Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Metin Gurcan από το al-monitor.com (30/09/2021) μιας και περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για την ατζέντα των συζητήσεων Πούτιν – Ερντογάν στο Σότσι (a-r.gr)
Η εξατομικευμένη διπλωματία του Ερντογάν με τον Πούτιν ίσως ήταν το θέμα της συνάντησης κορυφής στο Σότσι
Metin Gurcan | πηγή: al-monitor.com 30-9-2021
Ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκαν για πρώτη φορά μετά από 18 μήνες στην ρωσική πόλη Σότσι στην Μαύρη Θάλασσα στις 29 Σεπτεμβρίου για συνομιλίες, οι οποίες αναμενόταν να εστιάσουν στις εντάσεις που αναδύθηκαν ξανά στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας, την οποία ελέγχουν αντάρτες.
Οι δύο ηγέτες είχαν συναντηθεί για τελευταία φορά στις 5 Μαρτίου του 2020, στη Μόσχα, για να καταλήξουν σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός έπειτα από μια βίαιη κλιμάκωση στο Ιντλίμπ, η οποία στοίχισε τη ζωή σε πλήθος τούρκων στρατιωτών. Ο Ερντογάν και ο Πούτιν είχαν συναντηθεί είκοσι έξι φορές από την σοβαρή κρίση στις διμερείς σχέσεις εξαιτίας της κατάρριψης από την Τουρκία ενός ρωσικού τζετ τον Νοέμβριο του 2015.
Στα πλάνα που δόθηκαν στα ΜΜΕ, οι δυο ηγέτες φαίνονται να απολαμβάνουν μια χαλαρή συζήτηση πριν από τη συνάντησή τους στο Σότσι, η οποία, παραδόξως, τελείωσε χωρίς συνέντευξη τύπου.
Μιλώντας πριν από τη συνάντηση, ο Ερντογάν είπε: «Πιστεύω ότι θα είναι πολύ ωφέλιμο να συνεχίσουμε την επιπλέον ενδυνάμωση των τουρκορωσικών σχέσεων. Τα κοινά βήματά μας όσον αφορά τη Συρία έχουν μεγάλη σημασία. Η ειρήνη εκεί εξαρτάται από τις τουρκορωσικές σχέσεις». Υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας στην αμυντική βιομηχανία και επεσήμανε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την Ρωσία στα συστήματα αεροπορικής άμυνας S-400, η προμήθεια των οποίων είχε ως αποτέλεσμα κυρώσεις στην Άγκυρα από τις ΗΠΑ. Από την πλευρά του, ο Πούτιν τόνισε τη σημασία των οικονομικών δεσμών με την Τουρκία. Και οι δύο ηγέτες απέφυγαν τα προβληματικά ζητήματα στις ανακοινώσεις τους προς τα ΜΜΕ.
Αντίθετα από προηγούμενες συνομιλίες, ο Ερντογάν και ο Πούτιν δεν συνοδεύονταν από τις αντίστοιχες αντιπροσωπίες και έναν επίσημο τούρκο διερμηνέα κατά τη διάρκεια της συνάντησης, η οποία κράτησε δυόμισι ώρες. Περιέργως, ο υπουργός Άμυνας Χουλούσι Ακάρ και ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου απουσίαζαν από την κουστωδία του Ερντογάν στο Σότσι. Στην αντιπροσωπεία ξεχώριζαν ο αρχηγός της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών Χακάν Φιντάν, και δύο βοηθοί του προέδρου, ο εκπρόσωπος Ιμπραχίμ Καλίν και ο υπεύθυνος επικοινωνίας Φαχρετίν Αλτούν.
Με δεδομένο το διάστημα που χρειαζόταν για τις μεταφράσεις, η πραγματική συζήτηση μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν είναι απίθανο να κράτησε παραπάνω από μια ώρα κι ένα τέταρτο, πράγμα που φαίνεται πολύ σύντομο για την πρώτη συνάντησή τους μετά από 18 μήνες και με πλήθος ακανθωδών θεμάτων στην ημερήσια διάταξη, όπως την αναμενόμενη αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία ομάδων βορείως του σημαντικού αυτοκινητόδρομου M4 στη Συρία, αποχώρηση η οποία θα αφήσει στη Δαμασκό τον έλεγχο της οδού· η αμοιβαία σύσταση διαδρόμων ασφαλείας ή εμπορικών περασμάτων και στις δυο πλευρές της οδού· προσπάθειες για να σχεδιαστεί ένα νέο σύνταγμα για τη Συρία, για να μην αναφέρουμε κι άλλα ζητήματα όπως η Λιβύη, η Ανατολική Μεσόγειος και η Μαύρη Θάλασσα· η αυξανόμενη συνεργασία σε θέματα στρατιωτικής τεχνολογίας τη Τουρκίας με την Ουκρανία· και ζητήματα ενεργειακά συμπεριλαμβανομένης της κοστολόγησης του φυσικού αερίου το οποίο αγοράζει η Τουρκία από τη Ρωσία, που πρόκειται να επανεξεταστεί σε τρεις μήνες.
