Φωτογραφία: Άνθρωποι καταφθάνουν στο στρατολογικό γραφείο των Ρώσων στο κατεχόμενο Ντονέτσκ, έπειτα από κλήση που δέχθηκαν [τραβήχθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2022] (Getty Images)
Του Αλεξάντερ Χρεμπέτ, 2 Αυγούστου 2022, πηγή: Kiev Independent
Σημείωση του Kiev Independent: Τα ονόματα των ανθρώπων που έδωσαν συνέντευξη στον Kyiv Independent για το θέμα αυτό έχουν αλλάξει για να προστατευθεί η ταυτότητά τους, καθώς μοιράστηκαν ευαίσθητες πληροφορίες που θα μπορούσαν να θέσουν τους ίδιους και τις οικογένειές τους σε κίνδυνο.
Ο Στεπάν δεν είδε το φως της ημέρας για σχεδόν τέσσερις μήνες.
Από τα μέσα Φεβρουαρίου, πριν ακόμη αρχίσει η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλοί άνδρες σε ηλικία στρατολόγησης στο κατεχόμενο από τη Ρωσία Ντονέτσκ, τη μεγαλύτερη πόλη στην περιοχή Ντονμπάς της Ουκρανίας, κρύφτηκαν, φοβούμενοι τι θα μπορούσε να συμβεί αν έβγαιναν έξω.
Πολλοί από αυτούς που τόλμησαν να βγουν έξω αρπάχτηκαν από τοπικούς μαχητές που ελέγχονταν από το Κρεμλίνο και στάλθηκαν με τη βία στην πρώτη γραμμή του μετώπου για να πολεμήσουν εναντίον της Ουκρανίας. Οι περισσότεροι από αυτούς στάλθηκαν χωρίς καμία εκπαίδευση, εξοπλισμό ή εμπειρία μάχης.
Σύμφωνα με τους κατοίκους που μίλησαν στην εφημερίδα Kyiv Independent, οι δρόμοι της πόλης άρχισαν να αδειάζουν περίπου μια εβδομάδα πριν η Ρωσία ξεκινήσει την εισβολή πλήρους κλίμακας στις 24 Φεβρουαρίου. Μέχρι τότε, οι υπό ρωσική ηγεσία μαχητές είχαν ήδη ανακοινώσει μια μεγάλης κλίμακας εκστρατεία αναγκαστικής επιστράτευσης με στόχο άνδρες ηλικίας 18 έως 55 ετών στην περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας που είχαν καταλάβει από το 2014.
Οι άνθρωποι άρχισαν να αναζητούν τρόπους να εγκαταλείψουν την ήδη ερημωμένη πόλη. Αρκετά διαφορετικά σχέδια για τη λαθραία έξοδο ανθρώπων εμφανίστηκαν μόλις λίγες ημέρες αφότου οι άνδρες αναγκάστηκαν να πάρουν τα όπλα. Όλα τους ήταν επικίνδυνα και δαπανηρά.
Ο Στεπάν, πρώην κάτοικος του Ντονέτσκ, δήλωσε στον Kyiv Independent ότι μπόρεσε να φύγει αφού οι φίλοι του του συνέστησαν έναν ακριβό, αλλά αξιόπιστο οδηγό.
«Έφυγα επειδή έγινε μη ρεαλιστικό και επικίνδυνο να ζω στο Ντονέτσκ. Δεν μπορείς να βγεις έξω λόγω της αναγκαστικής επιστράτευσης. Δεν υπάρχει νερό, δεν υπάρχει δουλειά», είπε.
Ο Στεπάν είναι από τους λίγους τυχερούς που έφυγαν. Χιλιάδες άλλοι άνδρες, που ζουν σε περιοχές που κατέλαβαν οι μαχητές που ελέγχονται από τη Ρωσία από το 2014, δεν ήταν τόσο τυχεροί.
Τροφή για κανόνια
Οι δρόμοι του άλλοτε πολυσύχναστου Ντόνετσκ φαίνονται τώρα άδειοι. Το 2014, εκατοντάδες χιλιάδες εγκατέλειψαν το Ντονέτσκ καθώς η Ρωσία κατέλαβε την άλλοτε ευημερούσα πόλη, ο πληθυσμός της οποίας έφτανε πριν τον πόλεμο στους 1 εκ. κατοίκους. Το 2022, μια νέα έξοδος λαμβάνει χώρα καθώς οι άνδρες διαφεύγουν από την αναγκαστική στράτευση.
Μόλις ξεκίνησε η γενική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, η Ρωσία χρησιμοποίησε τους νεοσύλλεκτους άνδρες από το κατεχόμενο Ντονμπάς ως τροφή για κανόνια στην επίθεσή της στην ανατολική Ουκρανία.
