Ισλάμ και παγκοσμιοποίηση, η θανάσιμη διελκυστίνδα -

Το κείμενο του Γιώργου Καραμπελιά, είναι απόσπασμα από τον πρόλογο της 2^ης έκδοσης του βιβλίου Ισλάμ και Παγκοσμιοποίηση, η θανάσιμη διελκυστίνδα. Το αναδημοσιεύουμε σήμερα, 20 χρόνια μετά το κτύπημα της Αλ Κάιντα στους Δίδυμους Πύργους του World Trade Center στην Νέα Υόρκη, καθώς η απόσταση των 2 δεκαετιών και οι εξελίξεις που έχουν μεσολαβήσει αποδεικνύουν την αναλυτική του εγκυρότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε (2001) η άποψη ότι η 11η Σεπτεμβρίου σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της αμερικάνικης, μονοπολικής παγκοσμιοποίησης απορρίπτονταν συλλήβδην τόσο από την αριστερά όσο και από την δεξιά, καθώς εδραία ήταν η αντίθεση πεποίθηση, ότι τα γεγονότα θα επιταχύνουν την έλευση μιας αμερικανικής παντοκρατορίας. Είκοσι χρόνια μετά, ξέρουμε τι από τα δύο συνέβη… (ardin-rixi.gr)

του Γιώργου Καραμπελιά

Δεν είχε προλάβει να στεγνώσει το μελάνι από τους διθυράμβους που συνόδευσαν το τέλος της χιλιετίας και την αρχή μιας νέας, απαστράπτουσας, τεχνοκρατικής και κλωνοποιημένης ανθρωπότητας και η τρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον ήρθε να ανατρέψει βίαια και ριζικά τα δεδομένα. Πριν προλάβει να χωνευτεί η λογική του τέλους της ιστορίας που ανήγγελλε από τις ΗΠΑ ο Φουκουγιάμα, οι εξελίξεις σε «Βορρά» και «Νότο» υπενθύμισαν πως όχι μόνο η ιστορία δεν έχει τελειώσει αλλά και ότι το «ειδύλλιο» που συνόδευσε την κατάρρευση της μιας υπερδύναμης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας φτάνει στο τέλος του: Πόλεμος στον Κόλπο, αιματηρή αποσύνθεση της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης, οικονομική ανάδυση της Νότιας και Ανατολικής Ασίας, κρίση των χρηματιστηρίων, γιγάντωση του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης, τέλος, το φοβερό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η νέα χιλιετία δεν θα είναι και τόσο ειδυλλιακή όσο πολλοί φαντάστηκαν.

Η παγκοσμιοποίηση, προκαλώντας βαθύτατες ανατροπές σε πολιτισμούς και κοινότητες, ανασκάπτοντας παραδοσιακές και μη ταυτότητες, επιβάλλοντας εκ των άνω ένα ενιαίο κοινωνικό και πολιτισμικό μοντέλο, οδηγεί -ιδιαίτερα σε πολιτισμικά πρότυπα εξόχως παραδοσιοκεντρικά όπως το Ισλάμ- σε αντιδράσεις που πλήττουν καίρια την ίδια την αναπαραγωγή της.

Η Σοβιετική Ένωση ήταν η πρώτη που προσπάθησε να εγκαθιδρύσει ένα παγκοσμιοποιητικό μοντέλο, εκείνο του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η κατάρρευσή της είχε εσωτερικές αιτίες αλλά πυροδοτήθηκε μετά την εισβολή στο Αφγανιστάν, το 1979, και την αναζωπύρωση του ισλαμισμού που προκάλεσε αυτή η εισβολή με τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα και τα εκατομμύρια των προσφύγων, στις νότιες και κεντρικές ισλαμικές δημοκρατίες της. Στην απόπειρά τους να επιβάλουν το νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιητικό μοντέλο, οι ΗΠΑ, και η Δύση στο σύνολό της, δέχτηκαν ένα κοσμοϊστορικό χτύπημα με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στα κέντρα της αμερικανικής ισχύος.