Ποιος ήταν ο βαθύτερος σκοπός της συνάντησης λοιπόν; Για να ξεκινήσουμε, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι τουρκορωσικές σχέσεις έχουν γίνει τόσο προσωποποιημένες γύρω από τον Ερντογάν και τον Πούτιν ώστε κάθε μεγάλο ζήτημα τείνει να συζητείται μεταξύ τους. Το γεγονός ότι ο Ερντογάν δεν ένιωσε ανάγκη να πάρει στο Σότσι τον υπουργό Εξωτερικών του είναι το καλύτερο παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο το θεσμικό πλαίσιο της διαμόρφωσης και υλοποίησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής έχει καταρρεύσει και η διαδικασία λήψης αποφάσεων έχει επικεντρωθεί στο προεδρικό παλάτι. Τι συζήτησαν οι δυο ηγέτες; Υποσχέθηκε ο Ερντογάν κάτι στον Πούτιν, και με ποιο αντάλλαγμα; Συζήτησαν και τις πολιτικές τους προοπτικές; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Επίσης, τα κρατικά αρχεία της Τουρκίας θα γνωρίζουν μόνο τόσα όσα ο Ερντογάν θα είναι πρόθυμος να μοιραστεί. Αυτό ξανά δείχνει ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική όπως την γνωρίζαμε δεν υφίσταται πλέον, κι ότι έχει περιοριστεί σε εξωτερικές σχέσεις με σκοπό την πολιτική επιβίωση ενός προσώπου: Του Ερντογάν.
Μια που η διάρκεια της συνάντησης άφησε λίγο χρόνο για λεπτομερείς συζητήσεις για εκκρεμή προβλήματα, ο Ερντογάν και ο Πούτιν φαίνεται ότι απλώς έλεγξαν ο ένας τις προθέσεις του άλλου, έκαναν κάποιες διακηρύξεις σκοπιμότητας, και συζήτησαν την δυνητική συνεργασία σε αμοιβαία σημαντικά ζητήματα, που, στην περίπτωση του Ερντογάν, είναι πολύ πιθανόν να σχετίζονται με την πολιτική του τύχη εν μέσω των καθοδικών δημοσκοπικών μετρήσεων και των αυξανόμενων εκκλήσεων της αντιπολίτευσης για πρώιμες εκλογές.
Νέοι τομείς συνεργασίας μπορεί να εμφανίστηκαν σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια της Ρωσίας στην Τουρκία σε μια σειρά θεμάτων τα οποία προσπαθεί να διαχειριστεί η Άγκυρα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η Λιβύη, η βορειοδυτική Συρία και η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην βορειοανατολική Συρία και η υποστήριξη που αυτή παρέχει στις «ομάδες λαϊκής προστασίας» (YPG), συνεργάτη του ΠΚΚ από την Τουρκία, το οποίο η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατική ομάδα. Μιλώντας στους δημοσιογράφους κατά την πτήση της επιστροφής από το Σότσι, ο Ερντογάν σημείωσε την πιθανή συνεργασία με τη Ρωσία σε εντυπωσιακούς νέους τομείς όπως η διαστημική τεχνολογία, οι κοινές εκτοξεύσεις πυραύλων στο διάστημα από επίγειες και θαλάσσιες εξέδρες, και η συμπαραγωγή υποβρυχίων και άλλων πλοίων.
Σε σχόλιό του για την επίμαχη αγορά S-400 από την Άγκυρα, ο Ερντογάν έκανε παρατηρήσεις που σίγουρα θα προκάλεσαν έκπληξη στην Ουάσιγκτον και σε άλλες δυτικές πρωτεύουσες. «Η διαδικασία για το ζήτημα των S-400 προχωρά», είπε. «Το να κάνουμε πίσω αποκλείεται, εκ μέρους μας. Μιλήσαμε λεπτομερώς γι’ αυτό και συζητήσαμε για το πώς θα μπορέσουμε να το πάμε σε άλλο επίπεδο».
Ο υποφαινόμενος θεωρεί πολύ πιθανόν ότι οι δυο ηγέτες επίσης συζήτησαν βασικές αρχές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη στενότατη φιλία τους στο μέλλον. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που η συνάντηση έκλεισε χωρίς κοινή ανακοίνωση ή συνέντευξη τύπου. Οι αναλυτές τώρα πρέπει να εστιάσουν σε επικείμενες εξελίξεις με βάση τις κινήσεις που ο Ερντογάν και ο Πούτιν θα κάνουν, για να βρουν στοιχεία για το τι συζητήθηκε κεκλεισμένων των θυρών.
