«ΣΥΝΑΞΑΡΙΑ, ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ,ΜΑΡΤΥΡΕΣ-1922» των Μιχαέλας Αντωνίου και Λίλυς Αλεξιάδου
στον Πολυχώρο Vault Theatre Plus
του Κώστα Σαμάντη
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, την μεγαλύτερη ανοικτή πληγή στο σώμα του Ελληνισμού. Το καλοκαίρι του 1922 ήρκεσαν λίγες εβδομάδες για να ξεριζωθούν οι Μικρασιάτες Έλληνες από πατρογονικές εστίες τριών χιλιάδων ετών, να σταματήσει η συνεχής και αδιάλειπτη παρουσία τους στα χώματα της Ιωνίας και να υποστούν μαζικές γενοκτονικές διώξεις. Η πληγή αυτή, χαίνουσα και βαθιά, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, με τον καημό των αλησμόνητων πατρίδων να είναι αθεράπευτος. Το τραύμα αυτό, καθόλου τυχαία, οδήγησε σε μια απώθηση αυτής της ιστορικής περιόδου, η οποία αντανακλάται χαρακτηριστικά στην τέχνη. Ο ξεριζωμένος Μικρασιατικός Ελληνισμός θα παραγάγει δεκάδες βιβλία γύρω από το 1922 σε μια προσπάθεια να μεταφέρει ήθη, έθιμα και παραδόσεις από τη γη της Ιωνίας, να διατηρήσει άσβεστη την μνήμη των αλύτρωτων πατρίδων, αλλά και να καταγράψει τη γενοκτονία την οποία υπέστη από τα στίφη του Κεμάλ. Μέχρις εκεί όμως· η αντίστοιχη παραγωγή στον κινηματογράφο πχ., είναι σχεδόν μηδαμινή. Σε αντίθεση με τα ιστορικά γεγονότα του 1821 τα οποία έχουν μεταφερθεί μέσα από πλήθος ταινιών στη μεγάλη οθόνη, ο διωγμός του ‘22 παραμένει ένα είδος ταμπού. Όσο και αν η μνήμη παραμένει ζωντανή, η ενασχόληση με τη Μικρασιατική τραγωδία, ασυνείδητα, αποφεύγεται.
Με βάση τα παραπάνω, η θεατρική παραγωγή 2022-2023 θα καταδείξει, αν και είμαστε ακόμη στην αρχή, αν έχουμε φτάσει στο επίπεδο να κοιτάμε την Μικρασία στα μάτια. Προς το παρόν πάντως και για τη συγκεκριμένη περίοδο που διανύουμε, βλέπουμε ότι έχουν ανέβει εκατόν μία θεατρικές παραστάσεις, με τις εννέα από αυτές να ασχολούνται με το 1922. Μένει να συγκεντρώσουμε στοιχεία και για το επόμενο χρονικό διάστημα.
Η Λίλυ Αλεξιάδου όσο και η Μιχαέλα Αντωνίου (κόρη του Αντώνη Αντωνίου) είναι τρίτη γενιά Μικρασιάτισσες, έλκουν την καταγωγή τους από τα Δαρδανέλια η πρώτη και από τη Σμύρνη η δεύτερη. Κουβαλάνε μνήμες και αναφορές για τους βιασμούς και τον σωματικό τρόμο, για την εξαθλίωση και τον αφανισμό, για τον ξεριζωμό και τη βία που αντιμετώπισαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους. Με αυτό ως δεδομένο, αναλαμβάνουν το χρέος της ανάδυσης της ιστορικής μνήμης προσπαθώντας να διαρρήξουν τα στεγανά ανάμεσα στη μνήμη και στη σιωπή. Πατώντας πάνω σε εμβληματικά λογοτεχνικά μυθιστορήματα, όπως Το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη, το Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη του Θανάση Βαλτινού, αλλά και τη Μαύρη Βίβλο – 1922 του Γιάννη Καψή καθώς και σε στίχους ποιητών και μετερχόμενες μιας πρωτότυπης σκηνικής γραφής, προτείνουν ένα κείμενο που συμπυκνώνει την τραγική μοίρα των Ελλήνων της Ιωνίας. Το κείμενό τους, ουσιαστικό και απέριττο, ζωντανεύει συγκινητικά τα προ εκατό ετών γεγονότα. Από τη στιγμή της απελευθέρωσης της Σμύρνης, τον Μάιο του 1919, μέχρι την καταστροφή της τον Σεπτέμβριο του 1922. Με ιδιαίτερη ευστοχία κατορθώνουν ακόμη και να συνομιλήσουν απευθείας με το κοινό όταν πρέπει να τονιστούν γεγονότα, όπως η Συνθήκη των Σεβρών ή η κορύφωση της Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Βιώματα και μαρτυρίες μεταφέρονται αυτούσια και ξεχωριστά ως παρακαταθήκη για τον θεατή, αλλά και τις γενεές που ακολουθούν.
Η Μιχαέλα Αντωνίου στη σκηνοθετική πρότασή της είναι λιτή, απέριττη, όσο και ουσιαστική. Επιλέγει να κτίσει ένα συναισθηματικό μονοπάτι επικοινωνίας με τον θεατή, τονίζοντας τόσο τις ευχάριστες και ανέμελες ημέρες της μητροπολιτικής Σμύρνης, όσο και τις θλιβερές καταστάσεις τις οποίες έζησαν, τρία χρόνια αργότερα, οι κάτοικοί της. Η ανάδυση της μνήμης είναι ο βασικός άξονας της πρότασής της μέσα και από τα σκηνοθετικά ευρήματα τα οποία χρησιμοποιεί. Στην προσπάθεια της αυτή συνεργάζεται με τρεις νεαρές ερμηνεύτριες, οι οποίες από την αρχή ήδη της παράστασης συστήνονται στο κοινό παρουσιάζοντας τους καταγωγικούς δεσμούς που έχουν και αυτές με τη Μικρασία, φορτίζοντας συναισθηματικά έτι περαιτέρω την ατμόσφαιρα. Οι ερμηνείες τους έντιμες και ειλικρινείς, κατορθώνουν να συμπληρώσουν το όλο εγχείρημα.
Στο τέλος της παράστασης, γίνεται μια προσπάθεια να συνομιλήσει το κείμενο με το σήμερα. Τούτο επιτυγχάνεται αναφέροντας χαρακτηριστικές περιπτώσεις προσφύγων και μεταναστών οι οποίες κυριαρχούν στις μέρες μας. Όσο κι αν η πλειοψηφία των περιπτώσεων που αναφέρονται συνδέονται με τη βαρβαρότητα που δείχνει το τουρκικό καθεστώς στις μέρες μας, εργαλειοποιώντας μετανάστες και πρόσφυγες από το Κουρδιστάν, τη Συρία ή το Ιράκ, η αναλογία μοιάζει βεβιασμένη. Το 1922 είχαμε την καλά σχεδιασμένη διάπραξη μιας γενοκτονίας η οποία εκ των πραγμάτων απέχει από τα τραγικά ανθρωπιστικά δυστυχήματα των σύγχρονων μεταναστευτικών ροών.
Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.
Γνωρίστε τα βιβλία των Εναλλακτικών Εκδόσεων
Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook
Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube
