Τι δείχνουν τα exit polls
του Γιάννη Ξένου
Με την δημοσίευση του exit poll[1] των εκλογών της 21ης Μαΐου μπορούμε πια να έχουμε πιο καθαρή εικόνα για το πώς συμπεριφέρθηκαν οι ψηφοφόροι. Τα επιμέρους στοιχεία του exit poll θα τα συγκρίνουμε με την εκτίμηση ψήφου μετά την τελική στάθμιση, αν και τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμα και η τελική στάθμιση τού δίνει μεγαλύτερο ποσοστό, 20,4% έως 22,4%, ενώ έλαβε 20,07%, ενώ η ΝΙΚΗ υποεκτιμάται στο exit poll, (1,9% έως 2,7%, ενώ έλαβε 2,92%).
Συσπείρωσεις – μετακινήσεις
Ως προς την συσπείρωση των κομμάτων σε σύγκριση με τις εθνικές εκλογές του 2019, η ΝΔ κινήθηκε πολύ ψηλά, στο 83,6%. Επιπλέον άντλησε ψήφους σχεδόν απ’ όλα τα κόμματα: 11,2% όσων είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ το 2019, 15,1% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, 13,8% της Ελληνικής Λύσης, 9,9% του ΜέΡΑ 25, 17,8% από τα Λοιπά Κόμματα[2] και το σχετικά υψηλό, 29,9% όσων στις προηγούμενες εκλογές έριξαν στην κάλπη Άκυρο/Λευκό/Αποχή.
Η συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε ιδιαίτερα χαμηλά, στο 61,3%. Πάντως και άντλησε σημαντικά μερίδια από το ΚΚΕ, 8,3%, το ΜέΡΑ25, 20,4% και από όσους ψήφισαν στις προηγούμενες εκλογές Άκυρο/Λευκό ή Αποχή, 18,7%.
Το ΠΑΣΟΚ είχε ικανοποιητική συσπείρωση, 75,1%, και άντλησε κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ, 9,3%, από τα Λοιπά Κόμματα 8,8%, από όσους έριξαν Άκυρο/Λευκό ή Αποχή το ’19, 13%, από το ΜέΡΑ 25, 6,3% και από την ΝΔ 3,5%.
Το ΚΚΕ είχε υψηλή συσπείρωση, 79,2% και άντλησε από ΣΥΡΙΖΑ και ΜέΡΑ 25 το ίδιο ποσοστό, 5,8% από το καθένα. Η Ελληνική Λύση, είχε χαμηλή συσπείρωση 58,3%, αλλά την αναπλήρωσε με το 2,9% του ΣΥΡΙΖΑ, 1,9% της ΝΔ και κυρίως από τα Λοιπά Κόμματα 8,1%.
Η Πλεύση Ελευθερίας άντλησε κυρίως από ΜέΡΑ25, 12% και από τα Λοιπά Κόμματα, 11,5%, ενώ το 2,4% από τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να φαίνεται μικρό αλλά σε αριθμό ψήφων, οι 42 χιλ. από το 1,781 εκατ. ψήφων που είχε λάβει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019, δεν είναι αμελητέο νούμερο για ένα κόμμα που έλαβε συνολικά 170 χιλ. ψήφους (με τον ίδιο υπολογισμό η μετακίνηση του 1,2% των ψηφοφόρων της ΝΔ της απέφερε 28 χιλ. ψήφους). Η ΝΙΚΗ έλαβε το 1,7% των ψηφοφόρων της ΝΔ το 2019 (σχεδόν 41 χιλ. ψήφοι από τις 172 χιλ. που έλαβε συνολικά), 10,4% από την Ελληνική Λύση, 8,3% από τα Λοιπά Κόμματα, 4,3% από Άκυρο/Λευκό/Αποχή και 0,9% από ΣΥΡΙΖΑ. Τέλος, το ΜέΡΑ25 είχε πολύ χαμηλή συσπείρωση, 39,4%, ενώ τα κέρδη από τον ΣΥΡΙΖΑ, 3,2%, δηλαδή περίπου 55 χιλ. ψήφοι, δεν ήταν αρκετά για ν’ αναπληρώσουν την χασούρα.
