Για τα νέα προγράμματα σπουδών στο μάθημα της Ιστορίας

Του Τάσου Χατζηαναστασίου

Τα νέα προγράμματα έχουν εκπονηθεί από ιστορικούς του σχολείου και πανεπιστημιακούς ύστερα από ανοιχτή προκήρυξη και αξιοκρατική επιλογή. Στα πολύ θετικά των νέων προγραμμάτων επισημαίνω το ότι δεν διακατέχονται από ιδεοληψία, και επικρατεί μία ισορροπημένη, νηφάλια και προσεγμένη προσέγγιση σε όλα τα θέματα. Επανέρχεται βασικά η δημοκρατική πατριωτική και με σεβασμό στους άλλους λαούς κυρίως όμως στην ιστορική αλήθεια, προσέγγιση που χαρακτήριζε τα βιβλία Ιστορίας το μεγαλύτερο διάστημα της Μεταπολίτευσης, ως την εποχή που απέκτησαν την ιδεολογική ηγεμονία οι εθνομηδενιστικές αντιλήψεις και επιχείρησαν να επιβληθούν και στη σχολική Ιστορία.
Η τελευταία απόπειρα των φορέων αυτής της «σχολής» ήταν μέσω της λεγόμενης «επιτροπής Γαβρόγλου» στην οποία συμμετείχαν δέκα ιστορικοί, αποκλειστικά σχεδόν της νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας, πολύ συγκεκριμένης πολιτικής τοποθέτησης (αριστερής, με έντονη την παρουσία σ’ αυτήν φανατικών εθνομηδενιστών) χωρίς φυσικά να έχει προηγηθεί προκήρυξη. Αντίθετα, οι συνάδελφοι που εργάστηκαν για την εκπόνηση των νέων προγραμμάτων είναι ιστορικοί με εξαιρετικά προσόντα, τα οποία μοριοδοτήθηκαν και τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν και είναι στη διάθεση όλων, καλύπτουν όλες τις ιστορικές περιόδους και συνεργάστηκαν αρμονικά χωρίς ιδιαίτερες διαφωνίες σε καίρια ζητήματα, παρότι προέρχονται από κάθε πλευρά του πολιτικού φάσματος. Μένει, βέβαια, να δούμε στην πράξη, γιατί πολλά έχουμε δει σ’ αυτήν τη χώρα να συμβαίνουν, το πώς θα φτάσουν τα νέα προγράμματα να εφαρμοστούν και κυρίως ποιο θα είναι το περιεχόμενο των νέων βιβλίων.
Σε πρόσφατο αφιέρωμα της εφημερίδας Καθημερινή (28.3.2021) φιλοξενείται και δικό μου κείμενο, που είχε την εξής περιπέτεια: Το κείμενο αρχικά ήταν να δημοσιευτεί στην έντυπη έκδοση στο πλαίσιο του σχετικού ρεπορτάζ, αλλά δεν περιελήφθη σ’ αυτήν «λόγω έλλειψης χώρου», όπως ενημερώθηκα. Έτσι, δημοσιεύτηκε τελικά στην ηλεκτρονική έκδοση όπου διαπιστώθηκε ότι ήταν το μοναδικό που δεν είχε χωρέσει στην έντυπη έκδοση.
Στο κείμενο αυτό, επισημαίνω την ιστορία των νέων προγραμμάτων, «τα οποία προέκυψαν από επιτροπή που ορίστηκε από τα τμήματα Ιστορίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και είχαν ολοκληρωθεί το 2015 αλλά, για άγνωστους λόγους, παρέμειναν στο συρτάρι. Η τότε κυβέρνηση επέλεξε να ορίσει δική της επιτροπή, που εκπόνησε καινούρια προγράμματα, τα οποία, όμως, προκάλεσαν ισχυρές αντιδράσεις με πιο χαρακτηριστικές των τμημάτων Ιστορίας και των ενώσεων των εκπαιδευτικών. Σήμερα λοιπόν, επανέρχονται, ανανεωμένα, τα προγράμματα που είχαν αγνοηθεί και ήταν το αποτέλεσμα της συνεργασίας εκπαιδευτικών και πανεπιστημιακών μετά από ανοιχτή προκήρυξη χωρίς αποκλεισμούς».

Μία πρώτη συνοπτική κριτική αποτίμηση των νέων προγραμμάτων για το μάθημα της Ιστορίας
Σε ό,τι με αφορά, έχω απασχοληθεί στην εκπόνηση των προγραμμάτων του γενικού λυκείου για τα οποία έχω να πω τα εξής:
1) Διατηρώ επιφυλάξεις για την επιλογή της θεματικής ιστορίας αντί της χρονολογικής και μένει να δοκιμαστεί στην πράξη εάν θα είναι παιδαγωγικά και μορφωτικά αποδοτική.
2) Προβλέπεται η διδασκαλία καίριων εθνικών ζητημάτων, όπως το Μακεδονικό και το Κυπριακό, αλλά και κρίσιμων διεθνών ζητημάτων, όπως το Μεσανατολικό, από μία σκοπιά που δεν προσβάλλει την ιστορική μνήμη, αλλά αντίθετα οπλίζει με τις αναγκαίες γνώσεις τον αυριανό πολίτη έτσι ώστε να έχει κρίση και άποψη προκειμένου να υπερασπιστεί τα εθνικά δίκαια και τα δικαιώματα των λαών γενικότερα.
3) Υπάρχει σοβαρό έλλειμμα κατά τη γνώμη μου σε ό,τι αφορά την ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού και επαφίεται στον διδάσκοντα να αξιοποιήσει τις οδηγίες που υπαγορεύουν την αξιοποίηση της τέχνης για τη διδασκαλία των προβλεπόμενων από το πρόγραμμα ενοτήτων.
4) Δίνεται έμφαση στην ιστορία των θεσμών, τη δημογραφία και την οικονομία και μ’ αυτόν τον τρόπο προσεγγίζονται τα ιστορικά γεγονότα πολύπλευρα και γίνονται περισσότερο κατανοητές οι εξελίξεις και τα ιστορικά φαινόμενα.
5) Η παγκόσμια ιστορία καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της ύλης.
6) Αντικαθίσταται, επιτέλους, το βιβλίο της ομάδας προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών από ένα βιβλίο που αφορά τις ιστορικές σπουδές, τη θεωρία και τη μεθοδολογία της ιστορικής επιστήμης.

• Ο Τάσος Χατζηαναστασίου είναι δρ. Ιστορίας και εκπαιδευτικός.