Ο αγαπημένος Εβραίος του Χίτλερ

Η ιστορία του Έντουαρντ Μπλοχ, γιατρού της οικογένειας Χίτλερ

του Κωνσταντίνου Μαυρίδη

Κι όμως, οι λέξεις αγαπημένος, Εβραίος και Χίτλερ μπορούν να χωρέσουν στην ίδια πρόταση. Το οξύμωρο του πράγματος εφιστά την προσοχή μας σε μία σπάνια ιστορία επιβίωσης στο παρανοϊκό σκηνικό του Γ΄ Ράιχ και την προσωπική συμμετοχή του ίδιου τού, κατά τα άλλα εβραιοφάγου, ηγέτη του.

Ενώ, λοιπόν, είναι γνωστό τοις πάσι ότι με την κατάκτηση της εξουσίας από τους ναζί το 1933 άρχισαν οι περιορισμοί και οι διώξεις εναντίον των εβραϊκής καταγωγής Γερμανών πολιτών, που θα κατέληγαν στο Ολοκαύτωμα, υπήρξε ένας Εβραίος που, αυτόν και την οικογένειά του, ο Χίτλερ προστάτεψε παρεμβαίνοντας προσωπικά και με συνέπεια επί σειρά ετών. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να τους επιτρέψει να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ και να γλυτώσουν τη ζωή τους, ενόσω ο μηχανισμός της «Πλήρους Λύσης» είχε ήδη μπει στη δολοφονική του λειτουργία.
Ο Εβραίος αυτός δεν ήταν άλλος από τον δρα Έντουαρντ Μπλοχ, τον γιατρό της οικογένειας Χίτλερ την εποχή που διέμεναν στο Λιντς της Αυστρίας. Ο Έντουαρντ Μπλοχ, λοιπόν, γεννημένος το 1872 στο Φράουενμπουργκ (σήμερα ανήκει στην Τσεχία), σπούδασε ιατρική στην Πράγα και αφού υπηρέτησε στον αυστριακό στρατό εγκαταστάθηκε στο Λιντς το 1901, όπου άσκησε το ιατρικό επάγγελμα. Από ό,τι έχει γραφτεί σχετικά με αυτόν, ο Μπλοχ ήταν πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη και έχαιρε σεβασμού στην επαρχιακή πόλη του Λιντς. Η φήμη του ως γιατρού με συνείδηση δεν άργησε να εξαπλωθεί καθώς νοιαζόταν για τους ασθενείς του και συνήθιζε να πραγματοποιεί επισκέψεις κατ’ οίκον με το μόνιππό του, μη κάνοντας διακρίσεις ανάμεσα στις καλές συνοικίες και τις φτωχογειτονιές, ακόμη και μέσα στη νύχτα όταν το απαιτούσαν οι συνθήκες.
Σε μία τέτοια επίσκεψη, εν έτει 1904, ο δρ. Μπλοχ έτυχε να γνωρίσει και τον δεκαπεντάχρονο, τότε, Αδόλφο Χίτλερ, ο οποίος ήταν στο κρεβάτι με πνευμονία. Το λεπτομερές αρχείο του Μπλοχ αναφέρει χαρακτηριστικά ότι, πριν το επεισόδιο με την πνευμονία, ο μικρός Χίτλερ είχε ασθενήσει μόνο με απλό κρυολόγημα και αμυγδαλίτιδα και γενικώς δεν ήταν φιλάσθενος. Εντύπωση στον γιατρό είχε κάνει η μητέρα του Χίτλερ, Κλάρα, την οποία χαρακτήρισε ως «μία απλή και ταπεινή, ευγενική φυσιογνωμία. Ψηλή, με καστανά μαλλιά, προσεκτικά πιασμένα σε κοτσίδες και οβάλ πρόσωπο με εκφραστικά γκριζογάλανα μάτια».
O Μπλοχ έγινε ο οικογενειακός γιατρός της οικογένειας Χίτλερ και όταν το 1907 η Κλάρα Χίτλερ διαγνώστηκε με καρκίνο στο στήθος, ανέλαβε τη θεραπεία της μέχρι το επώδυνο τέλος. Στο ημερολόγιό του αναφέρεται ότι «η κυρία Χίτλερ με επισκέφθηκε στο γραφείο μου το πρωί παραπονούμενη για έντονους πόνους στο στήθος και μιλώντας βραχνά. Μου εκμυστηρεύθηκε ότι ο πόνος ήταν τόσο δυνατός που είχε μέρες να κοιμηθεί. Είχε αμελήσει να ζητήσει ιατρική βοήθεια διότι πίστευε ότι ο πόνος θα περνούσε». Περαιτέρω εξετάσεις έδειξαν ότι η άτυχη γυναίκα είχε εκτεταμένους όγκους στο στήθος και εγχειρίστηκε μέσα σε λίγες μέρες. Τότε ήταν που ο Μπλοχ διαπίστωσε τον ισχυρό δεσμό ανάμεσα στον Χίτλερ και τη μητέρα του, σημειώνοντας πως «η αγάπη προς τη μητέρα του κάνει ισχυρή εντύπωση. Αν και δεν αποτελεί περίπτωση μαμάκια με την κλασική έννοια, δεν έχω ξαναδεί παρόμοιο δέσιμο ανάμεσα σε μητέρα και γιο».
