στήνονται διανοητικές, συναισθηματικές και συγκινησιακές παγίδες στους καταναλωτές και στους ψηφοφόρους. Όπως προκύπτει από τις παραπάνω δύο χρήσεις (Α και Β) οι ειδικοί δέχονται ότι το εργαλείο των σφυγμομετρήσεων απεικονίζει σωστά και προβλέπει με ακρίβεια τις προθέσεις και επιθυμίες του κόσμου. Αν είχαν και ελάχιστο δημοκρατικό φρόνημα θα χρησιμοποιούσαν αυτό το εργαλείο για να διαβάσουν τις επιθυμίες του λαού για όλα τα σοβαρά προβλήματα και αποφάσεις που πρέπει να πάρουν: για το αν θα στείλουμε στρατεύματα στο Κόσοβο ή όχι, αν θα βοηθήσουμε την αμερικανική εισβολή και κατοχή του Ιράκ ή όχι, αν θέλουμε την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ ή όχι… Προσπαθήστε να θυμηθείτε πόσες σφυγμομετρήσεις έγιναν, όλο τον καιρό που συζητούσαν τις αλλαγές στο Σύνταγμα της χώρας, για να μάθουν αν ο λαός ήταν υπέρ αυτής ή της άλλης τροποποίησης. Αντί αυτού, οι υπηρέτες σχεδιάζουν και αποφασίζουν το μέλλον μας και κάθε τέσσερα χρόνια έρχονται ενώπιον του λαού και ουσιαστικά του λένε: μπορείς να διαλέξεις εμένα ή εκείνον, γνώριζε όμως ότι και οι δύο ανήκουμε στην ίδια κοτζαμπάσικη τάξη, υπηρετούμε τα ίδια “κτήνη” και τα σχέδια μας για το μέλλον σου δεν πρόκειται να αλλάξουν όποιον και να επιλέξεις. Όπως δείχνουν οι σφυγμομετρήσεις, οι λαοί έχουν μία εμπειρική και διαισθητική κατανόηση ότι η δημοκρατία μετατρέπεται ουσιαστικά σε μία απάτη όταν ένα τεχνολογικό βιομηχανικό σύστημα ελέγχεται πλήρως από “τα κτήνη” και τους υπηρέτες τους.
Από τα πιο ενδιαφέροντα και σημαδιακά φαινόμενα της ελληνικής δημοκρατίας είναι ότι οι δύο “νεκρόφιλοι”* της Δεξιάς και οι δύο περιπλανώμενοι θλιβεροί “διανοητές” της Αριστεράς βρήκαν στέγη κάτω από την “συμμετοχική δημοκρατία” του κ. Παπανδρέου. Τους πέντε συνδέει όχι η αγάπη τους για την δημοκρατία αλλά ο μεγάλος τους θαυμασμός για τον αμερικανικό “πολιτισμό” και ο άρρηκτος ομφάλιος λώρος.
Στα “κτήνη” και τους υπηρέτες τους η δημοκρατία είναι καλή και αποδεκτή μόνο όταν οδηγεί στις “σωστές” αποφάσεις ώστε πάντα κερδισμένοι να είναι οι “σωστοί” μπαγάσηδες. Ποιοι είναι αυτοί οι μπαγά-σηδες; Τον 19ο αιώνα ο Thomas Jefferson κατονόμασε τους “τραπεζικούς θεσμούς και τις μεγάλες επιχειρήσεις”. Τον 20ό αιώνα ο μεγάλος Αμερικανός φιλόσοφος John Dewey διατύπωσε το αμίμητο “Πολιτική είναι η Σκιά που ρίχνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις πάνω στην κοινωνία”. Έτσι εμείς μπορούμε να παίζουμε όσο θέλουμε με την Σκιά, την ουσία όμως δε θα την αλλάξουμε. Γι’ αυτό εξάλλου μπορούν και διαλαλούν οι υπηρέτες ότι “η οικονομία πάει καλά” ενώ ο κόσμος υποφέρει. Αν όμως η δημοκρατία ξεφύγει απ’ τις “σωστές” αποφάσεις, τότε πάντα υπάρχει η δυνατότητα ξαφνικής και οργανωμένης αποδημίας κεφαλαίων, ανατροπής της κυβέρνησης ή”αλλαγής καθεστώτος” για να συνετιστεί/? δημοκρατία.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
Οι υπηρέτες διαλαλούν ότι “ιδιωτικοποίηση” σημαίνει “αύξηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας”, “λύτρωση της παραγωγικής διαδικασίας από πολιτικές παρεμβάσεις”, και οδηγεί σε “αύξηση της παραγωγικότητας και καλύτερη ζωή για όλους”. Μετάφραση: Ιδιωτικοποίηση είναι η μεταφορά δημόσιων παραγωγικών πόρων από το κράτος “στα κτήνη”. Οι υπηρέτες (ειδικοί γαρ) κατάφεραν να συμπεριλάβουν στους προς μεταφορά δημόσιους παραγωγικούς πόρους, ακόμη και τους φυσικούς πόρους (γη, δάση, νερό, αέρα, συχνότητες) τους οποίους οι λαοί είχαν εμπιστευτεί στις κυβερνήσεις τους να τα διαχειριστούν προς όφελος όλων. Αναπόσπαστο δε κομμάτι αυτής της διαδικασίας μεταφοράς των πόρων είναι η συναλλαγή και η διαφθορά (τα ζούμε ήδη). Βέβαια, έχουν δίκιο οι υπηρέτες ότι υπό ιδιωτικό έλεγχο αυξάνει η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα, αλλά κυρίως στη διαχείριση της συναλλαγής και της διαφθοράς καθώς και στην ταχύτητα και βαρβαρότητα της καταπίεσης του κόσμου.