Ως προς την πολιτική αυτοτοποθέτηση[3] η ΝΔ έχει πολύ υψηλά ποσοστά στους δεξιούς 88,1% και κεντροδεξιούς, 83,4% και ακολουθούν 41,1% κεντρώοι, 37,4% ακροδεξιοί, 27,6% τίποτα από τα παραπάνω και ένα εντυπωσιακό 18,7% των ακροαριστερών(!), καταδεικνύοντας και τις αιτίες της νίκης της. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει υψηλά ποσοστά σε αριστερούς και κεντροαριστερούς, 52,5% και 48,7% αντιστοίχως, αλλά έχασε την μάχη του κέντρου, με 12,8% και στους «τίποτα από τα παραπάνω» όπου έλαβε 14,5% και 19,7% στους ακροαριστερούς, σχεδόν όσο και η ΝΔ.!.
Το ΠΑΣΟΚ έλαβε το ένα τέταρτο αυτών που αυτοχαρακτηρίζονται κεντρώοι και κεντροαριστεροί (25,4% και 24,2% αντιστοίχως) και 9,8 στους «τίποτα από τα παραπάνω». Το ΚΚΕ κυρίως αντλεί από τους αριστερούς, 26,3%, και ακροαριστερούς, 23,6%.
Η Ελληνική Λύση, πήρε το 25,1% των ακροδεξιών, 10,2% των «τίποτα από τα παραπάνω», 4,7% των δεξιών, αλλά και 4,8% στους κεντρώους. Η Πλεύση Ελευθερίας έχει το υψηλότερο ποσοστό της σε όσους δηλώνουν ακροδεξιοί, 5,5%, άλλη μια ένδειξη ότι την ψήφισε ένα κομμάτι της ΧΑ. Ακολουθεί η ακροαριστερά, 4,7%, «τίποτα από τα παραπάνω» 4,3% και η κεντροαριστερά και το κέντρο (3,9% και 3,8%).
Η ΝΙΚΗ έχει το υψηλότερο ποσοστό της στους «τίποτα από τα παραπάνω», 7,5% και 4,9% των ακροδεξιών, 2,4% στους κεντρώους, 2% δεξιούς και 2,4% στους ακροαριστερούς.
Ως προς την ηλικιακή σύνθεση των ψηφοφόρων αξίζει να αναφέρουμε ότι η ΝΔ έκανε την ανατροπή και κέρδισε την ηλικιακή ομάδα 17-24, με 33,1% έναντι 24,1% του ΣΥΡΙΖΑ. Στην ίδια ομάδα καλά τα πήγε η Πλεύση Ελευθερίας 5,9% και το ΜέΡΑ25, 5,1%, ενώ 8% ψήφισε άλλο κόμμα.
Η ηλικιακή ομάδα που τα πήγε χειρότερα η ΝΔ ήταν των 25-34 χρόνων με 31%. Όπου ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε 22,9%. Αντιστοίχως καλά σε αυτή την ηλικιακή ομάδα πήγαν τα μικρότερα κόμματα, Ελληνική Λύση, 5,1%, Πλεύση Ελευθερίας, 4,5%, ΜέΡΑ 25, 6,4% και λοιπά κόμματα 9,5%. Στην ηλικιακή ομάδα 35-54 όλα τα κόμματα έχουν σχεδόν ανάλογα ποσοστά με τα πανελλαδικά τους. Στους μεγαλύτερους, 55+, η ΝΔ φτάνει το 45,8%, ο Σύριζα 21,1% το ΠΑΣΟΚ 13,2% (παρόλα αυτά το ΠΑΣΟΚ σε σχέση με προηγούμενες εκλογές έχει ενισχυθεί και στις νεότερες ηλικίες), ενώ τα υπόλοιπα κόμματα παρουσιάζουν πτώση – με εξαίρεση την Ελληνική Λύση που είναι κοντά στο πανελλαδικό ποσοστό της, 4,4%.
