Απόσπασμα, από συνέντευξη της δικηγόρου Chirinne Ardakani στην Natacha Devanda
Όσο απαίσιο και απαράδεκτο ήταν το φυλετικό απαρτχάιντ που επικρατούσε στη Νότια Αφρική, άλλο τόσο είναι και το «απαρτχάιντ φύλου», μια έννοια που έχει εισαχθεί από Αφγανές και Ιρανές γυναίκες, και η οποία αρχίζει να έχει κάποια απήχηση στις δυτικές χώρες. Η Σιρίν Αρντακανί, δικηγόρος και πρόεδρος της συλλογικότητας Iran Justice, διεξάγει εκστρατεία ώστε οι διεθνείς συνθήκες να συμπεριλάβουν επιτέλους το παλαιότερο απαρτχάιντ στον κόσμο, προκειμένου να το καταπολεμήσουν.
Charlie Hebdo: Την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου, μάθαμε ότι αφέθηκε ελεύθερη η Ιρανή ακτιβίστρια Ναργκές Μοχαμαντί. Σε ένα βίντεο, οι πρώτες της λέξεις ήταν: «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία». Αλλά αυτό δεν ήταν η μοναδική της διεκδίκηση. Τι έλεγε το μήνυμα που ήταν γραμμένο στα φαρσί στην παλάμη του χεριού της, το οποίο επιδείκνυε με υπερηφάνεια;
Σιρίν Αρντακανί: Παρά την εύθραυστη κατάσταση της υγείας της, η Ναργκές φαινόταν να είναι γεμάτη από τη δύναμη των διεκδικήσεών της, παρόλο που βρισκόταν ακόμα σε φορείο, βγαίνοντας από ένα ασθενοφόρο. Εμφανίστηκε σε όλους με ακάλυπτο κεφάλι. Φορούσε ένα λουλουδάτο φόρεμα. Για τους μουλάδες, και μόνο αυτό το ρούχο αποτελεί πρόκληση. Ήταν μια παραβίαση του υποχρεωτικού ενδυματολογικού κώδικα. Οι πρώτες λέξεις της Ναργκές ήταν: «Καλημέρα ελευθερία»· «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία»· «Η ελευθερία είναι δικαίωμά μας». Στο χέρι της είχε γράψει με στυλό: «Πείτε όχι στο απαρτχάιντ φύλου». Έχοντας μόλις αποφυλακιστεί «προσωρινά» από την πολιτική φυλακή του Εβίν για λόγους υγείας, έστειλε αυτό το μήνυμα σε ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα, περήφανη και αποφασισμένη. Εκμεταλλεύεται κάθε λεπτό αυτής της εφήμερης ελευθερίας για να δώσει ζωή στην κινητοποίηση για μια νέα επανάσταση. Μια επανάσταση νομική και ειρηνιστική.
Μπορείτε να θυμίσετε ποια είναι η Ναργκές Μοχαμαντί και ποιο είναι το «έγκλημα» που έχει διαπράξει σύμφωνα με το καθεστώς των μουλάδων;
Η Ναργκές είναι μια ακαταπόνητη ακτιβίστρια φεμινίστρια και υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην οποία απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, το 2023. Από το 2006 συμμετέχει σε ένα μεγάλο κίνημα για την κατάργηση των νόμων που εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των γυναικών. Είχε το θάρρος να ξεκινήσει, μαζί με μερικούς άλλους, μια μυστική εκστρατεία διακινώντας ένα ψήφισμα που συγκέντρωσε 1 εκατομμύριο υπογραφές! Μπορείτε να φανταστείτε το θάρρος που χρειάζεται, σε μια χώρα σαν το Ιράν, να πηγαίνεις πόρτα-πόρτα για να κινητοποιήσεις τον κόσμο κατά των βιαιοτήτων που ασκούνται στις γυναίκες και κατά των «εγκλημάτων τιμής». Ο ακτιβισμός της την έχει οδηγήσει πολλές φορές στη φυλακή. Τα τελευταία τρία χρόνια, η καταστολή εναντίον της υπήρξε ανελέητη. Είναι φυλακισμένη στην πολιτική φυλακή του Εβίν, όπου η υγεία της έχει επιδεινωθεί σε σημαντικό βαθμό. Αν βρίσκεται σήμερα έξω, «προσωρινά» αποφυλακισμένη, είναι επειδή χρειάζεται επειγόντως ιατρική περίθαλψη. Φυλακισμένη σε ένα κελί 13 τ.μ.,. που μοιράζεται με άλλες 13 κρατούμενες, αντιστέκεται σε έναν πραγματικό πόλεμο φθοράς που διεξάγουν σκόπιμα οι μπράβοι του καθεστώτος για να δοκιμάσουν τους αντιπάλους και να τους οδηγήσουν σε αργό θάνατο.
Όπως και εκείνη, καταγγέλλετε και εσείς τις βαρύτατες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών από τους θρησκευτικούς φονταμενταλιστές και θα θέλατε το διεθνές δίκαιο να αναγνωρίσει την έννοια του «έμφυλου απαρτχάιντ». Τι περιλαμβάνει αυτή η έννοια;
Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι τα διεκδικητικά κινήματα που προβάλλουν το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» ή που αγωνίζονται για την αναγνώριση του «απαρτχάιντ φύλου» δεν πέφτουν ξαφνικά από τον ουρανό. Δεν είναι ευρέως γνωστό εδώ στη Δύση, αλλά οι φεμινιστικοί αγώνες αναπτύσσονται επί δεκαετίες στο Αφγανιστάν όπως και στο Ιράν. Αυτές οι γυναίκες ξεσηκώθηκαν ενάντια σε τρεις μάστιγες: τη θρησκευτική τυραννία, τον μοναρχικό δεσποτισμό και τους πατριαρχικούς νόμους, με άλλα λόγια τον μισογυνισμό που έχει αναχθεί σε κοινωνικό κανόνα. Αυτός ο μισογυνισμός βρίσκεται συνολικά στη ρίζα του θετικού δικαίου, σχεδόν παντού στον κόσμο. Ακόμη και ο γαλλικός αστικός κώδικας, μέχρι τον 20ό αιώνα, διακήρυττε ότι «η γυναίκα οφείλει υπακοή στον άντρα της»!
Η αναφορά στο φυλετικό απαρτχάιντ είναι προφανής, είναι όμως κατάλληλη;
Νομίζω πως ναι. Το απαρτχάιντ είναι η συστηματική, οργανωμένη, θεσμοποιημένη καταπίεση μιας ομάδας από μία άλλη. Είναι μια άνιση, ρατσιστική μεταχείριση που κατοχυρώνεται στο θετικό δίκαιο, στη νομοθεσία, προκειμένου να επιβληθεί αυτή η κυριαρχία. Αυτό που λένε οι Αφγανές και οι Ιρανές γυναίκες είναι ότι το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αντικαταστήσετε τη λέξη «φυλή» με τη λέξη «φύλο» για να πάρετε μια ιδέα του τι βιώνουν αυτές οι γυναίκες. Βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς πριν από το 1991. Η μία ομάδα –οι άνδρες– χρησιμοποιεί το θετικό δίκαιο για να επιβάλει τη συστηματική κυριαρχία του στο άλλο κομμάτι της ανθρωπότητας – τις γυναίκες.
Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτή η διεθνής αναγνώριση και πώς μπορούν να ποινικοποιηθούν όσοι εφαρμόζουν και διαιωνίζουν αυτό το «έμφυλο απαρτχάιντ»;
Σήμερα, υπάρχουν διεθνή εργαλεία, όπως το Καταστατικό της Ρώμης, η σύμβαση του 1998, που θέτει τα θεμέλια για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Θέλουμε να διευρύνουμε τον ορισμό του απαρτχάιντ, περιλαμβάνοντας το φύλο, χρησιμοποιώντας τα ίδια κριτήρια που ισχύουν για το φυλετικό απαρτχάιντ, δηλαδή ένα σύστημα καταπίεσης, θεσμοθετημένο, συστηματικό, όπου μία ομάδα κυριαρχεί επάνω σε μια άλλη. Αυτά τα τρία κριτήρια μας επιτρέπουν να ορίσουμε το έμφυλο απαρτχάιντ. Θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στο Καταστατικό της Ρώμης, αλλά δεν το έχουν υπογράψει όλα τα κράτη. Ή σε άλλες συνθήκες, όπως η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που έχει επικυρωθεί από ορισμένα κράτη. Τελικά, όποιο και αν είναι το κείμενο που μπορεί να το φιλοξενήσει, αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να ανοίξουμε τη συζήτηση γύρω από αυτό το ζήτημα. [ ]
Charlie Hebdo, 11 Δεκεμβρίου 2024
