Πλέον δεν αρκεί η Ελλάδα να εφαρμόζει στη Διπλωματία της τη ρήση ”ο εχθρός του φίλου μου, φίλος”…
Της Δρ. Άννα Κωνσταντινίδου* από την huffingtonpost.gr
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με τη εμπορική συμφωνία που υπογράψανε στις 24/11/2021 με την Τουρκία ήταν αυτονόητο ότι θα αναζητούσαν αυτό που τους έλειπε. Και ο τομέας των τροφίμων περιλαμβάνει την πρωτογενή παραγωγή. Δεν είναι κάτι άγνωστο, καθώς έχουν γίνει ολόκληρες επιστημονικές μελέτες, ότι τόσο η Μέση Ανατολή όσο και η Αφρική το αγαθό που τους λείπει, είναι το νερό. Η Τουρκία έχει επενδύσει εδώ και δεκαετίες για τη δημιουργία των συμμαχιών της στο θέμα νερό.
Από εκεί και πέρα, είναι μόνο (τουλάχιστον στη βάση αυτή υπογράφηκε) μία εμπορική συμφωνία που αφορά τον τομέα των logistics, της ενέργειας και των τροφίμων, και φυσικά στο πλαίσιο και μόνο αυτό πρέπει να αξιολογηθεί (επί του παρόντος). Και επίσης οφείλουμε να καταθέσουμε, ότι δεν είναι σίγουρο, ότι για το τουρκικό κράτος, καθώς η πραγματική οικονομία του έχει φτάσει στο ναδίρ, κατά πόσο αυτή η συμφωνία θα του δώσει φτερά.
Η Τουρκία έχει ένα πλεονέκτημα. Και ποιο είναι αυτό; Ότι δεν έχει επικεντρωθεί στον τριτογενή τομέα παραγωγής, αλλά έχει δώσει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στην ανάπτυξη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα που ουσιαστικά είναι αυτοί που συνεισφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη του κράτους. Η Τουρκία δεν είναι ένα κράτος μόνο εισαγωγών, αλλά είναι και ένα κράτος παραγωγής, δηλαδή ένα κράτος εξαγωγών.
Και μετά από αυτήν τη Συμφωνία, ανάμεσα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Τουρκία, η Ελλάδα πώς πρέπει να αντιμετωπίσει αυτήν την προσέγγιση των δύο κρατών που έγινε σε εμπορικό /οικονομικό επίπεδο;
Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας έχει ήδη υπογράψει αμυντική και διπλωματική συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.Και θα πρέπει να πούμε κάτι. Εκτός από τις Συνθήκες που το νομικό /θεσμικό κομμάτι έχει αδιαμφισβήτητη ισχύ, όλες οι υπόλοιπες συμφωνίες – συνεργασίες των κρατών αξιολογούνται στη βάση του περιεχομένου τους.
Φυσικά, μία αμυντική συνεργασία έχει συγκεκριμένες ρήτρες, αφού υφίσταται το στρατιωτικό σκέλος, δεσμεύοντας τα κράτη σε διαφορετική βάση από ό, τι λχ μια εμπορική συμφωνία. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι μία συμφωνία για τη συνεργασία των κρατών δεν μπορεί να εξελιχθεί σε περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων ή και το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση υφίσταται και ο χρόνος ισχύος της.
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Οι αραβικές χώρες τώρα ζούνε το ”δυτισμό” τους, δηλαδή προσπαθούν, χωρίς να θίξουν την ιδεολογία τους, να προσεγγίσουν την κοινωνική ανάπτυξη της Δύσης (καθώς όσον αφορά την οικονομική, πολλά από τα κράτη αυτά έχουν πολύ πιο αναπτυγμένο ΑΕΠ από χώρες της δυτικής περιφέρειας).
Η θεωρία του Μεταδομισμού μάς καλεί να δούμε την ίδια την κοινωνία ενός κράτους (από τα πολιτισμικά μέχρι τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά της), ώστε να αντιληφθούμε πώς η χώρα αυτή συμπεριφέρεται σε εσωτερικό και κυρίως εξωτερικό επίπεδο, ώστε σε δεύτερη φάση και αναφέρομαι στο σκέλος Διπλωματία, πώς θα μπορέσουμε να την προσεγγίσουμε.
Εμείς με γνώμονα αυτό και γνωρίζοντας ότι οι αραβικές κοινωνίες είναι έτοιμες να ζήσουν τον ”δυτισμό” τους, καθώς ανορθόδοξα (τόσο η Δύση για την ίδια, καθώς βίωνε τον ανταγωνισμό με την πρώην ΕΣΣΔ, όσο και τα ίδια αυτά κράτη) η προσέγγιση αυτή και με μεθόδους που γύρισαν, ως φάνηκε, μπούμερανγκ στη Δύση, έγινε τις δεκαετίες που ακολούθησαν της αποαποικιοποίησης.