Όσον αφορά την επαγγελματική ιδιότητα, η ΝΔ κέρδισε σε όλες, κάποιες με ποσοστό πάνω από 45% (συνταξιούχους, 48%, αγρότες 47,7%, ελεύθερους επαγγελματίες 46,2% και νοικοκυρές, 45,9%) και άλλες με κάτω από 40% (31,1% φοιτητές, 34,3% άνεργοι, 36,7% ιδιωτικοί υπάλληλες και 36,8% δημόσιοι υπάλληλοι).
Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε καλύτερα ποσοστά στους φοιτητές (26,9%) και τους δημόσιους υπάλληλους (25,3%), ενώ τον τιμώρησαν οι αγρότες (10,3%) και οι ελεύθεροι επαγγελματίες (17,4%).
Το ΠΑΣΟΚ έχει πάνω κάτω τα ίδια ποσοστά σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες, με εξαίρεση τους ανέργους (8,6%) και καλύτερα ποσοστά σε συνταξιούχους, νοικοκυρές και αγρότες (13,8%, 13,6% και 13,6% αντίστοιχα).
Το ΚΚΕ έχει πάνω από το πανελλαδικό ποσοστό σε ιδιωτικούς υπαλλήλους (9%) και φοιτητές (8,2%). Η Ελληνική Λύση ξεχωρίζει στους αγρότες (8,8%) και ανέργους (6,5%). Η Πλεύση προσελκύει ανέργους (5,1%) και φοιτητές (4,9%), ενώ η ΝΙΚΗ δημόσιους υπαλλήλους (3,9%), νοικοκυρές (3,7%) και αγρότες (3,4%).
Το Katrougalos effect
Είναι διαδεδομένη η άποψη ότι η διαφορά μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ άνοιξε σε τέτοιο βαθμό την τελευταία εβδομάδα πριν τις εκλογές λόγω των δηλώσεων Κατρούγκαλου και του καλέσματος Τσίπρα στους ψηφοφόρους της ΧΑ. Το exit poll, μας δίνει διαφορετική εικόνα. Στο ερώτημα πότε αποφάσισαν τι θα ψηφίσουν το 30% των ερωτηθέντων απάντησε ότι «πάντα αυτό ψηφίζει». Το 42% απάντησε «καιρό πριν», 14% την «τελευταία εβδομάδα» και 14% «την ημέρα των εκλογών.»
Ας προχωρήσουμε στο τι ψήφισαν αναλόγως με τον χρόνο της απόφασης. Αυτοί που αποφάσισαν την ίδια μέρα, προτίμησαν κατά 27,9% ΝΔ και 21% ΣΥΡΙΖΑ. Κερδισμένα στους ψηφοφόρους της τελευταίας στιγμής ήταν το ΠΑΣΟΚ, 14,4% και τα μικρά κόμματα: Άλλα Κόμματα, 11,3%, Ελληνική Λύση, 5,9%, Πλεύση Ελευθερίας, 5,2%, ΜέΡΑ 25, 4,8% και ΝΙΚΗ 3,1%. Δηλαδή η Νέα Δημοκρατία εμφανίζεται με μικρότερα ποσοστά από το συνολικό της ποσοστό και ο ΣΥΡΙΖΑ στο εθνικό του ποσοστό, ενώ ενισχυμένο είναι το ΠΑΣΟΚ.
Σε όσους αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα, η ΝΔ πήρε ένα μικρό ποσοστό το 24%, ο ΣΥΡΙΖΑ το 18%, το ΠΑΣΟΚ το 14% και ακολούθως το «άλλο κόμμα» 12,4%, Πλεύση Ελευθερίας 7,3%, ΝΙΚΗ 6,4% κ.λπ.
Στις επόμενες κατηγορίες, που είναι και οι πολυπληθέστερες, στο «εδώ και αρκετό καιρό» η ΝΔ 41,6% και ο ΣΥΡΙΖΑ 23,7% (είναι αυτή η κατηγορία που έκρινε την διαφορά). Από τα υπόλοιπα κόμματα μόνο η Ελληνική Λύση (5,9%) είναι πάνω από το πανελλαδικό ποσοστό της.
