του Αντώνη Β. Βενέτη
Σ’ ένα σύντομο σχόλιό της η «Κ» της 25.3.2023 μας θυμίζει την επέτειο των 100 χρόνων από τον θάνατο της Σάρας Μπερνάρ, «της πιο φημισμένης ηθοποιού που γνώρισε ο κόσμος…».
Περιέργως, θα έλεγα, παρέλειψε να σημειώσει, ότι ο μοναδικός σύζυγός της, υπήρξε ο Έλληνας ηθοποιός, Αριστείδης Δαμαλάς.
Αντί όμως άλλων σχολίων, παραθέτω δύο «ειδήσεις» της αθηναϊκής εφημερίδας – ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ – οι οποίες αναφέρονται στο θάνατο του Αριστείδη Δαμαλά, αλλά και στην αγάπη που έτρεφε, για τον αποβιώσαντα σύζυγό της, η περιώνυμη, εβραϊκής καταγωγής, Σάρα Μπερνάρ, της οποίας ο μύθος και ο θρύλος παραμένουν αλώβητοι στο πέρασμα του χρόνου.
ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 8.8.1889 – Μεγάλως θα καταθλίψη την ημετέραν κοινωνίαν η λυπηρά είδησις του αιφνιδίου θανάτου του Αριστείδη Δαμαλά του διασήμου έλληνος ηθοποιού, που το καλλιτεχνικόν τάλαντον εξύμνησεν ο ευρωπαϊκός τύπος, η φήμη του εξίκετο μέχρι του νέου κόσμου, όπου εσκόπει κατ’ αυτάς ν’ ανέλθη μετά της διασήμου Σάρας Βερνάρ, της συζύγου του. […] Ο εν τη ακμή του βίου του και του περιδόξου καλλιτεχνικού σταδίου, αφ’ ημών μεταστάς εγεννήθη εν Πειραιεί το 1855, τρίτος υιός του αοιδίμου δημάρχου Ερμουπόλεως Αμβροσίου Δαμαλά και της Καλλιόπης Δαμαλά, θυγατρός του μακαρίτη δημάρχου Πειραιώς Λουκά Ράλλη […].
Ο υπό εκτάκτων προσόντων προικισθείς Αριστείδης Δαμαλάς, απήλθε είτα εις Παρισίους, ένθα απεφάσισε μετ’ αληθούς έρωτος να επιδοθή εις την σπουδήν της ηθοποιΐας κατώρθωσε δε διά της εκτάκτου υπομονής του και θαυμασίας αντιλήψεώς του να ανέλθη επί της σκηνής του γαλλικού θεάτρου, ουχί ως κοινός ηθοποιός αλλά ως πρωταγωνιστής μετά της διασήμου Γαλλίδος ηθοποιού Σάρας Βερνάρ, ήτις εκτιμήσασα τα έξοχα πλεονεκτήματα του Δαμαλά, συνήναισε να συζευχθή αυτόν και να συνδέση μετ’ αυτού το καλλιτεχνικόν της στάδιον και τον βίον της. […]
ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 4.9.1889 – Συγκινητικωτάτη είναι η επιστολή της Σάρας Μπερνάρ δι’ ης αναγγέλει τη κυρία Δαμαλά την αποστολήν του νεκρού συζύγου της εις την Ελλάδα. Ο νεκρός του Δαμαλά έστε ενταύθα μετά εννέα ημέρας, κομιζόμενος διά του ατμοπλοίου «Ευρώπη», της Εταιρείας Φραισινέ. Η κυρία Σάρα Μπερνάρ εν τη επιστολή προς την ενταύθα πενθερά της εκφράζει την βαθύτατην θλίψιν της διότι αποχωρίζεται του πτώματος του ανδρός της, ον ηγάπησε μετά παραφροσύνης σχεδόν. Αλλά η σύζυγος, λέγει, οφείλει να υποχωρήση προς την μητέρα. Είμαι μήτηρ και αισθάνομαι τι σημαίνει η λέξις μήτηρ και η μητρική στοργή. Εγώ τον είχα ζώσα, αισθάνομαι δε διπλήν την αλγηδόνα ότι σας τον αποδίδω νεκρόν.
