της Φρανσουάζ Τομ Ιστότοπος DeskRussie (15 Ιουλίου 2022)
Ο Ρώσος πρόεδρος δεν είναι σε θέση να μάθει από τα λάθη του, ή ακόμα και να παραδεχτεί ότι δεν είναι αλάνθαστος. Η αντίδρασή του σε κάθε αποτυχία είναι κλιμάκωση, σαν να προσπαθεί να βυθιστεί ακόμα περισσότερο. Αυτή η καταστροφική λογική στρέφεται ενάντια στα ίδια τα εργαλεία της ρωσικής ισχύος.
Η βύθιση της Gazprom
Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία διέκοψε σκόπιμα τον εφοδιασμό της με φυσικό αέριο στην Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Φινλανδία, σε ολλανδικές και δανικές εταιρείες, ως αντίποινα για την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία. Η Πολωνία εθνικοποίησε το μερίδιο της Gazprom στην Europol, τον φορέα εκμετάλλευσης του πολωνικού τμήματος του αγωγού φυσικού αερίου Yamal-Europe. Ως απάντηση, η Ρωσία απαγόρευσε τη συναλλαγή με αυτόν τον φορέα εκμετάλλευσης, ακυρώνοντας έτσι τις δυνατότητες διαμετακόμισης του Yamal-Europe. Η περίπτωση της Βουλγαρίας είναι ενδιαφέρουσα: αυτή ψήφισε μια “ρωσοφοβική” κυβέρνηση η οποία υπερασπίζεται τη συμμαχία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως, σε αυτή τη χώρα υπάρχει ένα ισχυρό ρωσικό κόμμα και η εσωτερική κατάσταση είναι τεταμένη. Γι’ αυτό η Μόσχα αποφάσισε να ασκήσει πίεση στη σημερινή κυβέρνηση, προκαλώντας της οικονομικές δυσκολίες οι οποίες, όπως ελπίζουν στο Κρεμλίνο, θα επαναφέρουν τους λομπίστες της Gazprom στην εξουσία. Επίσης, η Ρωσία δεν παραδίδει πλέον αέριο στη Φινλανδία, την Ολλανδία και τη Δανία. Μέχρι τα μέσα Ιουνίου, η Γαλλία έπαψε πλέον να λαμβάνει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω αγωγού. Στις 15 Ιουνίου, η Gazprom ανακοίνωσε ότι, από τις 16 Ιουνίου, δεν θα μπορεί πλέον να προμηθεύει με περισσότερα από 67 εκατομμύρια m3 την ημέρα τον NordStream, έναντι των 167 εκατομμυρίων που είχαν προγραμματιστεί. Όπως είδαμε, η Gazprom κλείνει ταυτόχρονα τον πολωνικό αγωγό φυσικού αερίου Yamal. Επιπλέον, από τις 21 έως τις 28 Ιουνίου, σταμάτησε η παροχή φυσικού αερίου μέσω του TurkishStream, υποτίθεται για ετήσια συντήρηση του αγωγού. Η κοινοπραξία Nord Stream AG, ο φορέας εκμετάλλευσης του αγωγού Nord Stream, αποφάσισε να σταματήσει τις παραδόσεις φυσικού αερίου από τις 11 Ιουλίου, για δέκα ημέρες, έως τις 21 Ιουλίου–για προγραμματισμένη προληπτική συντήρηση. Αυτό πλήττει ολόκληρη την Ευρώπη. Για πρώτη φορά, η Gazprom αποφασίζει να μην σεβαστεί τις συμβάσεις της με τους Ευρωπαίους εισαγωγείς. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, χαρακτήρισε «πολιτική» την απόφαση της Gazprom να περικόψει τις προμήθειες μέσω του NordStream 1. Σύμφωνα με τον ίδιο, το νωρίτερο που θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί η προληπτική συντήρηση του αγωγού ήταν το φθινόπωρο του 2022.
Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι δεν υπήρξε τίποτα το εσκεμμένο από τη ρωσική πλευρά σε αυτές τις διαδοχικές διακοπές λειτουργίας, καθώς η μείωση του εφοδιασμού σε φυσικό αέριο για ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες οφειλόταν στο γεγονός ότι οι τουρμπίνες της Siemens που χρησιμοποιούνται για την παροχή φυσικού αερίου στον Nord Stream δεν επιστράφηκαν μετά τη συντήρησή τους στον Καναδά. Οι καθυστερήσεις οφείλονται στις αντιρωσικές κυρώσεις. Ωστόσο, η Siemens Energy απέρριψε τους ρωσικούς ισχυρισμούς. Τελικά ο Χάμπεκ ζήτησε από τον Καναδά να επιστρέψει την τουρμπίνα το συντομότερο δυνατό. Η Οτάβα υπάκουσε: η τουρμπίνα θα σταλεί πρώτα στη Γερμανία και στη συνέχεια θα παραδοθεί στη Ρωσία.
Ας υπενθυμίσουμε ότι, το 2021, σχεδόν οι μισές από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ προήλθαν από τη Ρωσία, δηλαδή 155 δισεκατομμύρια m3. Περίπου το 77% των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου προορίζονταν για την Ευρώπη το 2021. Οι ρωσικές αρχές ισχυρίζονται ότι το 27-28% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της Ρωσίας εξαρτάται από τα έσοδα που προκύπτουν από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Για τον Μιχαήλ Κρουτίχιν, “αυτοί οι αριθμοί απέχουν πολύ από την αλήθεια, διότι λαμβάνουν υπόψη μόνο τρεις φόρους, τον φόρο εξόρυξης, τον φόρο εξαγωγικών δασμών και τον φόρο επί των πετρελαϊκών προϊόντων. Αλλά θα πρέπει να προσθέσουμε το μερίδιο του κράτους στα μερίσματα, τα οποία επίσης πηγαίνουν στον προϋπολογισμό, πρέπει να συμπεριλάβουμε τον φόρο επί του εισοδήματος των εταιρειών, τον φόρο επί του εισοδήματος των εργαζομένων και πολλούς άλλους φόρους, δασμούς και δικαιώματα. Και αν τα προσθέσουμε όλα, θα δούμε ότι, συνολικά, σχεδόν το 60% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της Ρωσίας προέρχεται από τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο».
Επί του παρόντος, ο ημερήσιος εφοδιασμός της Ευρώπης με φυσικό αέριο μειωθεί στο ένα τέταρτο σε σύγκριση με το 2017, το 2018 και το 2019. Οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου έχουν μειωθεί στο μισό και, σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι εισαγωγές πετρελαίου της ΕΕ από τη Ρωσία θα μειωθούν κατά περίπου 90% μέχρι το τέλος του έτους.
Φαίνεται ότι η Ρωσία θέλει να προλάβει εν αναμονή του έβδομου πακέτου αντιρωσικών κυρώσεων, το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα σταδιακό εμπάργκο στο φυσικό αέριο. Εκείνος που εγκαινίασε το έβδομο πακέτο μέτρων είναι η Πολωνία, η οποία έχει ήδη καταστεί ανεξάρτητη από το ρωσικό φυσικό αέριο. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μείωσης της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, που εκτείνεται σε αρκετά χρόνια. Μια προσέγγιση παρόμοια με εκείνη που υιοθετήθηκε στο πλαίσιο του εμπάργκο πετρελαίου στην έκτη δέσμη μέτρων. Καθώς οι Ευρωπαίοι έχουν ανακοινώσει μέτρα για τον απογαλακτισμό τους από το ρωσικό φυσικό αέριο, η Gazprom περνάει στην επίθεση. Η Ρωσία θέλει να στριμώξει την ΕΕ, όσο ακόμα έχει τα μέσα να το κάνει, και να προσπαθήσει να εκμηδενίσει την έβδομη δέσμη κυρώσεων.