Τέλος, όσοι απάντησαν «πάντα αυτό ψηφίζω», την ΝΔ επιλέγει το 55,3%, τον ΣΥΡΙΖΑ το 19,1%, το ΠΑΣΟΚ 12,5%, το ΚΚΕ 9,4% και μετά το χάος, μόνο η Ελληνική Λύση ξεπερνά την μονάδα (1,9%).
Δηλαδή η απόφαση των τελευταίων ημερών δεν μοιάζει να ευνοεί καθόλου τη ΝΔ, ενώ αντίθετα ευνοεί το ΠΑΣΙΚ. Όσο για τη ΝΙΚΗ και την Πλεύση Ελευθερίας έχουν ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό σε όσους αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα, καταδεικνύοντας και τον ευκαιριακό χαρακτήρα της επιλογής.
Τέλος, άξια σχολιασμού είναι δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά: Στο ερώτημα «πόσο κοντά βρίσκονται στο κόμμα που ψήφισαν», έξι στους δέκα απάντησαν κοντά, το 34% ούτε κοντά ούτε μακριά και το 6% μακριά, καταδεικνύοντας ότι ένα μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων δεν ψηφίζει με αυστηρά ιδεολογικά κριτήρια.
Άλλωστε και, στο κριτήριο ψήφου, το 58% απάντησε το κόμμα που προτιμούν, αλλά ένας στους τρεις «το κόμμα που θεωρούν λιγότερο κακό» και μόλις 9% για ν’ αποδοκιμάσουν κάποιο άλλο κόμμα, αρά δεν υπήρχε ισχυρή θέληση των ψηφοφόρων για τιμωρία, αλλά κυριάρχησε η τάση ν’ αποφύγουμε τα χειρότερα.
Ολοκληρώνοντας, σε αυτή την εκλογική μάχη υπάρχει η αίσθηση ότι έχουμε βρει ένα νέο σημείο ισορροπίας μετά από μια δεκαετία κρίσης. Με όρους πολιτικού διπολισμού έχουμε τον ένα πόλο ισχυρό, αλλά η αδυναμία του δεύτερου (που ο ΣΥΡΙΖΑ ο συρρικνώνεται και το ΠΑΣΟΚ δεν δείχνει δυναμική για να τον αντικαταστήσει στο άμεσο μέλλον) μπορεί να φέρει από το παράθυρο πολιτική αστάθεια, με τον κατακερματισμό που φέρνουν τα πολλά μικρά κόμματα που βρίσκονται εντός βουλής ή στα πρόθυρα της εισόδου. Οι εκλογές του Ιουνίου θα κρίνουν αν μπορεί να εξασφαλιστεί μετεκλογική σταθερότητα, έστω και με ενάμιση πόλο, ή θα υπάρξουν νέες αναταράξεις.
[1] Βουλευτικές Εκλογές 2023 – Κοινό Exit Poll των εταιρειών Metron Analysis, Alco, Marc, MRB και GPO.
[2] Είναι τα κόμματα που στις εθνικές εκλογές του 2019 δεν έπιασαν το όριο του 3%. Αθροιστικά το ποσοστό τους ήταν 8,07% και την μερίδα του λέοντος έλαβε η Χρυσή Αυγή με 2,93%. Συνδυαστικά με το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα υπόλοιπα κόμματα με ποσοστό κάτω του 3% (Πλεύση Ελευθερίας, Ένωση Κεντρώων, Δημιουργία Ξανά κ.λπ.) κατήλθαν και σε αυτές τις εκλογές μπορούμε βάσιμα να συμπεράνουμε ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων που μετακινήθηκαν ήταν οι ψηφοφόροι της ΧΑ.
[3] Ως προς την πολιτική αυτό-τοποθέτηση το δείγμα αποτελείται από 2% ακροαριστερούς, 17% αριστερούς, 15% κεντροαριστερούς, 18% κεντρώους, 13% κεντροδεξιούς, 18% δεξιούς, 2% ακροδεξιούς και 15% τίποτα από τα παραπάνω.
