Του Thomas L. Friedman
NYTimes 3 Σεπτεμβρίου 2024
Αν ο πρόεδρος Μπάιντεν και η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις χρειάζονταν κάποια υπενθύμιση ότι ο Βενιαμίν Νετανιάχου δεν είναι φίλος τους, δεν είναι φίλος της Αμερικής και, το πιο ντροπιαστικό, δεν είναι φίλος των Ισραηλινών ομήρων στη Γάζα, η δολοφονία από τη Χαμάς έξι ισραηλινών ψυχών, ενώ ο Νετανιάχου κωλυσιεργούσε τις διαπραγματεύσεις, θα πρέπει να το κατέστησε σαφές. Ο Νετανιάχου έχει ένα και μοναδικό ενδιαφέρον: τη δική του άμεση πολιτική επιβίωση, ακόμη και αν αυτό υπονομεύει τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του Ισραήλ.
Κυρία Αντιπρόεδρε, μην έχετε καμία αμφιβολία, αυτό θα τον οδηγήσει να κάνει πράγματα τους επόμενους δύο μήνες που θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά τις πιθανότητες εκλογής σας και να ενισχύσουν τις πιθανότητες του Ντόναλντ Τραμπ. Να φοβάστε.
Εν τω μεταξύ, κύριε Πρόεδρε, σας παρακαλώ, πείτε μου ότι ο Νετανιάχου δεν σας έχει κοροϊδέψει. Είχατε επανειλημμένες συνομιλίες μαζί του, η καθεμία ακολουθούμενη από τις αισιόδοξες προβλέψεις σας για επικείμενη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα – και μετά λέει στους οπαδούς του κάτι άλλο.
Ο Νετανιάχου είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους επινόησα τον εξής κανόνα σχετικά με το ρεπορτάζ για τη Μέση Ανατολή: Στην Ουάσιγκτον, οι αξιωματούχοι σας λένε την αλήθεια ιδιαιτέρως και ψεύδονται δημοσίως. Στη Μέση Ανατολή, οι αξιωματούχοι σου λένε ψέματα ιδιαιτέρως και λένε την αλήθεια δημοσίως. Ποτέ μην εμπιστεύεστε αυτά που σας λένε κατ’ ιδίαν – ειδικά ο Νετανιάχου. Ακούστε μόνο τι λένε δημοσίως, στους δικούς τους ανθρώπους στη δική τους γλώσσα.
Στα τηλεφωνήματά του, ο Νετανιάχου ψιθυρίζει στους ηγέτες της Αμερικής στα αγγλικά ότι ενδιαφέρεται για μια κατάπαυση του πυρός και μια συμφωνία για τους ομήρους και εξετάζει τα απαραίτητα προαπαιτούμενα για αυτό που αποκαλώ Δόγμα Μπάιντεν. Αλλά μόλις κλείσει το τηλέφωνο, στα εβραϊκά, λέει πράγματα που έρχονται σε ρητή αντίθεση με το Δόγμα Μπάιντεν, επειδή απειλούν το Δόγμα Μπίμπι (Νετανιάχου).
Τι είναι λοιπόν το Δόγμα Μπάιντεν και τι είναι το Δόγμα Μπίμπι και γιατί έχουν σημασία;
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει οικοδομήσει ένα εντυπωσιακό σύνολο περιφερειακών συμμαχιών με εταίρους που εκτείνονται από την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και τις Φιλιππίνες στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού μέχρι την Ινδία και τον Περσικό Κόλπο, και μέχρι το ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Πρόκειται για συμμαχίες ασφάλειας και οικονομίας, σχεδιασμένες να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία στην Ευρώπη, να περιορίσουν την Κίνα στον Ειρηνικό και να απομονώσουν το Ιράν στη Μέση Ανατολή.
Αλίμονο, ωστόσο, ένας θεμέλιος λίθος για όλες αυτές τις συμμαχίες -που προορίζονται να συνδέσουν την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη- ήταν η προτεινόμενη από τον Μπάιντεν αμυντική συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία. Το κλειδί για να περάσει μια τέτοια συμφωνία από το Κογκρέσο θα ήταν η Σαουδική Αραβία να συμφωνήσει να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ. Και το κλειδί για να το κάνουν αυτό οι Σαουδάραβες θα ήταν να συμφωνήσει ο Νετανιάχου να συζητήσει – απλώς να συζητήσει – την πιθανότητα μιας λύσης δύο κρατών με τους Παλαιστίνιους κάποια μέρα.
Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στη Γάζα τον περασμένο Οκτώβριο, η ομάδα του Μπάιντεν προσπαθεί σοφά να συνδυάσει το δόγμα Μπάιντεν με μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα και συμφωνίας για τους ομήρους, τονίζοντας τα σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο για το Ισραήλ όσο και για την Αμερική: Θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, να επιτύχει την επιστροφή των ομήρων και να δώσει στον εξαντλημένο ισραηλινό μόνιμο στρατό και τις εφεδρικές δυνάμεις ένα πολυπόθητο διάλειμμα, αφού μια κατάπαυση του πυρός στη Γάζα θα ανάγκαζε σχεδόν σίγουρα τη Χεζμπολάχ να σταματήσει να πυροβολεί και από το Λίβανο. Αν το Ισραήλ συμφωνούσε τότε να ξεκινήσει συνομιλίες με την Παλαιστινιακή Αρχή για μια λύση δύο κρατών, θα άνοιγε το δρόμο για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας – ένα τεράστιο στρατηγικό πλεονέκτημα για το Ισραήλ – και θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για τα Η.Α.Ε., το Μαρόκο και την Αίγυπτο να στείλουν ειρηνευτικά στρατεύματα στη Γάζα σε συνεργασία με μια αναβαθμισμένη Παλαιστινιακή Αρχή, ώστε το Ισραήλ να μην χρειάζεται μόνιμη κατοχή εκεί και η Χαμάς να αντικατασταθεί από μια νόμιμη, μετριοπαθή παλαιστινιακή κυβέρνηση – τον εφιάλτη της Χαμάς.
Με μια κίνηση, όπως λέει ο Μπάιντεν στον Νετανιάχου, το Ισραήλ θα μπορούσε να βρει αξιόπιστους Άραβες εταίρους για μια ασφαλή διέξοδο από τη Γάζα και να βρει Άραβες συμμάχους για την περιφερειακή συμμαχία που χρειάζεται προκειμένου να αντιμετωπίσει την περιφερειακή συμμαχία του Ιράν με τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι και τις ιρακινές πολιτοφυλακές. Η άποψη του Μπάιντεν: Η ασφάλεια του Ισραήλ σήμερα πρέπει να εξεταστεί σε ένα πολύ ευρύτερο πλαίσιο από το ποιος περιπολεί στα σύνορα με τη Γάζα.
Αλλά το δόγμα Μπάιντεν προσέκρουσε ευθέως στο δόγμα Μπίμπι, το οποίο επικεντρώνεται στο να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αποφύγει οποιαδήποτε πολιτική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους που μπορεί να απαιτήσει εδαφικό συμβιβασμό στη Δυτική Όχθη, ο οποίος θα διέλυε την πολιτική συμμαχία του Νετανιάχου με την ισραηλινή ακροδεξιά.
Για το σκοπό αυτό, ο Μπίμπι έχει φροντίσει εδώ και χρόνια οι Παλαιστίνιοι να παραμένουν διχασμένοι και ανίκανοι να έχουν μια ενιαία θέση. Εξασφάλισε ότι η Χαμάς θα παρέμενε μια βιώσιμη κυβερνητική οντότητα στη Γάζα, μεταξύ άλλων, μεριμνώντας ώστε το Κατάρ να στείλει στη Χαμάς πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια για ανθρωπιστική βοήθεια, καύσιμα και κυβερνητικούς μισθούς από το 2012 έως το 2018. Ταυτόχρονα, ο Νετανιάχου έκανε ό,τι μπορούσε για να απαξιώσει και να ταπεινώσει την Παλαιστινιακή Αρχή και τον πρόεδρό της, Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος αναγνώρισε το Ισραήλ, αγκάλιασε την ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο και συνεργάστηκε με τις υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραήλ για να προσπαθήσει να διατηρήσει την ειρήνη στη Δυτική Όχθη επί σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Το δόγμα επιβίωσης του Νετανιάχου έγινε ακόμη πιο σοβαρό μετά την απαγγελία κατηγοριών εναντίον του το 2019 για απάτη, δωροδοκία και απιστία. Τώρα πρέπει να παραμείνει στην εξουσία για να μην μπει στη φυλακή, αν καταδικαστεί. (Αμερικανοί αναγνώστες, σας θυμίζει κάτι αυτό;)
Ως εκ τούτου, όταν ο Νετανιάχου κέρδισε την επανεκλογή του με ισχνή διαφορά το 2022, ήταν έτοιμος να ξαπλώσει στο κρεβάτι με τους χειρότερους των χειρότερων της ισραηλινής πολιτικής για να σχηματίσει έναν κυβερνητικό συνασπισμό που θα τον διατηρούσε στην εξουσία. Μιλάω για μια ομάδα ακραίων εβραίων υπεροπτών, τους οποίους ένας πρώην επικεφαλής της ισραηλινής Μοσάντ αποκάλεσε «φρικτούς ρατσιστές» και «πολύ χειρότερους» από την Κου Κλουξ Κλαν.
Αυτοί οι Εβραίοι ρατσιστές συμφώνησαν να αφήσουν τον Νετανιάχου να γίνει πρωθυπουργός, αρκεί να διατηρήσει τον μόνιμο στρατιωτικό έλεγχο του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη και, μετά τις 7 Οκτωβρίου, και πάνω στη Λωρίδα της Γάζας. Ουσιαστικά είπαν στον Μπίμπι ότι αν ποτέ συναινούσε στη συμφωνία ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ-Παλαιστινιακής Αρχής που πρότεινε ο Μπάιντεν -ή αν συμφωνούσε σε άμεση κατάπαυση του πυρός για την επιστροφή των Ισραηλινών ομήρων και την απελευθέρωση των Παλαιστινίων κρατουμένων στις ισραηλινές φυλακές- θα ανέτρεπαν την κυβέρνησή του. Διότι αυτά τα πράγματα θα ήταν προάγγελοι για την εφαρμογή του δόγματος Μπάιντεν και ενός πιθανού εδαφικού συμβιβασμού μια μέρα στη Δυτική Όχθη.
Ο Νετανιάχου πήρε το μήνυμα. Δήλωσε ότι θα τερμάτιζε τον πόλεμο στη Γάζα από την στιγμή που το Ισραήλ θα πετύχαινε «ολοκληρωτική νίκη», αλλά ποτέ δεν προσδιόρισε τι ακριβώς θα σήμαινε αυτό και ποιος θα κυβερνούσε τη Γάζα μετά από αυτό. Θέτοντας έναν τόσο ανέφικτο στόχο στη Γάζα – ο ισραηλινός στρατός κατέχει τη Δυτική Όχθη εδώ και 57 χρόνια και, όπως αποδεικνύουν οι καθημερινές συγκρούσεις, δεν έχει επιτύχει «ολοκληρωτική νίκη» επί των μαχητών της Χαμάς εκεί – ο Μπίμπι έστησε τα πράγματα έτσι ώστε μόνος του να μπορεί να αποφασίσει πότε θα τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα.
Το οποίο και θα γίνει μόνο τότε που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της πολιτικής του επιβίωσης. Αυτό σίγουρα δεν συμβαίνει σήμερα. Τη Δευτέρα, ο Νετανιάχου δήλωσε ότι είναι έτοιμος να θυσιάσει την όποια κατάπαυση του πυρός με τη Χαμάς και την επιστροφή των ομήρων, αν αυτό σημαίνει ότι το Ισραήλ πρέπει να υποχωρήσει στην απαίτηση της Χαμάς να εκκενώσει το Ισραήλ τα στρατιωτικά του φυλάκια στο διάδρομο Φιλαδέλφεια μήκους 8,7 μιλίων κατά μήκος των συνόρων Γάζας-Αιγύπτου, που χρησιμοποιείται από καιρό από τη Χαμάς για τη λαθραία εισαγωγή όπλων, αλλά που ο ισραηλινός στρατός δεν θεώρησε αρκετά σημαντικό να τον καταλάβει κατά τους πρώτους επτά μήνες του πολέμου.
Οι ισραηλινοί στρατηγοί έχουν επανειλημμένα δηλώσει στον Νετανιάχου ότι υπάρχουν πολλά εναλλακτικά αποτελεσματικά μέσα για τον έλεγχο του διαδρόμου τώρα και ότι η υποστήριξη των ισραηλινών στρατευμάτων που θα έμεναν αποκλεισμένα εκεί θα ήταν δύσκολη και επικίνδυνη.
Και θα μπορούσαν να τον ανακαταλάβουν οποιαδήποτε στιγμή χρειαστεί. Η παραμονή εκεί προκαλεί ήδη τεράστια προβλήματα και με τους Αιγυπτίους.
Δεν τον πειράζει: Ο Νετανιάχου δήλωσε δημόσια τη Δευτέρα ότι ο διάδρομος «είναι κεντρικός, καθορίζει όλο το μέλλον μας».
Το όλο θέμα είναι μια απάτη. Όπως εξήγησε ο στρατιωτικός ανταποκριτής της Haaretz, Amos Harel, αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι οι δεξιοί σύμμαχοι του Μπίμπι ονειρεύονται την επανεγκατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ «ο Νετανιάχου, με την πρόφαση των αναγκών ασφαλείας, προστατεύει κυρίως την πολιτική του θέση. Αγωνίζεται για την ακεραιότητα του κυβερνητικού του συνασπισμού, ο οποίος μπορεί να σπάσει αν εγκριθεί μια συμφωνία».
Γι’ αυτό και ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Γιοάβ Γκαλάντ – το μόνο έντιμο και θαρραλέο άτομο στο υπουργικό συμβούλιο του Νετανιάχου – φέρεται να είπε στον πρωθυπουργό και στους δεξιούς υβριστές του ότι η ψήφος τους την περασμένη Πέμπτη να «δώσουν προτεραιότητα στον Διάδρομο Φιλαδέλφειας εις βάρος της ζωής των ομήρων είναι μια ηθική ατίμωση».
Και τώρα πίσω στις προεδρικές εκλογές της Αμερικής
Ο Νετανιάχου γνωρίζει σαφώς ότι έχει βάλει την Χάρις σε δύσκολη θέση. Αν συνεχίσει τον πόλεμο στη Γάζα μέχρι την «ολοκληρωτική νίκη», με περισσότερες απώλειες αμάχων, θα αναγκάσει την Χάρις είτε να τον επικρίνει δημοσίως και να χάσει εβραϊκές ψήφους είτε να δαγκώσει τη γλώσσα της και να χάσει αραβικές και μουσουλμανικές αμερικανικές ψήφους στην πολιτεία-κλειδί του Μίσιγκαν. Καθώς η Χάρις πιθανότατα θα δυσκολευτεί να κάνει οποιοδήποτε από τα δύο, αυτό θα την κάνει να δείχνει αδύναμη τόσο στους Αμερικανούς Εβραίους όσο και στους Αμερικανούς Άραβες. Με βάση το ρεπορτάζ μου και όλα τα χρόνια που παρακολουθώ τον Νετανιάχου, δεν θα με εξέπληττε αν όντως κλιμακώσει στη Γάζα από σήμερα μέχρι την ημέρα των εκλογών για να κάνει τη ζωή δύσκολη για τους Δημοκρατικούς που διεκδικούν το αξίωμα. (Ο δολοφονικός ισλαμοφασίστας ηγέτης της Χαμάς, Yahya Sinwar, επιθυμεί επίσης τη συνέχιση του πολέμου, επειδή διχάζει το Ισραήλ και απομονώνει την Αμερική στην περιοχή).
Ο Νετανιάχου μπορεί να το κάνει αυτό επειδή, όπως πιστεύω, θέλει να κερδίσει ο Τραμπ και θέλει να μπορεί να δηλώσει στον Τραμπ ότι τον βοήθησε να κερδίσει. Ο Νετανιάχου γνωρίζει ότι πολλοί στην αναδυόμενη γενιά των Δημοκρατικών είναι εχθρικοί προς το Ισραήλ – ή τουλάχιστον προς το Ισραήλ που προσπαθεί να δημιουργήσει.
Τότε, αν κερδίσει ο Τραμπ, δεν θα με σοκάρει καθόλου αν ο Μπίμπι δηλώσει ότι επιτεύχθηκε η «ολοκληρωτική νίκη» του στη Γάζα, συμφωνήσει σε κάποια κατάπαυση του πυρός για να πάρει πίσω όσους ομήρους είναι ακόμα ζωντανοί, ψελλίσει μερικές λέξεις για παλαιστινιακή κρατική υπόσταση στο μακρινό, μακρινό μέλλον για να πάρει τη συμφωνία ομαλοποίησης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ και πει στους πιο τρελούς ακροδεξιούς εταίρους του να εξαφανιστούν, ενώ ο ίδιος θα διεκδικήσει την επανεκλογή του χωρίς αυτούς. Η πιθανή πλατφόρμα του: Έφερα την απόλυτη νίκη στη Γάζα και, μαζί με τον Τραμπ, σφυρηλάτησα ένα ιστορικό άνοιγμα μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας.
Ο Νετανιάχου κερδίζει. Ο Τραμπ κερδίζει. Το Ισραήλ χάνει. Η Γάζα θα εξακολουθεί να βράζει, φυσικά. Τα ισραηλινά στρατεύματα θα εξακολουθούν να την κατέχουν. Το Ισραήλ θα είναι περισσότερο κράτος παρίας από ποτέ, με όλο και περισσότερους ταλαντούχους Ισραηλινούς να φεύγουν για δουλειές στο εξωτερικό, αλλά ο Μπίμπι θα έχει άλλη μια θητεία – και αυτό είναι το μόνο που μετράει.
(Αν κερδίσει η Χάρις, ο Μπίμπι ξέρει ότι αρκεί να κουνήσει τα δάχτυλά του και το φιλοϊσραηλινό λόμπι στην Ουάσιγκτον – το AIPAC – και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο θα τον προστατεύσουν από κάθε πλήγμα).
Στη συνέχεια, μια μέρα, είμαι βέβαιος ότι ο Μπίμπι θα οργανώσει μια τελετή προς τιμήν του «αγαπητού του φίλου εδώ και πολλά χρόνια, του προέδρου Τζο Μπάιντεν». Θα είναι ένας νέος εποικισμός στη Γάζα, που θα ονομάζεται, στα εβραϊκά, Givat Yosef. Στα αγγλικά: «Ο λόφος του Τζο».