Οι “πολιτικές παρεμβάσεις” γιατί να θεωρούνται άραγε τόσο κακές; Είναι κυρίως τα παιγνίδια που παίζουν οι κυβερνήσεις για να φέρουν ένα είδος ισορροπίας ανάμεσα στα αδηφάγα “κτήνη” και στις πραγματικές ανάγκες του κόσμου. Παλαιότερα το λέγαμε κοινωνικό κράτος. Σήμερα το παραχωρούμε στις αυταρχικές, ανεξέλεγκτες και ανυπόλογες ιδιωτικές τυραννίες, στα γνωστά μας “κτήνη”.
Αν συνεχίσει κανείς να παραμερίζει τα “κορακίστικα” των ειδικών και να μεταφράζει τα λεγόμενα των υπηρετών, γρήγορα ανακαλύπτει ότι, όχι μόνο ο αυτοκράτορας είναι γυμνός αλλά έχει και μια ξεδιάντροπη στύση η οποία δείχνει τον δρόμο για μεγαλύτερη δυστυχία των πολλών καθώς μετατρέπονται σε βορά “των κτηνών”. Τα δικά μας “κτήνη”, μικρά και αιμοβόρα, θα τα βρείτε με το μουσούδι τους χωμένο στο παχνί του δημόσιου τομέα και τα χέρια τους βουτηγμένα στο δημόσιο κορβανά. Όμως δεν καταλαβαίνουν (διαθέτουν μόνο ένστικτα) ότι αποτελούν μόνο τα “όρνια” πάνω από το κουφάρι του δημόσιου τομέα και ότι μόλις εμφανιστεί η υπερεθνική ύαινα αυτά θα εξαφανιστούν.
Χάνει κανείς τα λόγια του όταν προσπαθεί να πείσει με επιχειρήματα “τα κτήνη” να σταματήσουν την καταστρεπτική τους πορεία. Και αυτό διότι δεν διαθέτουν λογική. Χάνει κανείς το χρόνο του όταν προσπαθεί να συγκινήσει “τα κτήνη” περιγράφοντας τα τραγικά αδιέξοδα στα οποία οδηγούν αμέτρητες ψυχές. Και αυτό διότι δεν διαθέτουν αισθήματα.
Το μόνο που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε είναι να περιορίσουμε στο ελάχιστο τη ζούγκλα μέσα στην οποία τριγυρίζουν αυτά “τα κτήνη”, όπου και θα πεθάνουν τον Μαλθουσιανό τους θάνατο, για να διευρύνουμε έτσι τον χώρο όπου μπορούν να ζήσουν άνθρωποι. Στο κάτω κάτω, τι αξία έχει η δημοκρατία, η οποιαδήποτε δημοκρατία, όταν οι απόψεις μας διαμορφώνονται, οι επιθυμίες μας κατασκευάζονται, τα όνειρά μας μανιπουλάρονται, οι ελπίδες μας σχηματίζονται, οι αξίες μας δημιουργούνται, οι πιο βαθιές ανθρώπινες ανάγκες μας αποκρύπτονται και οι αποφάσεις μας παίρνονται από “τα κτήνη” και τους υπηρέτες τους. Τι αξία μπορεί να έχει η δημοκρατία όταν ηγεμονεύεται από ξύπνιους και “μορφωμένους” ψεύτες.
22/6/04
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
* “νεκρόφιλοι”, διότι συνεχίζουν να ερωτοτροπούν και να συνουσιάζονται δημόσια με την “ελεύθερη αγορά” και το “ελεύθερο εμπόριο” και δεν έχουν πάρει είδηση πως αυτά είναι νεκρά εδώ και πολλά χρόνια.