Ο πρόεδρος Πούτιν επαναλαμβάνει συνεχώς ότι οι κυρώσεις τιμωρούν τις δυτικές χώρες περισσότερο από τη Ρωσία. «Το ζήτημα είναι ποιος θα εξαντλήσει τον αντίπαλο πιο γρήγορα», δηλώνει ο Ιγκόρ Γιουσκόφ, ειδικός στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας και στο Εθνικό Ταμείο Ενεργειακής Ασφάλειας, σε άρθρο του με τίτλο «Το κρύο θα βάλει τέλος στην ενεργειακή εχθρότητα της Γερμανίας απέναντι στη Ρωσία». «Δεδομένης της κατάστασης, η Ρωσία δεν έχει άλλη επιλογή από το να παροξύνει τα προβλήματα των Ευρωπαίων. Το καθήκον είναι να εξαντλήσουμε, να φέρουμε τον αντίπαλο σε τέτοιο βαθμό ώστε η Ευρώπη ή συνολικά η Δύση να σπάσει και να συμφωνήσει να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, έστω και μόνο για να βελτιώσει την κατάσταση της οικονομίας. Είναι απίθανο να αποδεχθούν όλους τους όρους της Ρωσίας, αλλά μπορούμε να φανταστούμε μια συμφωνία με αποδεκτούς όρους. […] Πώς θα αναγκάσουμε τον εχθρό να διαπραγματευτεί και να είναι πιο μετριοπαθής; Πρέπει να τον πληγώσουμε. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Εμποδίζοντας τον να θερμαίνει τα σπίτια του τον χειμώνα». Ένα άρθρο του Γκλεμπ Προστακόφ, με τον θριαμβευτικό τίτλο «Το φυσικό αέριο έγινε επιτέλους το γεωπολιτικό όπλο της Ρωσίας», αποκαλύπτει ωμά τους υπολογισμούς του Κρεμλίνου. «[…] Μας διασκεδάζει να βλέπουμε πόσο γρήγορα οι λαοί και οι χώρες της δημοκρατικής Δύσης, μόλις το φάσμα των διακοπών ρεύματος και του κλεισίματος εργοστασίων εμφανίστηκε στον ορίζοντα, ξέχασαν την αλληλεγγύη και, σαν τσιγκούνικα αρπακτικά, άρχισαν να κρύβουν από τους άλλους πολύτιμα βαρέλια, κυβικά μέτρα και τόνους».
Έτσι, η Μόσχα δεν έχει απαρνηθεί τα παραδοσιακά της σχέδια. Το Κρεμλίνο ελπίζει να προκαλέσει ένα παλιρροϊκό κύμα δυσαρέσκειας στις ευρωπαϊκές χώρες που θα ωθήσει τους φιλορώσους λαϊκιστές στην εξουσία. Αναμένει επίσης ότι η έλλειψη ενέργειας θα προκαλέσει εθνικιστικά αντανακλαστικά και συγκρούσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών που θα θέσουν σε κίνδυνο τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάλι ο Γκλεμπ Προστακόφ γράφει με ικανοποίηση: «Στο πλαίσιο μιας σχεδόν αναπόφευκτης ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη, οι κύριες οικονομίες – η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία – δείχνουν μια τάση για μια πολιτική οικονομικού εγωισμού. Το Βερολίνο κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι καταστρέφει την ενότητα της Ευρώπης».
Τι συμβαίνει πραγματικά;
«Η Ευρώπη θα πρέπει να πληρώσει ακριβότερα για εναλλακτικούς προμηθευτές (ενισχύοντας το σοκ του πληθωρισμού), να μολύνει περισσότερο (αναβίωση των σταθμών παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα) και μπορεί σύντομα να υποχρεωθεί να μειώσει την κατανάλωσή της (κίνδυνος ύφεσης)», συνοψίζει ο οικονομολόγος Μπρουνό Καβαλιέ (BrunoCavalier). Στις 22 Ιουνίου, ο Ρόμπερτ Χάμπεκ χαρακτήρισε τις ρωσικές περικοπές φυσικού αερίου ως «οικονομική επίθεση» από τη Ρωσία ενάντια στη Γερμανία […]Μια ολική περικοπή των ρωσικών προμηθειών θα προκαλούσε ένα «φαινόμενο Lehman Brothers στο ενεργειακό σύστημα» ,προειδοποίησε ο Χάμπεκ.