Δυστυχώς, η ασθένεια της Κλάρας Χίτλερ ήταν καλπάζουσα και προκαλούσε φριχτούς πόνους και ο νεαρός Χίτλερ, που δεν έφευγε από το προσκεφάλι της, υπέφερε μαζί της σιωπηλά αναμένοντας το μοιραίο. Ο Μπλοχ προσπάθησε να σταματήσει την εξάπλωση του καρκίνου με ιωδοφόρμιο, μια διαβρωτική χημική ένωση με απωθητική μυρωδιά, η οποία κόστιζε πανάκριβα. Παρά ταύτα, ο Μπλοχ, γνωρίζοντας τη δύσκολη οικονομική κατάσταση της οικογένειας Χίτλερ, χρέωνε στο κόστος ή και έβαζε από την τσέπη του για να συνεχίζεται η θεραπεία. Στο τέλος παραιτήθηκε από κάθε αμοιβή και προσπάθησε τουλάχιστον να χαρίσει στην Κλάρα έναν αξιοπρεπή και ανώδυνο θάνατο. Ήταν παρών και στην κηδεία της όπου ο Χίτλερ, ντυμένος με σκούρο κοστούμι και λυμένη γραβάτα, «ήταν εμφανώς καταρρακωμένος και ψέλλισε μόνο ότι θα ήταν ευγνώμων απέναντί μου για πάντα». Για του λόγου το αληθές, ένα χρόνο αργότερα ο Μπλοχ θα λάμβανε μια κάρτα με παρόμοια λόγια ευγνωμοσύνης από τον νεαρό Χίτλερ και κάποιους πίνακες ζωγραφισμένους από τον ίδιο. Μπορεί ο Μπλοχ να μην μπορούσε να το φανταστεί εκείνη τη στιγμή, αλλά ο Χίτλερ θα τηρούσε μέχρι κεραίας εκείνο το «για πάντα» που είπε στη μνήμη της μητέρας του.
Μετά τη μετεωρική του ανάδειξη σε καγκελάριο και αμέσως μετά σε απόλυτο δικτάτορα στη Γερμανία, ο Χίτλερ έστρεψε την προσοχή του στη γενέτειρά του Αυστρία και το 1938, το πιο τρελό του όνειρο, το «Άνσλους», είχε επιτευχθεί και η Αυστρία ενσωματώθηκε στο Γ΄ Ράιχ. Για τους Εβραίους της Αυστρίας είχαν αρχίσει τα δύσκολα. Οι διώξεις ξεκίνησαν αμέσως και ο Μπλοχ είδε το ιατρείο του να σφραγίζεται από τις αρχές και το σπίτι του να ερευνάται εξονυχιστικά από την αστυνομία. Ο Μπλοχ σκέφτηκε πως θα έπρεπε να ετοιμαστεί για τα χειρότερα, όταν ξαφνικά και διά μαγείας τον άφησαν εντελώς ήσυχο. Εξ αποστάσεως, ο Χίτλερ είχε θέσει τον Μπλοχ και την οικογένειά του υπό την προστασία της Γκεστάπο με τον χαρακτηρισμό «Edeljuden» (ευγενείς Εβραίοι), με την υποσημείωση να ενημερώνεται τακτικά για την προσωπική τους ασφάλεια.
Έτσι, ο Μπλοχ και η οικογένειά του έζησαν ήσυχοι στο σπίτι τους για δύο χρόνια και μάλιστα είχαν και τη δυνατότητα να φιλοξενούν Εβραίους συγγενείς και φίλους, πράγμα αδιανόητο για τους υπόλοιπους Εβραίους στο Γ’ Ράιχ. Το 1940, εν τω μέσω του πολέμου, ο Μπλοχ θα κατάφερνε να ανανεώσει τα διαβατήρια των μελών της οικογένειάς του και να ζητήσει την άδεια να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, όπου διέμενε η κόρη του από το 1938. Παραδόξως, το αίτημά του εγκρίθηκε και μάλιστα του επιτράπηκε να πουλήσει το σπίτι του σε τιμές αγοράς και όχι σε εξευτελιστική τιμή όπως οι υπόλοιποι Εβραίοι με βάση τον ληστρικό νόμο Reichsfluchtsteuer.
Με το που εγκαταστάθηκε στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, ο Μπλοχ ανακρίθηκε εκτενώς από το OSS (Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών, πρόγονο της CIA) σε μία προσπάθεια ανάλυσης του χαρακτήρα του Χίτλε,ρ αλλά προς έκπληξη των Αμερικανών, ο Μπλοχ είχε μόνο θετικά στοιχεία να παραθέσει. Όντας καλοπροαίρετος άνθρωπος εξ ιδιοσυγκρασίας, δεν υπέκυψε στον πειρασμό να σκιαγραφήσει το προφίλ του παρανοϊκού τέρατος. Αντιθέτως, περιέγραψε έναν άνθρωπο της διπλανής πόρτας, ευγενικό και μετριοπαθή στις αντιδράσεις του και βασικά στον κόσμο του. Η μεγάλη απορία του, την οποία ποτέ δεν κατάφερε να ξεδιαλύνει, ήταν πώς κάποιος ικανός να νιώσει τόσο βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα ήταν εξίσου ικανός να διαπράξει τέτοια ακραία και απάνθρωπα εγκλήματα. Η παραπάνω αντίφαση θα στοίχειωνε τον Μπλοχ για το υπόλοιπο της ζωής του, καθώς είχε καταληφθεί από ανάμεικτα αισθήματα ανάμεσα στο μίσος του για τους ναζί και την συμπόνοια για κάποιον ευάλωτο και δυστυχισμένο νέο από το παρελθόν που κράτησε τον λόγο του και διέσωσε τον ίδιο και τους αγαπημένους του. Τελικά, ο Μπλοχ θα έπαιρνε την απορία του μαζί του, καθώς θα πέθαινε στη Νέα Υόρκη την 1η Ιουνίου 1945, ένα μήνα μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ και το ολοκληρωτικό τέλος του Γ΄ Ράιχ.
g