Καθώς οι άνθρωποι σταμάτησαν να εμφανίζονται στα γραφεία καταγραφής, οι μαχητές άρχισαν να αρπάζουν τους ανθρώπους κατευθείαν από τους δρόμους. Οι άντρες σε ηλικία επιστράτευσης ουσιαστικά εξαφανίστηκαν, μένοντας κρυμμένοι σπίτια τους.
«Δεν βγήκα ποτέ έξω. Άλλοι ήταν λιγότερο τυχεροί. Άνθρωποι που ήξερα αρπάχτηκαν κατευθείαν από τη δουλειά ή το σχολείο. Σχεδόν αμέσως τους έστελναν στις εστίες (του πολέμου)», είπε ο Στεπάν.
Πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του Στεπάν, άρχισαν να αναζητούν διέξοδο από τα κατεχόμενα εδάφη.
Βγαίνοντας έξω
Με τις μάχες να μαίνονται δυτικά του Ντονέτσκ, η μόνη διέξοδος είναι ανατολικά μέσω της Ρωσίας. Τις περισσότερες φορές για να βγεις έξω χρειάζεται να γνωρίζεις κάποιον που μπορεί να σε συνοδεύσει μέσω των συνόρων.
Ο Στεπάν λέει ότι την πρώτη φορά που θα καλέσετε τον «οδηγό», πρέπει να πείτε ότι ψάχνετε για έγγραφα μεταφοράς. Λέει ότι ο οδηγός που κάλεσε ήταν νευρικός και φοβόταν να συζητήσει τις λεπτομέρειες από το τηλέφωνο.
«Με βρήκατε, οπότε σας είπαν (πώς λειτουργεί)», είπε ο οδηγός στον Στεπάν.
Ο οδηγός προγραμμάτισε την ημέρα του ταξιδιού. Όταν ήρθε η μέρα, τηλεφώνησε το πρωί και είπε την ώρα αναχώρησης. Το αυτοκίνητο έφτασε κατευθείαν στην είσοδο της πολυκατοικίας του, έτσι ώστε έξοδος του Στεπάν να μην γίνει αντιληπτή.
Οι στρατιώτες στα σύνορα ήταν μέρος του σχεδίου και τους άφησαν να περάσουν. Ο Στεπάν πλήρωσε συνολικά 60.000 ρούβλια, που αντιστοιχούν σε περίπου 900 δολάρια.
Στα ρωσικά σύνορα, ανακρίθηκε από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας για αρκετές ώρες. Έπρεπε να συμπληρώσει ένα λεπτομερές έντυπο σχετικά με το ποιος ήταν και να δώσει όλους τους κωδικούς πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν τελικά του επιτραπεί η είσοδος στη χώρα.
Ο Στεπάν βρίσκεται τώρα ασφαλής στη Σουηδία.
Η εφημερίδα Kyiv Independent μίλησε με άλλους δύο άνδρες, τον Μαξίμ και τον Γιαροσλάβ, οι οποίοι έφυγαν από το Ντονέτσκ μέσω παρόμοιας συμφωνίας. (Σημείωση του συντάκτη: Τα ονόματα έχουν αλλάξει για την προστασία της ταυτότητάς τους).
«Αν φύγετε με αυτοκίνητο, ο οδηγός οδηγεί. Συχνά αυτοί οι οδηγοί είναι μαχητές ντυμένοι πολίτες», δήλωσε ο Μαξίμ, ο οποίος έφυγε τον Ιούνιο για το Ροστόφ.
Εάν συγκεντρώνονται πολλά άτομα για το ταξίδι, τα αυτοκίνητα παρατάσσονται σε μια φάλαγγα και κατευθύνονται προς τα σύνορα. Το αυτοκίνητο του ξεναγού έχει συνήθως ένα ειδικό πάσο στο παρμπρίζ.
Με το πάσο, το αυτοκίνητο δεν θα σταματήσει στα σημεία ελέγχου στο δρόμο προς τα σύνορα.
Σύμφωνα με τον Μαξίμ, ορισμένοι άνθρωποι φεύγουν μόνοι τους, παρακάμπτοντας τα σημεία ελέγχου μέσω χωραφιών. Είπε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, αν ένα άτομο που επιχειρεί να διαφύγει σταματήσει σε ένα σημείο ελέγχου, μπορεί να πληρώσει επί τόπου μια δωροδοκία και να βγει.
Η επιτυχία εξαρτάται από το πορτοφόλι σας, τις επικοινωνιακές σας ικανότητες και τη διάθεση του στρατιώτη, δήλωσε.
Ο Μαξίμ πρόσθεσε ότι αρχικά, η τιμή για να βγει κάποιος λαθραία με ένα γεμάτο φορτηγό ήταν μόλις 20.000 ρούβλια (370 δολάρια) ανά άτομο. Καθώς ο πόλεμος μαίνεται, οι τιμές αυξήθηκαν.
