του Αντώνη Βενέτη
Η επιστολή της κ. Μ. Καρδαμίτση Αδάμη για τον Ερνέστο Τσίλλερ, μου δίνει την αφορμή να παραθέσω την είδηση του θανάτου του, όπως αυτή καταχωρήθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Η ΧΩΡΑ» της εποχής εκείνης.
Η ΧΩΡΑ, 25.11.1923 – Απέθανε προ τίνων ημερών και ετάφη όλως αθορύβως και χωρίς ν’ αναγραφή ουδέ μία λέξις περί αυτού εν τω αθηναϊκών τύπω εις διαπρεπής καλλιτέχνης και πρύτανις των εν Ελλάδι επί τριακονταετίαν και πλέον αρχιτεκτόνων, ο Ερνέστος Τσίλλερ.
Ο μεταστάς κατήγετο εκ Δρέσδης, παρέμεινε όμως καθ’ όλην την νεότητά του εν Βιέννη, […] όπου συνεδέθη μετά των δύο διασήμων αρχιτεκτόνων αδελφών Χάνσεν, ότε δ’ ούτοι εκλήθησαν εις Αθήνας προς ανέγερσιν της Σιναίας Ακαδημίας, του Πανεπιστημίου και των λοιπών καλλιμαρμάρων εθνικών καθιδρυμάτων, παρέλαβον μεθ’ εαυτών και τον νεαρόν Ερνέστον Τσίλλερ, […] εντός δε βραχυτάτου χρόνου ο Ερνέστος Τσίλλερ κατέστη ο δημοφιλέστατος των αρχιτεκτόνων της πόλεώς μας, δύναται δε τις να είπη, άνευ υπερβολής, ότι ούτος υπήρξεν ο κατ’ εξοχήν διακοσμητής και εξωραϊστής των Αθηνών, […].
Απαριθμούμεν ενταύθα τα μάλλον περίβλεπτα και γνωστά, οίον: το νέον Ανάκτορον, το «Ιλίου Μέλαθρον» (Σλήμαν), το Βασιλικόν Θέατρον, το Δημοτικόν Θέατρον, το ανάκτορον του Πρίγκηπος Νικολάου, τα μέγαρα: Όθ. Σταθάτου, Εμπειρίκου, Π. Καλλιγά, Πεσματζόγλου, Δεληγεώργη, Κοντοσταύλου, Κορδέλλα, το Ταχυδρομείον, το Χρηματιστήριον, τη Τράπεζα Αθηνών και πλείστα ακόμα μέγαρα επί της οδού Πατησίων και αλλαχού, […]. Εκτός δε τούτων, αισθανόμενος ο Τσίλλερ το μυστικόν θέλγητρον του βυζαντινού ρυθμού, ανήγειρε τον μικρόν ναόν του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα, εν αληθές καλλιτέχνημα, την εκκλησίαν του Οσίου Λουκά, κλπ.
Εκτός δε των Αθηνών ωκοδόμησε και το θέατρον των Πατρών και το θέατρον της Ζακύνθου ως και πολλάς εκκλησίας αλλαχού της Ελλάδος. Εν δε τη Κερκύρα, εντολή του Κάιζερ, ανήγειρε θαυμάσιον παράρτημα του Αχιλλείου […].
Αλλ’ ο Ερνέστος Τσίλλερ διαμένων εν Ελλάδι επολιτογραφήθη Έλλην και εξελληνίσθη τελείως, ιδίως αφού ενυμφεύθη Ελληνίδα περικαλλή και φιλομουσατάτην την θυγατέρα του εν Βιέννη εγκατεστημένου ομογενούς κ. Δούδου, ήτις κατέστη, συν των χρόνω, μία των διαπρεπεστετέρων μουσουργών της Ευρώπης, […].
Ως αρχαιολόγος δε δεν δύναμαι να παρασιωπήσω οποίας υπηρεσίας αληθείς και πολυτίμους ο αείμνηστος ανήρ προσήνεγκεν εις τον ημέτερον κλάδον, διά της ανασκαφής του Σταδίου και του Διονυσιακού θεάτρου και, δι’ άλλων αυτού εργασιών. Δικαίως δ’ η πόλις ημών δέον να ευγνωμονή προς τον δαφνοστρεφή καλλιτέχνην, […].
ΑΛΕΞ. ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ
Φρονώ ότι η νεκρολογία αυτή της «ΧΩΡΑΣ», υπογραφόμενη από τον διακεκριμένο αρχαιολόγο της εποχής εκείνης, Αλέξ. Φιλαδελφέα, αξίζει να δει το φως της δημοσιότητας στις στήλες της «Κ».
Σημειώνω μόνο ότι η πιανίστρια σύζυγός του, Σοφία Δούδου, με την οποίαν απέκτησε 5 παιδιά, ήταν κόρη του Κοζανίτη επιχειρηματία της Βιέννης, Κ. Δούδου.
Και για την αντιγραφή,
Αντώνης Ν. Βενέτης,
Μοναστηράκι Δωρίδος
