Τις ημέρες πριν την συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν, πολλαπλασιάστηκαν οι βαρύνουσες φωνές εντός των ΗΠΑ που ζητούν ριζική αναθεώρηση στην αμερικάνικη αντιμετώπιση της Τουρκίας.
Μπορεί η συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν να μην επέφερε καμία ουσιαστική αλλαγή στο κλίμα που επικρατεί στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, όπως ήδη έγραφε ο Γ. Καραμπελιάς στη Ρήξη της προηγούμενης Παρασκευής. Εντούτοις πίσω στις ΗΠΑ, καταγράφονται βαρύνουσες για την επιδραστικότητά τους φωνές, που ζητούν από τον Αμερικάνο Πρόεδρο να προβεί σε μια συνολική αναθεώρηση της αμερικάνικης στρατηγικής έναντι της Τουρκίας.
Ο ειδησεογραφικός κολοσσός της Bloomberg ανήρτησε κείμενο στις 13 Ιουνίου 2021, υπογεγραμμένο μάλιστα από την Συντακτική του Επιτροπή, στο οποίο ζητείται από τον Αμερικάνο Πρόεδρο να “κόψει τον γόρδιο δεσμό με την Τουρκία”. Η εισαγωγή του άρθρου, που παρατίθεται μεταφρασμένη, είναι εξόχως χαρακτηριστική:
«Η Τουρκία έχει εδώ και πολύ καιρό εγκαταλείψει τη Δύση. Ο πρόεδρός της, Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει συνδέσει τη χώρα του με έναν άξονα δυνάμεων που αντιτίθεται ανοιχτά στα δυτικά συμφέροντα: Την Κίνα, την Ρωσία και το Ιράν. Αυτό, βέβαια, είναι δικαίωμά του ως λαϊκού, και εκλεγμένου ηγέτη της χώρας.
Ωστόσο, ο Ερντογάν την ίδια στιγμή απολαμβάνει την προστασία των δυτικών στρατιωτικών συμμαχιών, καθώς και των οικονομικών οργανισμών. Θέλει η Τουρκία να παραμείνει μέσα στην Βορειο-Ατλαντική Συμμαχία, την ίδια στιγμή που αγοράζει οπλικά συστήματα τα οποία υπονομεύουν την ασφάλεια της Συμμαχίας, και προσβάλει κατά πρόσωπο ηγέτες άλλων χωρών που είναι μέλη της. Ζητάει “αμοιβαία εμπιστοσύνη” με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ταυτόχρονα απειλεί να την πλημμυρίσει με εκατομμύρια μετανάστες.
Η Δύση οφείλει να αντιδράσει θέτοντας τέλος στην ανοχή της στην τουρκική επιθετικότητα. Το καλύτερο βήμα που μπορεί να γίνει αυτό είναι το ΝΑΤΟ, όπου η υπομονή των υπολοίπων εταίρων εναντίον του Ερντογάν ήδη εξαντλείται…».
Αντίστοιχη αίσθηση όμως και η ανάλυση της κορυφαίας ιστοσελίδας για θέματα αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, της Επιθεώρησης Foreign Affairs.
Στο άρθρο που υπογράφει η Ασλί Αϊντιντασμπάς, πρώην δημοσιογράφος της Τζουμοχουριέτ και της Μιλιέτ, και νυν ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, με τον χαρακτηριστικό τίτλο ότι «Η Τουρκία δεν θα επιστρέψει στο Δυτικό μαντρί». Στην ανάλυσή της, η Αϊντιντασμπάς λέει ότι ο Ερντογάν, δεν έχει σκοπό να καταλήξει με την Ευρασία ή τον Ευρωατλαντισμό, απλώς επιδιώκει να διατηρεί σχέσεις και με τους δύο, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τις αντιθέσεις τους, και να στερεώσει τον ρόλο της Τουρκίας ως μεγάλης δύναμης. Υπενθυμίζει ότι κάτι τέτοιο είχε πράξει η Οθωμανική Αυτοκρατορία όταν αποδυναμώνονταν, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο μιας πολιτικής ισορροπιών που εγκαινίασε ο Αβδούλ Χαμίτ ο Β΄, ενώ σήμερα τα φίλα προσκείμενα στον Ερντογάν ΜΜΕ, αρέσκονται να τον παραλληλίζουν με τον Οθωμανό Σουλτάνο. Πως όμως εφαρμόζεται αυτό στις σημερινές συνθήκες;