Ο υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ (FDP-Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα) επισημαίνει τον αυξημένο κίνδυνο μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης λόγω του συνδυασμού των αυξανόμενων τιμών της ενέργειας, των κενών στην αλυσίδα εφοδιασμού που αντιμετωπίζει η βιομηχανία και του πληθωρισμού. Ο ρωσικός Τύπος παραθέτει με ικανοποίηση μια μελέτη της Βαυαρικής Ένωσης Επιχειρήσεων η οποία «έδειξε ότι μια ξαφνική διακοπή των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου θα οδηγήσει σε πτώση της γερμανικής οικονομίας κατά 12,5% και στην απώλεια 5,6 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. […] Το βάθος της ύφεσης στη γερμανική οικονομία μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για τη σταθερότητα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Στη Γαλλία, το Συμβούλιο Οικονομικής Ανάλυσης προβλέπει μια ελάχιστη μείωση του ΑΕΠ, της τάξης του 0,15 έως 0,3%. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι της Allianz Trade εκτιμούν, εάν διακοπεί το ρωσικό φυσικό αέριο, το ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί κατά 2,5% το 2023, σε Γαλλία και Γερμανία, και κατά 3,5% στην Ιταλία. Η Γαλλία βρίσκεται σε ευνοϊκότερη κατάσταση από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, χάρη στους τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο-ΥΦΑ) και τις διασυνδέσεις φυσικού αερίου με την Ισπανία. Δέκα από τις είκοσι επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ενεργοποιήσει το πρώτο επίπεδο συναγερμού για τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο. Προς το παρόν, η Γαλλία δεν είναι μία από αυτές. Αλλά ο νόμος για την «αγοραστική δύναμη», ο οποίος πρόκειται να παρουσιαστεί στο Υπουργικό Συμβούλιο τις επόμενες ημέρες, θα έχει ένα άρθρο με τον τίτλο «Ενεργειακή κυριαρχία» που θα προσφέρει «πρωτοφανείς εξουσίες στο κράτος» σε περίπτωση μεγάλης κρίσης αυτόν τον χειμώνα. Η γαλλική κυβέρνηση θα επιταχύνει την εγκατάσταση, από την Total Énergies, ενός πλωτού τερματικού σταθμού εισαγωγής ΥΦΑ, ο οποίος θα εγκατασταθεί στο λιμάνι της Χάβρης.
Εάν η Ρωσία περικόψει όλες τις παραδόσεις της, η ΕΕ θα καταφέρει στην καλύτερη περίπτωση να περιορίσει το έλλειμμα φυσικού αερίου στο 10% περίπου της συνολικής κατανάλωσής της. Οι παραδόσεις ΥΦΑ είναι κατά 75% υψηλότερες σε σχέση με πέρυσι. Τον Ιούνιο, οι αποστολές ΥΦΑ των ΗΠΑ στην Ευρώπη ξεπέρασαν τις εξαγωγές της Gazprom στην περιοχή. Η Νορβηγία αυξάνει τις παραδόσεις μέσω αγωγών κατά 15% και το Αζερμπαϊτζάν κατά 90% […]Πρόσφατα, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε ότι οι πρώτοι πλωτοί τερματικοί σταθμοί αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου θα μπορούσαν να ξεκινήσουν στη βόρεια Γερμανία στις αρχές του 2023.
Οι χώρες της ΕΕ αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% των εξαγωγών ΥΦΑ της Αιγύπτου από την αρχή του έτους, έναντι 15 % το 2021 (το φυσικό αέριο προέρχεται από μεγάλα υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά του Ισραήλ). Μια τριμερής συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου-Ευρωπαϊκής Ένωσης υπογράφηκε στο Κάιρο στα μέσα Ιουνίου. Το Ισραήλ εργάζεται σκληρά για να είναι σε θέση να εξάγει στην Ευρώπη ορισμένους από τους τεράστιους υπεράκτιους πόρους του φυσικού αερίου. Μακροπρόθεσμα, διερευνώνται και άλλες επιλογές για την αύξηση των παραδόσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφέρεται για παράδειγμα το σχέδιο για ένα υποβρύχιο καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας που θα συνδέει το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, καθώς και η κατασκευή ενός μεγάλου αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει την ανατολική Μεσόγειο με έναν ευρωπαϊκό τερματικό σταθμό. Ο πρόεδρος Ερντογάν συμφιλιώθηκε πρόσφατα με το Ισραήλ προκειμένου να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία.