Αν και λέγεται ότι η συνάντηση τερματίστηκε σε μια ατμόσφαιρα ήρεμης ικανοποίησης, πρέπει να αναμένονται διάφορα σκαμπανεβάσματα στην επερχόμενη περίοδο, ειδικά στη Συρία. Πιθανόν η Ρωσία να επιχειρήσει μια στρατιωτική επίθεση στο Ιντλίμπ, έστω και μη ολοκληρωτική. Η επιχείρηση ίσως να μην γίνει άμεσα, εν αναμονή της επίλυσης τεχνικών ζητημάτων, αλλά φαίνεται ότι η Ρωσία έχει αποφασίσει να σφίξει τον έλεγχο στον αέρα και στο έδαφος γύρω από το Ιντλίμπ.
Στην Ουκρανία και την Κριμαία, δυο από τα πιο επίμαχα ζητήματα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, οι δυο πλευρές αναμένεται να διατηρήσουν τις θέσεις τους σε ισορροπία εντός του πλαισίου της αμοιβαίας κατανόησης. Ωστόσο, ίσως η Μόσχα να προβεί σε αντίποινα για τη στάση της Άγκυρας στην Κριμαία εμβαθύνοντας τη συνεργασία με το YPG στη Συρία.
Όσο για το Αζερμπαϊτζάν και την εδαφική διαμάχη του με την Αρμενία, η Άγκυρα και η Μόσχα θα προτιμούσαν να διατηρηθεί η υφιστάμενη περιφερειακή ισορροπία. Η κοινή τουρκορωσική αποστολή παρατηρητών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το θέατρο των περιστασιακών συγκρούσεων χαμηλής έντασης, ξεχωρίζει ως ο μοναδικός τομέας δίχως προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών.
Μετά τη συνάντηση στο Σότσι, το μέλλον των τουρκορωσικών σχέσεων φαίνεται να είναι όλο και περισσότερο συνδεδεμένο με το πολιτικό μέλλον πρώτα του Ερντογάν και μετά του Πούτιν.
Η απάντηση στο ερώτημα γιατί ο Ερντογάν αρέσκεται να προσωποποιεί την εξωτερική πολιτική έχει δύο όψεις. Πρώτον, θέλει να είναι ο κύριος συνομιλητής στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, ειδικά με ισχυρούς όπως η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Όλες οι αποφάσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής διαμορφώνονται με τέτοιο τρόπο προς το παρόν. Οι ξένοι ηγέτες όπως ο Πούτιν κι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αναμένεται να συζητήσουν με τον Ερντογάν για την επίλυση κάθε διμερούς θέματος.
Δεύτερον, η απαίτηση του Ερντογάν να είναι ο κύριος συνομιλητής εξυπηρετεί στο να στηρίξει την εικόνα του στην Τουρκία -τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ συχνά τον αποκαλούν «παγκόσμιο ηγέτη»- και να προωθήσει την εγχώρια προπαγάνδα, πρωτίστως στην εκλογική του βάση, ότι η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει γίνει ισχυρότερη και έχει αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή στην διεθνή σκηνή.
Για παράδειγμα, η φιλοερντογανική Daily Sabah, έβαλε ως πρωτοσέλιδο ένα άρθρο για το ταξίδι του Ερντογάν στο Σότσι, με τίτλο «Ο Πρόεδρος Ερντογάν πιέζει τον Πούτιν να αποκαταστήσει την ειρήνη στο Ιντλίμπ», λες και είχε ο τούρκος ηγέτης το πάνω χέρι επί του ζητήματος. Στην πραγματικότητα, ήταν αδύναμος και χωρίς αυτοπεποίθηση, πηγαίνοντας στο Σότσι εν μέσω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων στην Τουρκία, έπειτα από ένα απογοητευτικό ταξίδι στην Νέα Υόρκη και τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, όπου απέτυχε να συναντήσει τον Μπάιντεν.
Υπό την ηγεσία του Ερντογάν και αντανακλώντας το προσωπικό του στυλ, οι διεθνείς σχέσεις της Τουρκίας έγιναν μια άκρως προσωπική υπόθεση που είναι συχνά συγκρουσιακή, εριστική και γεμάτη με μεγαλοστομία και με το να τραβά την προσοχή. Φαίνεται ότι ο Πούτιν είναι ο ηγέτης που αναλύει με τον καλύτερο τρόπο αυτό το στυλ εξωτερικής του πολιτικής, και καταφέρνει να το χρησιμοποιήσει προς όφελός του με τον καλύτερο τρόπο. Το εάν ο Μπάιντεν θα είναι τόσο πρόθυμος όσο ο Πούτιν να ικανοποιήσει τον Ερντογάν θα ξεκαθαριστεί στα τέλη Οκτωβρίου, όταν ο τούρκος και ο αμερικανός πρόεδρος αναμένεται να συναντηθούν στο περιθώριο της συνάντησης των G-20 στη Ρώμη.
Μετάφραση: Γ.Τ.