Με μπούσουλα τις Συμφωνίες Αβραάμ που αποτελούν μία μεγάλη παρακαταθήκη στο Διεθνές Σύστημα από τη διακυβέρνηση Τραμπ, η Ελλάδα οφείλει να καταστεί ο δίαυλος που θα ενώσει την Ευρώπη με τον Αραβικό Κόσμο. Υφίσταται το EastMed Gas Forum, ωστόσο μία τέτοια συμφωνία που είναι αναγκαίο να συνομολογηθεί θα συνδέσει χώρες – κλειδιά, λόγω γεωγραφικής θέσης και στρατιωτικής σημασίας, όπως είναι τα αραβικά κράτη με Ινδία, Ισραήλ και ΕΕ.
Μία Παν-ασιατική Συνθήκη με κεντρομόλο δύναμη την Ένωση... Στο ιστορικό παρελθόν, η Γαλλία με τη SEATO είχε προσπαθήσει μία συνθήκη της Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας, συμπεριλαμβανομένων δυτικών χωρών.
Με γνώμονα αυτή τη Συμφωνία, είναι αναγκαίο να συσπειρωθεί ο αραβικός κόσμος με χώρες ανάδελφες της περιοχής και με ”ομπρέλα” την Ένωση, απέναντι στο παντουρανικό τόξο που ευαγγελίζεται ο Ερντογάν.
Επίσης, δεν αρκεί η Ελλάδα να εφαρμόζει στη Διπλωματία της τη ρήση ”ο εχθρός του φίλου μου, φίλος”… Η χώρα μας οφείλει να επεκταθεί σε συνεργασίες, ακόμα και με χώρες που η γειτονική χώρα έχει αναπτύξει εμπορικής/οικονομικής φύσης συμφέροντα. Σε μία ελεύθερη αγορά πρέπει να ξεχάσουμε στερεότυπες και αναχρονιστικές αντιλήψεις.
Τέλος, η χώρα μας έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι της γειτονικής χώρας. Έχουμε πολύ καλά στρατιωτικά σχολεία, πολύ καλούς εκπαιδευτές και συγχρόνως πολύ καλά Πανεπιστήμια. Οι αραβικές χώρες θέλουν την δυτική, στρατιωτική εκπαίδευση, επιδιώκουν τη δυτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Για πολλές δεκαετίες εκπαιδεύαμε Άραβες στις ελληνικές, στρατιωτικές παραγωγικές σχολές και των τριών Όπλων. Και σήμερα γίνεται αυτό, όχι όμως στο βαθμό του παρελθόντος.
Καθώς αυτήν την στιγμή, έχουμε συνάψει τις αμυντικές συμφωνίες με Γαλλία και ΗΠΑ και συγχρόνως αυτές που συνομολογήσαμε με Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μέσα στα πλαίσια αυτά οφείλουμε να δημιουργήσουμε στη χώρα μας ένα ”νατοϊκής διάστασης σχολείο” αποκλειστικής εκπαίδευσης στελεχών από τα αραβικά κράτη… Και η Ελλάδα, έχοντας ιστορικές σχέσεις με τα περισσότερα εξ αυτών, αποτελεί ένα κράτος και που στη βάση και μόνο αυτή, θα φέρει τη Δύση σε επαφή με τους Άραβες, πόσω δε μάλλον που οι δεύτεροι εξοπλίζονται (ή επιδιώκουν να εξοπλιστούν) από την πρώτη.
Επίσης, το Διεθνές, εκπαιδευτικό κέντρο στην Καλαμάτα είναι μέσα στα πλεονεκτήματα που μπορεί αυτήν την στιγμή να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα προς όφελός της (καθώς θα φέρει επί του πρακτέου σε επαφή Άραβες με Ισραηλινούς).
Και φυσικά, τα Ελληνικά Πανεπιστήμια να οργανώσουν προγράμματα μεταπτυχιακής εκπαίδευσης (αγγλόφωνα και αραβόφωνα) για τον Αραβικό Κόσμο, με συμμετοχή Καθηγητών αραβικής καταγωγής. Όπως αυτήν την στιγμή υφίστανται ανταλλαγές φοιτητών στα πλαίσια εκπαιδευτικών προγραμμάτων με κράτη, κυρίως της δυτικής περιφέρειας, είναι επιβεβλημένο αυτό να επεκταθεί και σε πιο οργανωμένο θεσμικά επίπεδο με αραβικές χώρες.
Η Ελλάδα οφείλει να επενδύει στην πολιτισμική υστεροφημία της, που είναι η σοβαρότερη πτυχή για τη δημιουργία Διπλωματίας.
*Ιστορικός – Διεθνολόγος, Msc Βαλκανιολογίας, Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