Είναι σίγουρα αναμενόμενο ότι η ενεργειακή κρίση θα προκαλέσει αναταραχή στην Ευρώπη. Αλλά οι ελπίδες του Κρεμλίνου κινδυνεύουν να διαψευστούν. Οι Ευρωπαίοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο πόλεμος στην ήπειρό τους επιβάλλει περιορισμούς που, σε σύγκριση με το μαρτύριο της Ουκρανίας, είναι υποφερτοί. Πάνω απ’ όλα, συνειδητοποιούν την αλληλεξάρτησή τους και, σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζουν οι χλευαστές του ρωσικού Τύπου, το αίσθημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης αυξάνεται καθώς η κοινή γνώμη συνειδητοποιεί τη σοβαρότητα της απειλής για την Ευρώπη. Η προπαγάνδα του «oκαθένας για τον εαυτό του», τόσο αγαπητή στους λαϊκιστές, θα είναι λιγότερο αποτελεσματική από ό,τι στο παρελθόν. Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος αποκάλυψε ότι οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες, που τόσο κατηγορήθηκαν στο παρελθόν, μπόρεσαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της Ρωσίας με τόσο θάρρος και επιμονή που συχνά λείπει από τους ηγέτες των κρατών της γηραιάς Ευρώπης. Η Ευρώπη ανακαλύπτει και πάλι τον εαυτό της και γεφυρώνει το χάσμα που τη χώριζε στα δύο, ανάμεσα στη γηραιά Ευρώπη, δειλή, μυωπική και εμποροκρατική, και τη νέα Ευρώπη, που διακρίνει με διαύγεια τη ρωσική απειλή και έχει συνειδητοποιήσει το τίμημα της ελευθερίας.
Έτσι, μπορούμε να προβλέψουμε ένα δύσκολο έτος για την Ευρώπη. Αλλά ο απογαλακτισμός από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες βρίσκεται σε εξέλιξη, και όσο περισσότερο ο Πούτιν αυξάνει την πίεση τόσο περισσότερο οι Ευρωπαίοι επιταχύνουν την εφαρμογή μέτρων για την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, οι τιμές της ενέργειας θα αρχίσουν να πέφτουν και πάλι. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες θα απορροφήσουν τους κλυδωνισμούς και θα ανακάμψουν. Στη Ρωσία, όμως, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται οι ηγέτες του Κρεμλίνου και τα παπαγαλάκια τους στη Δύση, που προσπαθούν να πείσουν τους Δυτικούς, όχι ανεπιτυχώς, ότι οι κυρώσεις δεν επηρεάζουν καθόλου τη Ρωσία. Ο χρόνος λειτουργεί εναντίον του Κρεμλίνου. Σύμφωνα με τη Rosstat, τον Μάιο του 2022, η παραγωγή αυτοκινήτων στη Ρωσία κατέρρευσε κατά 97%, των λεωφορείων κατά 77%, των μηχανών ντίζελ κατά 63%, του γυαλιού κατά 61%, των πλυντηρίων ρούχων κατά 59%, των ψυγείων κατά 58%, των εμπορευματικών αμαξοστοιχιών κατά 52%, των ηλεκτρικών κινητήρων κατά 50%. Η άρνηση των μετόχων της Gazprom να πληρώσουν μερίσματα για το 2021, το πιο κερδοφόρο έτος στην ιστορία της, έχει προκαλέσει θύελλα όχι μόνο στα χρηματιστήρια, αλλά και στον πληθυσμό. Το κράτος, το οποίο κατέχει το 50,2% των μετοχών της Gazprom, θα έπρεπε να έχει εισπράξει 624, 6 δισεκατομμύρια ρούβλια σε μερίσματα από την εταιρεία. Αλλά η Gazprom χρειάζεται αυτά τα κεφάλαια για να προσπαθήσει να παραμείνει στη ζωή με νέα μεγάλα έργα υποδομής. Για την παροχή φυσικού αερίου στην Κίνα, χρειάζονται νέοι αγωγοί. […] Από την άλλη, η Gazprom υπέστη ζημίες από τις επενδύσεις στον Nord Stream 2, ο οποίος τώρα έχει παγώσει και έχει αβέβαιο μέλλον. Ρώσοι ειδικοί αρχίζουν να εκφράζουν ανησυχία για τις παρορμητικές πρωτοβουλίες του προέδρου τους.