Ο πόλεμος των πολιτισμών, κατά τη θεωρία του Χάντιγκτον, τον οποίο επικαλέστηκε και χρησιμοποίησε η Δύση για να συντρίψει τον ορθόδοξο κόσμο, και ιδιαίτερα τη Γιουγκοσλαβία, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, στρέφεται πλέον ενάντια στους ίδιους τους εμπνευστές του. Και εάν ισχύει το γεγονός πως το κτύπημα προέρχεται από τους ισλαμιστές της «Βάσης» του Μπιν Λάντεν, τότε προσλαμβάνει διαστάσεις κυριολεκτικά βιβλικές. Ο Αρμαγεδδών που κτύπησε τις ΗΠΑ αποτελεί τη συνέχεια εκείνου που είχε πλήξει τη Σοβιετική Ένωση και ο οποίος προετοιμάστηκε από τις ίδιες τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ: Οι ισλαμιστές, που εξοπλίστηκαν από τη CIA για να υπονομεύσουν τη σοβιετική επέμβαση στο Αφγανιστάν, στρέφονται σήμερα ενάντια στο χέρι που τους εξέθρεψε. Πρόκειται κυριολεκτικά για την ισλαμική μάστιγα του Θεού και το συμπέρασμα είναι σαφές: Μία διαδικασία παγκοσμιοποίησης η οποία εκπορεύεται από συγκεκριμένα κέντρα (στο παρελθόν την ΕΣΣΔ και σήμερα τις ΗΠΑ), χωρίς να συνυπολογίζει και να συμπεριλαμβάνει τους υπόλοιπους πολιτισμούς και λαούς, που οικοδομείται ενάντιά τους ή παρά τη θέλησή τους, είναι καταδικασμένη να αποτύχει, με τραγικές συνέπειες για όλους τους λαούς, θύτες και θύματα.

Εν τέλει, φαίνεται να επιβεβαιώνονται οι φόβοι του Χάντιγκτον για μια εκτεταμένη «σύγκρουση των πολιτισμών», ιδιαίτερα μεταξύ της ιουδαιο-προτεσταντικής Δύσης και του Ισλάμ. Μια σύγκρουση που ακολουθεί την πολύ μικρότερης έκτασης αντιπαράθεση μεταξύ της καθολικής και προτεσταντικής Δύσης και του ορθόδοξου κόσμου, αντιπαράθεση η οποία εκτυλίχθηκε σε πολλά μέτωπα, από το… Αφγανιστάν έως τη Γιουγκοσλαβία και από την Τσετσενία έως το Κοσσυφοπέδιο, όπου ο ισλαμισμός λειτούργησε μάλλον σε συμμαχία με τη Δύση. Σήμερα, οι συμμαχίες ανατρέπονται δραματικά. Η Δύση, παρά τα ισχυρότατα συμφέροντά της, πετρελαϊκά και γεωπολιτικά, στον αραβικό και τον ισλαμικό κόσμο, αντιμετωπίζοντας μια πρόκληση χωρίς προηγούμενο, οδηγείται σε μερική τουλάχιστον ρήξη με το Ισλάμ, ρήξη που πρόκειται να εξελιχθεί σε βάθος χρόνου και να οδηγήσει σε απρόσμενες ανακατατάξεις.

Απεδείχθη ότι η τεχνολογική υπεροχή και η λεγόμενη παντοδυναμία της Δύσης είναι εν τέλει ανίσχυρες μπροστά στην ανθρώπινη πολυπλοκότητα και βούληση. Άρκεσαν ορισμένοι άνθρωποι αποφασισμένοι να πεθάνουν για να καταφέρουν ένα κοσμοϊστορικό κτύπημα στη μεγαλύτερη υπερδύναμη της ιστορίας. Αυτό είχε ήδη καταδειχθεί στο Βιετνάμ. Τώρα έρχεται μια νέα τραγική επιβεβαίωση και οι συνέπειες του πλήγματος δεν θα είναι αναστρέψιμες.