Από τις πρώτες ημέρες, ήταν επίσης δυνατό να αποφύγει κανείς την στράτευση αν ο εργοδότης απαιτούσε να παραμείνει στην εργασία. Αυτή η εξαίρεση επέτρεψε σε πολλούς ανθρώπους να αποφύγουν την στρατολόγηση και να φύγουν από τα κατεχόμενα εδάφη νωρίς.
Όμως, μετά τη μαζική φυγή των ατόμων με απαλλαγή λόγω εργασίας, σταμάτησε να επιτρέπεται πλέον η είσοδός τους στη Ρωσία.
Καθώς ο πόλεμος εξελίσσεται, τα περιθώρια διαφυγής από την περιοχή στενεύουν· οι τιμές εκτοξεύονται στα ύψη, οι στρατιώτες στα σημεία ελέγχου γίνονται πιο αυστηροί και οι μεσάζοντες, γνωστοί ως οδηγοί, συλλαμβάνονται.
«Σε μια από τις πρώτες προσπάθειες να φύγω, τηλεφώνησα σε έναν οδηγό και μου απάντησε μια γυναίκα που μου είπε ότι το άτομο ήταν στη φυλακή», θυμάται ο Στεπάν.
Ένας άλλος τρόπος για να γλιτώσει κανείς την επιστράτευση είναι να χαρακτηριστεί ακατάλληλος για υπηρεσία. Αυτό γίνεται επίσης όλο και πιο δαπανηρό.
Ο Γιάροσλαβ, ο οποίος έφυγε από το Ντονέτσκ τον Ιούλιο και μπόρεσε να μετακομίσει στην Πορτογαλία, δήλωσε στην εφημερίδα Kyiv Independent ότι πλήρωσε 350 δολάρια τον Ιανουάριο για να προμηθευθεί έγγραφά που διαπίστωναν ότι είναι «ακατάλληλος για υπηρεσία».
Σήμερα, λέει, ένα τέτοιο έγγραφο θα κόστιζε 2.600 δολάρια.
«Λίγοι άνθρωποι μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά σε κάτι τέτοιο», δήλωσε ο Γιάροσλαβ, ο οποίος δεν αντιμετώπισε κάποιο πρόβλημα να εισέλθει στην Ρωσία, όντας ‘ακατάλληλος για υπηρεσία’».
Ένα απροκάλυπτο έγκλημα πολέμου
Η αναγκαστική στράτευση στα κατεχόμενα αποτελεί έγκλημα πολέμου σύμφωνα με τις Συμβάσεις της Γενεύης. Παραβιάζει επίσης το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Σύμφωνα με ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Ρωσία έχει επιστρατεύσει με τη βία έως και 100.000 κατοίκους των κατεχόμενων εδαφών στις περιφέρειες Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Πολλοί από αυτούς έχουν ήδη σκοτωθεί.
Σύμφωνα με την Eastern Human Rights Group, ο αριθμός εκείνων που έχουν σκοτωθεί ξεπερνάει το ¼ των στρατολογήσεων.
«Η αναγκαστική επιστράτευση στέλνει ανθρώπους στο θάνατο», δήλωσε ο Γκουντούζ Μαμέντοβ, πρώην αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας και εμπειρογνώμονας σε θέματα διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, στην εφημερίδα Kyiv Independent.
«Στην Ουκρανία, η αναγκαστική επιστράτευση μπορεί να οδηγήσει σε φυλάκιση έως και 12 ετών (για τους ανθρώπους που συμμετέχουν στην επιστράτευση), και αν αυτό οδηγήσει στο θάνατο του ατόμου, είναι ισόβια (για τον δράστη)», δήλωσε ο Μαμέντοβ.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν αυτοί οι νόμοι, λέει η Αλιόνα Λούνεβα, διευθύντρια υπεράσπισης στο κέντρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων ZMINA της Ουκρανίας.
«Η Ουκρανία δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αποτρέψει την αναγκαστική στράτευση στα κατεχόμενα εδάφη», δήλωσε στον Kyiv Independent.
«Ακριβώς όπως και με την απέλαση, η Ουκρανία δεν έχει νομικούς μηχανισμούς για να αποτρέψει την αναγκαστική στρατολόγηση στα κατεχόμενα».
Αυτό είναι που φοβάται τώρα περισσότερο ο Στεπάν. Χωρίς μετρητά και επιλογές, ο πατέρας του και οι φίλοι του εξακολουθούν να είναι εγκλωβισμένοι στο κατεχόμενο από τη Ρωσία Ντονμπάς, αντιμετωπίζοντας την πιθανότητα αναγκαστικής επιστράτευσης.
Μετάφραση: ομάδα ροής ardin-rixi.gr