Έτσι, ο Αλεξάντρ Σόμπκο, αναλυτής στο Ενεργειακό Κέντρο της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Σκόλκοβο, αφήνει να εννοηθεί ότι οι περικοπές φυσικού αερίου στην Ευρώπη δεν πρέπει να διαρκέσουν: «Εάν η Gazprom εξακολουθεί να σχεδιάζει να παραμείνει στην ευρωπαϊκή αγορά με σημαντικές ποσότητες, τότε αυτές πρέπει να αποκατασταθούν σχετικά γρήγορα, κατά τη διάρκεια, ας πούμε, του επόμενου έτους. Από τη μία πλευρά, η Gazprom θα μπορεί να αποκομίσει όλο το κέρδος από τις ελλείψεις και τις σημερινές υψηλές τιμές. Από την άλλη, να μειώσει γρήγορα τις υπερβολικές τιμές του φυσικού αερίου, προκειμένου να εμποδίσει την υιοθέτηση επενδυτικών αποφάσεων σε νέα έργα ΥΦΑ, γεγονός που μελλοντικά θα οδηγήσει σε πλεονάζουσα προσφορά […]». Και εάν η Ευρώπη απογαλακτιστεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, θα είναι δύσκολο να γυρίσει πίσω. Ο Sobkoτονίζει το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια του τελευταίου φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη, «δεν ειπώθηκε τίποτα νέο για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Δύναμη της Σιβηρίας-2, ο οποίος υποτίθεται ότι θα μεταφέρει 50 δισεκατομμύριαm3φυσικού αερίου από την Ευρώπη στην Κίνα», ενώ υπογράμμισε ότι «αυτός ο αγωγός, σε κάθε περίπτωση, θα είναι σε θέση να ανακατευθύνει μόνο το ένα τρίτο των εξαγωγών προς την Ευρώπη, δηλαδή, χρειάζονται τρεις τέτοιοι αγωγοί».
Ο Μιχαήλ Κρουτίχιν λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Γι’ αυτόν, η Μόσχα απλώς θυσιάζει τη ναυαρχίδα της Gazprom, η οποία παύει να είναι εξαγωγέας. Μπορούμε να μιλήσουμε για σκόπιμη καταστροφή της Gazprom. Διότι η Ρωσία δεν έχει εναλλακτική λύση απέναντι στους Ευρωπαίους πελάτες της. Ο αγωγός προς την Κίνα δεν λειτουργεί με πλήρη δυναμικότητα λόγω έλλειψης τοπικών πόρων φυσικού αερίου. Για να γεμίσει, πρέπει να ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός αγωγού προς τα κοιτάσματα της Δυτικής Σιβηρίας, το κόστος του οποίου είναι ανυπολόγιστο. Επιπλέον, η κατασκευή ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου που να συνδέει τη Δυτική Σιβηρία με την Κίνα θα διαρκέσει δύο ή τρία χρόνια. Την ίδια στιγμή, οι κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης εμποδίζουν την κατασκευή μονάδων υγροποίησης φυσικού αερίου στη Ρωσία. Η Ρωσία είχε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα για την ανάπτυξη αυτού του τομέα έως το 2035. Θα παγώσει μόνιμα επειδή όλος ο εξοπλισμός ήταν δυτικός. Ως εκ τούτου, δεν έχει κανένα περιθώριο ελιγμών όσον αφορά το φυσικό αέριο.
Ο Μιχαήλ Κρουτίχιν μιλάει χωρίς περιστροφές: «Χωρίς συνεργασία με ξένους εταίρους, όχι μόνο δεν θα κατασκευάσετε ένα αεροσκάφος που να πληροί τις σημερινές απαιτήσεις, αλλά δεν θα φτιάξετε ούτε καν ένα σύγχρονο και προηγμένο ηλεκτρικό σίδερο. Επομένως, ανεξάρτητα από τη βιομηχανία, παντού οδεύουμε προς την κατάρρευση ή τουλάχιστον την επιστροφή στη δεκαετία του 1980. […] «Η Ρωσία κινδυνεύει να πάψει να είναι ενεργειακή δύναμη. Σχεδιάζοντας έναν πόλεμο με την Ουκρανία, ο Πούτιν υποτίμησε την αποφασιστικότητα της Δύσης. Ομολογουμένως, πολλοί Ρώσοι πολιτικοί και πολιτικοί επιστήμονες πίστευαν επίσης ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ ήταν πολύ αδύναμες για να οργανώσουν μια συντονισμένη συλλογική απάντηση. Επιπλέον, η Μόσχα βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στον πόλεμο, παρά την αυστηροποίηση των κυρώσεων και τις επιζήμιες συνέπειες για την οικονομία, κάτι που ισοδυναμεί με απόλυτη τρέλα».