Οι ΗΠΑ θα χτυπήσουν, βεβαίως, προς όλα τα αζιμούθια -αφού η «χάρτινη τίγρη» διαθέτει ακόμα σιδερένια νύχια- και είναι σίγουρο πως ο κόσμος μας θα γνωρίσει την «συμψηφιστική» μανία τους με πλήγματα επί δικαίων και αδίκων και ουσιαστικό περιορισμό των ελευθεριών. Όμως τα βασικά δεδομένα δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής όχι μόνο αποδείχτηκαν ανίσχυρες να αποτρέψουν ένα τέτοιο θανατηφόρο κτύπημα, καθώς τα υπερσύγχρονα μέσα ασφαλείας που διέθεταν ήταν απολύτως ανεπαρκή, αλλά και έδωσαν, για τουλάχιστον 24 ώρες, την εικόνα μιας οπερετικής υπερδύναμης της οποίας ο πρόεδρος κρυβόταν «από χωρίου εις χωρίον» για να ξεφύγει… από τον Μπιν Λάντεν, μέσα στην ίδια του τη χώρα! Κυρίως, όμως, απώλεσαν δια μιας την αξιοπιστία τους να διαχειρίζονται τις τύχες του κόσμου.

[ ]

Στο οικονομικό πεδίο, πίσω από την αυταπάτη της παντοδυναμίας, έχουν ήδη απωλέσει την οικονομική πρωτοκαθεδρία από την Ασία, ιαπωνική και σινική. Τα χρηματιστήρια καρκινοβατούν από δική τους ευθύνη και η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται (με πρωταρχικό υπεύθυνο το τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου των συναλλαγών των ΗΠΑ). Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι κλιματικές αλλαγές επιταχύνονται για τον επιπρόσθετο λόγο ότι οι ΗΠΑ αρνούνται να δεχθούν περιορισμούς και δεν υπογράφουν το πρωτόκολλο του Κιότο. Τα μόνα στοιχεία που έχουν απομείνει για να αιτιολογούν την ηγεμονία τους είναι η πολιτική και στρατιωτική ισχύς και το κύρος τους [1].

Όταν πλήττονται και αυτά, όπως συνέβη με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, τότε ο βασιλιάς αποκαλύπτεται γυμνός και μια νέα τάξη καθίσταται αναγκαία στις διεθνείς σχέσεις.

Η παγκοσμιοποίηση πολιορκείται πανταχόθεν και η καθοδική πορεία της δεν είναι πλέον αναστρέψιμη.

Αφού περάσει η πρώτη κρίση, και μετά τις αρχικές αμερικανικές αντιδράσεις, που θα εμπλέξουν όλο και βαθύτερα τις ΗΠΑ στο ισλαμικό αδιέξοδο, όλο και περισσότερες χώρες θα αρχίσουν να απομακρύνονται από την αμερικανική υπερδύναμη, θα διεκδικούν την οικοδόμηση μιας νέας παγκόσμιας ισορροπίας με περισσότερους παίκτες και πρωταγωνιστές, θα επιδιώκουν μια οικονομική τάξη που θα στηρίζεται περισσότερο σε περιφερειακές δομές, πιο ελεγχόμενες και πιο ελέγξιμες, και θα μπει φραγμός στην ασυδοσία των αμερικανικών πολυεθνικών. Γεγονός που θα προκαλέσει αυξανόμενη αντίθεση με τις ΗΠΑ, κινητοποιώντας και εντείνοντας τον τυχοδιωκτισμό τους.

Η παγκοσμιοποίηση υπήρξε αποδοτική για τις παγκόσμιες ελίτ μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Όταν όμως μπαίνει σε κρίση, όταν το πτωτικό ντόμινο των χρηματιστηρίων πλήττει τις ίδιες τις ευρωπαϊκές οικονομίες, τότε η ανάγκη μιας αποδέσμευσης από την αμερικανοκρατούμενη παγκοσμιοποίηση θα γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Η αρχή του τέλους

Κανείς μας, ωστόσο, δεν μπορεί ακόμα να συνειδητοποιήσει πως η θεωρία του τέλους της ιστορίας και της κυριαρχίας της «παγκοσμιοποίησης» θα γνώριζε, στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, ένα τόσο δραματικό τέλος, συμπαρασύροντας μαζί της χιλιάδες ανυποψίαστα θύματα.