Η Ασλί Αϊντιντασμπάς γράφει χαρακτηριστικά: «Η πραγματική δεξιότητα του Ερντογάν είναι να εκμεταλλεύεται τα κενά στο διεθνές σύστημα βρίσκοντας ευκαιρίες και να εκμεταλλεύεται τις αμερικανο-ρωσικές αντιθέσεις. Στη Συρία, για παράδειγμα, η παρουσία της Τουρκίας συνιστά μόνιμη απειλή για τις υποστηριζόμενες από τους Αμερικάνους, κουρδικές δυνάμεις, αλλά η Ουάσιγκτον έχει επίσης κατανοήσει ότι η Τουρκία χρησιμεύει και ως παράγοντας ανάσχεσης της ρωσικής επέκτασης. Στην Λιβύη, ο Ερντογάν εντόπισε το κενό και κινήθηκε πολύ γρήγορα. Το 2019, ο στρατιωτικός ηγέτης Χαλιφά Χαφτάρ οδήγούσε τα στρατεύματά του εναντίον της συριακής κυβέρνησης με την υποστήριξη της Ρωσίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η απελπισμένη κυβέρνηση προσέτρεξε στην πόρτα των ευρωπαϊκών δυνάμεων εκλιπαρώντας για βοήθεια. Οι περισσότερες όμως από αυτές ούτε νοιάστηκαν, ούτε τόλμησαν να επέμβουν. Αλλά η Τουρκία το έκανε: Οι δυνάμεις της συνέβαλαν στην συγκράτηση του Χαφτάρ, δίχως να απαιτηθούν μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες. Συμμετέχοντας στις εν λόγω συγκρούσεις, η Τουρκία δημιουργεί χώρο για τον εαυτό της, σε μια εποχή όπου ο ανταγωνισμός μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων εντείνεται. Στόχος της Άγκυρας, όπως πολύ συχνά το θέτουν διάφοροι σχολιαστές, είναι “να δημιουργήσει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων” για τον εαυτό της».
Όσο για τις προσδοκίες που καλλιεργούνται στην Δύση ότι μια άλλη τουρκική κυβέρνηση θα γυρνούσε την πλάτη της στην στρατηγική αναβίωσης του γεωπολιτικού μεγαλείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το άρθρο αναφέρει σχετικά:
«Είναι δύσκολο να φανταστούμε οποιονδήποτε Τούρκο ηγέτη, είτε του κυβερνώντος κόμματος είτε της αντιπολίτευσης, που θα συγκρουστεί με τις εθνικιστικές τάσεις της χώρας του, και θα τοποθετηθεί αμετάκλητα υπέρ της Δύσης.
Στην μακρά διάρκεια, η ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα επιμείνει με αυτόν ή με οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο. Η Άγκυρα θα συνεχίσει να διεκδικεί την κυριαρχία της στην Νοτιο-Ανατολική Μεσόγειο, να απορροφά τους πόρους της στην στρατιωτική της ανάπτυξη, και να διευρύνει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή.
Το να ευθυγραμμιστεί ως πιστό μέλος της διατλαντικής κοινότητας δεν έχει την έλξη που κάποτε είχε, ούτε μπορεί να αμφισβητήσει την γοητεία που έχει η αυτόνομη προβολή ισχύος από την πλευρά της Άγκυρας. Η Τουρκία έχει πλέον διεκδικήσει την κληρονομιά μιας αυτοκρατορίας, κι έτσι, θα επιδιώξει το δικό της ξεχωριστό δρόμο, το Sonderweg της»
Η αναφορά στο Sonderweg [Ζόντερβεγκ], βέβαια, δεν είναι τυχαία. Είναι η θεωρία του ιστορικού πεπρωμένου την οποία ακολουθούσαν οι Ναζί για να εξαπολύσουν την αναθεωρητική πολιτική τους, η οποία και οδήγησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό και μόνο λέει πολλά για την καινούρια εικόνα για την Τουρκία που τείνει να κυριαρχήσει στη Δύση μεταξύ των διαμορφωτών της κοινής γνώμης αλλά και της εξωτερικής πολιτικής. Ανεξαρτήτως, λοιπόν, του τι ειπώθηκε και τι δεν ειπώθηκε κεκλεισμένων των θυρών κατά τη συνάντηση του Μπάιντεν με τον Ερντογάν, είναι σαφές ότι στα μετόπισθεν ακόμα και μεταξύ σημαντικών παραγόντων του κατεστημένου δημιουργείται μια εξόχως αρνητική δυναμική έναντι της Τουρκίας.
Ελάχιστες αντίθετα είναι οι φωνές που επιμένουν στα όσα υποστηρίζει η παράταξη του κατευνασμού στην Ελλάδα , που με αφορμή της συνομιλίες για το πάγωμα της έντασης στο Αιγαίο, επαναλαμβάνει μονότονα περί momentum βελτίωσης των σχέσεων…