Ας αναφερθούμε στην καταστροφή ενός άλλου φορέα ρωσικής επιρροής που ήταν το καμάρι του Πούτιν. Έχοντας γίνει μια σημαντική αγροτική δύναμη μετά το εμπάργκο εισαγωγών το 2014, η Ρωσία χρησιμοποιεί τις εξαγωγές σιτηρών στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή για να επεκτείνει τον έλεγχό της στις καταναλώτριες χώρες· το 2022, όπως είδαμε, προβάλλει την απειλή του λιμού για να στρέψει τις αφρικανικές χώρες εναντίον της Δύσης και της Ουκρανίας. Ωστόσο η απόδοση των ρωσικών σπόρων είναι κατά 20 έως 30% χαμηλότερη από αυτή των εισαγόμενων σπόρων. Το 1990, 50 εκατομμύρια τόνοι σιταριού παρήχθησαν στη Ρωσία. Το 2021, 76 εκατομμύρια τόνοι. Έχοντας περιοριστεί στη χρήση εθνικών ποικιλιών, η Ρωσία θα πάψει να είναι εξαγωγέας τροφίμων. Θα επιστρέψει στα 50 εκατομμύρια τόνους, αυξημένους, είναι αλήθεια, από το σιτάρι που κλέβει από την Ουκρανία.
Η υπονόμευση του στρατού και της οικονομίας
Η ίδια καταστροφική λογική εκδηλώνεται και στην πολιτική του Πούτιν απέναντι στην Ουκρανία. Αντί να αναγνωρίσει τα αρχικά του λάθη, ο Πούτιν επιλέγει την κλιμάκωση, σε σημείο που εξαντλεί τον στρατό του σε έναν φρικτό πόλεμο φθοράς. Σύμφωνα με την Avril Haines, διευθύντρια των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, «οι [ρωσικές] χερσαίες δυνάμεις έχουν καταρρεύσει σε τέτοιο σημείο που θα τους πάρει χρόνια για να επιστρέψουν σε αυτό που ήταν πριν από τον πόλεμο». Αλλά και εδώ ο Πούτιν μοιάζει με αυτόν τον παίκτη που συνεχίζει να αυξάνει τα ποσά που ποντάρει ελπίζοντας να ανακτήσει αυτά που έχασε. Το Κρεμλίνο αισθάνεται σαν να βρίσκεται σε μια κούρσα ενάντια στον χρόνο. Θέλει να νικήσει την Ουκρανία προτού η μαζική χρήση δυτικών όπλων εξισορροπήσει εκ νέου τον συσχετισμό δυνάμεων. Επιλέγει να σπείρει τον τρόμο μέσω πυραυλικών επιθέσεων με στόχο αμάχους. Έχει διπλασιάσει την πολεμική του προσπάθεια.
Η Δούμα εξετάζει «ειδικά μέτρα οικονομικής κινητοποίησης» λόγω «της αυξημένης προσωρινής ανάγκης για την επισκευή όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού και την παροχή υλικών και τεχνικών μέσων». […] Επιπλέον, οι επιχειρήσεις, κρατικές ή εμπορικές, δεν θα έχουν το δικαίωμα να αρνούνται κρατικές παραγγελίες για την προμήθεια αγαθών, την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών ώστε να διασφαλιστεί η διεξαγωγή της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και άλλων επιχειρήσεων εκτός του εδάφους της Ρωσικής Ομοσπονδίας, από τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας, από άλλα στρατεύματα, σχηματισμούς και στρατιωτικά σώματα». Θα είναι δυνατόν, με διάταγμα, χωρίς τη συγκατάθεση του εργαζόμενου, να απαιτείται από τον τελευταίο να εργάζεται τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες, να εκτελεί νυχτερινή εργασία, να αναβάλλει την ετήσια άδεια μετ’ αποδοχών, να την διαμοιράζει, να καλείται ο εργαζόμενος κατά τη διάρκεια της άδειάς του, εάν είναι απαραίτητο, ή να αντικαθιστά την άδεια με χρηματική αποζημίωση.