Αν, όμως, πράγματι υπάρχει κάποιο τέλος, ή μάλλον αρχή του τέλους, είναι εκείνο της ηγεμονίας της Δύσης, το τέλος της ιστορίας ως δυτικής κατασκευής, το «τέλος» της ιστορίας της Δύσης και των εξαγγελιών της, όπου μοιάζει να μην έχει μείνει τίποτε άλλο να βιωθεί και να πραγματοποιηθεί σε συλλογικό επίπεδο.

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ανέδειξε τον δυτικό κόσμο και το εμπόρευμα ως τους απόλυτους κυρίαρχους του πλανήτη, ενώ ο ορίζοντας των ανθρώπων και των προσπαθειών τους έμοιαζε να συρρικνώνεται απλώς στη διεκδίκηση μιας βελτιωμένης θέσης μέσα σε ένα πλαίσιο άκαμπτο και απαραβίαστο. Γι’ αυτό ο δυτικός άνθρωπος βίωσε την εξάντληση της αντιπαράθεσης κρατικού σοσιαλισμού και φιλελεύθερου καπιταλισμού ως τέλος της ιστορίας. Γι’ αυτό και τα διακόσια χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση χαιρετίστηκαν (sic!) το 1989 ως το οριστικό τέλος της επανάστασης.

Η δυτική νεωτερικότητα δεν έχει να προσφέρει τίποτε άλλο πέρα από τον ασθματικό χρόνο των διασυνδεδεμένων χρηματιστηρίων του πλανήτη. Όσο για τον Τρίτο Κόσμο, δεν είναι παρά μια no man’s land, που θα πρέπει να τιθασευτεί αυτή την περίοδο της πληθυσμιακής έκρηξης και της «μετάβασης», περίοδο κατά την οποία οι λεγεώνες της Δύσης θα πρέπει να επιβάλουν την τάξη και να καταστείλουν τις εκρήξεις του πυρετού των αποκλήρων. Ο «Τρίτος Κόσμος» είναι ο χώρος των βαρβάρων, όπου ανθούν περίεργοι μεσσιανισμοί, όπως ο ισλαμισμός, πεθαίνουν κατά εκατομμύρια, αλλά γεννιούνται κατά δεκάδες εκατομμύρια και από όπου δεν μπορεί να έλθει κανένα μήνυμα ελπίδας για τους κουρασμένους λεγεωνάριους. Ιστορίες του λυκόφωτος…

Με τον πόλεμο ισλαμικής Ανατολής και Δύσης να έχει μόλις αρχίσει, κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας, στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, εγκαινιάζεται η βαθύτερη αλλαγή της οικονομίας, της κοινωνίας και των διεθνών σχέσεων από την εποχή της έναρξης του ψυχρού πολέμου.

Η καταστροφή των «Διδύμων» στη Νέα Υόρκη δεν είναι απλώς μια «απάντηση» του Ισλάμ στην ήττα που είχε καταφέρει στον Αραβικό Κόσμο η αμερικανική υπερδύναμη δέκα χρόνια πριν, με τον πόλεμο του Κόλπου, αλλά συνιστά τη δραματικότερη ανατροπή που έχει συντελεστεί μετά την κατάρρευση του σοβιετικού στρατοπέδου. Κυρίως, όμως, κλείνει με απρόβλεπτο τρόπο την περίοδο της μονοπολικής «υπερ-παγκοσμιοποίησης» και της δεκαετούς απρόσκοπτης ηγεμονίας των ΗΠΑ – της περιβόητης «δεκαετίας Κλίντον».

Οι άμεσες επιπτώσεις της νέας κρίσης στο Παλαιστινιακό και στους ευρύτερους συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή -όπου εμπλέκεται η Ελλάδα και το Κουρδιστάν- καθώς και εκείνες που αφορούν στην αντιπαράθεση Βορρά-Νότου, στην εξέλιξη της ενεργειακής πολιτικής και οικολογικής ισορροπίας του πλανήτη, όπως επίσης οι ιδεολογικές και ηθικές επιπτώσεις της, θα σφραγίσουν τη δεκαετία που άρχισε.