Σύμφωνα με τον Αλεξέι Μακάρκιν, πρώτο αντιπρόεδρο του Κέντρου Πολιτικών Τεχνολογιών, αυτή η νομοθεσία θυμίζει τη σταλινική νομοθεσία της δεκαετίας του 1930: Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Έτσι, ο γερουσιαστής Αντρέι Κλίχας εξέτασε το ενδεχόμενο επαναφοράς στον Ποινικό Κώδικα του άρθρου που τιμωρεί το «σαμποτάζ». Επιστρέφουμε ακόμη και στον Λένιν ο οποίος, όπως θυμόμαστε, είχε πουλήσει τα κοσμήματα του Στέμματος για να επιδοτήσει την παγκόσμια επανάσταση: η Δούμα ενέκρινε, στις 15 Ιουνίου, την πώληση στο εξωτερικό πολύτιμων μετάλλων που φυλάσσονται στο Gosfond, το Εθνικό Ταμείο της Ρωσίας, για να «καλύψει επείγουσες ανάγκες». Αυτή η απόφαση, από μόνη της, έρχεται σε εύγλωττη αντίθεση με την παραπληροφόρηση του Κρεμλίνου ότι οι δυτικές οικονομίες υποφέρουν περισσότερο από τις κυρώσεις από ό,τι η ρωσική οικονομία.
Για τη Μόσχα σημασία έχει να πετύχει γρήγορα τους στόχους της, πριν προλάβει η ΕΕ να απεξαρτηθεί αμετάκλητα από το ρωσικό φυσικό αέριο (βλ. την ανάλυση του Σόμπκο που αναφέρθηκε παραπάνω). Προφανώς, οι ηγέτες του Κρεμλίνου δεν πιστεύουν ότι η Δύση θα διατηρήσει τις κυρώσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα εάν η Ουκρανία βρεθεί ξανά στη ρωσική τροχιά. Εκείνοι οι Δυτικοί που βαυκαλίζονται με την ελπίδα μιας άμεσης πτώσης του Πούτιν κινδυνεύουν να απογοητευθούν. Ο Πούτιν θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι να τελειώσει τη βρώμικη δουλειά. Από την άλλη, μόλις η Ουκρανία υποταχθεί στη Ρωσία, μπορούμε να περιμένουμε ότι ο Πούτιν θα καθαιρεθεί και θα αντικατασταθεί από έναν βολικό «μεταρρυθμιστή» τον οποίο οι Δυτικοί θα πρέπει να υποστηρίξουν ενάντια στις δολοπλοκίες των «υπερεθνικιστών». Πώς λοιπόν θα μπορούμε να απαιτήσουμε τη ρωσική αποχώρηση από την Ουκρανία; Αυτό δεν θα παίξει το παιχνίδι των «συντηρητικών»; Θα υψωθούν πολλές φωνές για την άμεση άρση των κυρώσεων προκειμένου να ενθαρρυνθεί η Ρωσία στην πορεία των μεταρρυθμίσεων. […]
Οι Δυτικοί έτειναν πάντα να προσωποποιούν υπερβολικά τη ρωσική πολιτική. Δεν έπαψαν ποτέ να φαντασιώνονται τον «μεταρρυθμιστή» που θα επέτρεπε μια άνετη σύγκλιση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Με τα συμπλέγματα και τη μεγαλομανία του, ο Πούτιν είναι σίγουρα επικίνδυνος. Αλλά το ρωσικό πρόβλημα δεν θα λυθεί με την αντικατάστασή του από έναν άνθρωπο του ίδιου κύκλου, ανεξάρτητα από τη διαφορά του ύφους του με εκείνο του Πούτιν. Πίσω από τον δεσποτισμό του ενός κρύβεται ένας τρομερός μηχανισμός εξουσίας, του οποίου η αποτελεσματικότητα καταδεικνύεται εδώ και είκοσι χρόνια, στη Ρωσία και στο εξωτερικό. Η αντικατάσταση του εντολοδόχου του συστήματος δεν θα σημαίνει σε καμία περίπτωση την κατεδάφιση του ίδιου του μηχανισμού, ούτε την εγκατάλειψη του ρωσικού σχεδίου ισχύος. Οι Δυτικοί θα πρέπει να εκτιμήσουν την αλλαγή με πράξεις, όχι με ωραία λόγια και παραχωρήσεις που δεν κοστίζουν τίποτα, όπως η απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Η επιστροφή όλων των εδαφών που έχουν κλαπεί από τους γείτονες της Ρωσίας, η αναγνώριση της πραγματικής ανεξαρτησίας όλων των μετασοβιετικών κρατών πρέπει να είναι τα εκ των ων ουκ άνευ κριτήρια για την άρση των κυρώσεων.
Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
