Εορτασμοί στη συνοικία Ταρίκ Τζιντέ της Βηρυτού μετά την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ στις 8 Δεκεμβρίου.
Της Sibylle Rizk, Βηρυτός
Δημοσιεύθηκε στις 26 Δεκεμβρίου
Le Figaro
Η χώρα είναι διχασμένη ανάμεσα στην ανακούφιση για το τέλος ενός καταπιεστικού καθεστώτος και την ανησυχία για περαιτέρω αποσταθεροποίηση.Αν η πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ αποτελεί έναν σεισμό για τη Μέση Ανατολή, ο Λίβανος είναι σίγουρα η χώρα που θα υποστεί τους ισχυρότερους μετασεισμούς, δεδομένου ότι οι τύχες των δύο γειτόνων συνδέονται εδώ και δεκαετίες. Από τότε που οι δύο χώρες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, στα μέσα του 20ού αιώνα, ακόμη και πριν ο πατέρας του, Χαφέζ αλ Άσαντ, έρθει στην εξουσία, οι σχέσεις τους ήταν τεταμένες, υπενθυμίζει ο Τζόζεφ Μπαχούτ, διευθυντής του Κέντρου Issam Fares Institute του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού. «Το συριακό καθεστώς έχει διαδραματίσει κεντρικό και συχνά καταπιεστικό ρόλο στον Λίβανο, ιδίως μετά τον εμφύλιο πόλεμο του 1975, όταν υπήρξε εναλλάξ σύμμαχος, εχθρός ή αντίπαλος των διαφόρων λιβανέζικων παρατάξεων. Αυτές οι δεκαετίες δυσπιστίας και επεμβάσεων έχουν συσσωρεύσει έχθρες σε όλες τις κοινότητες του Λιβάνου. Ωστόσο, το τέλος αυτού του μακροχρόνιου ιστορικού κύκλου ανοίγει ένα πεδίο άγνωστων εξελίξεων, με μια γεωπολιτική σταθερά που εκφράζεται με τη μορφή της ρήσης: «Όταν φτερνίζεται η Δαμασκός, ο Λίβανος κρυολογεί».
«Θεωρητικά, ακόμη και αν αυτή η ανατροπή έχει μια πικρή γεύση, καθώς είναι αποτέλεσμα της αήθους δολοφονικής επίθεσης του Μπένγιαμιν Νετανιάχου, είναι η ιδανική στιγμή την οποία θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα διάφορα κόμματα του Λιβάνου για να εξυγιάνουν τη χώρα, η οποία αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Στην πράξη, γινόμαστε μάρτυρες του συνηθισμένου παιχνιδιού που συνίσταται στο να τοποθετείσαι στην εγχώρια σκηνή με βάση έξωθεν στηρίξεις», επισημαίνει ο Ζοζέφ Μπαχούτ. Όπως λέει ο κίνδυνος, για τον Λίβανο είναι να χρησιμεύσει και πάλι ως το θέατρο ενός νέου παιχνιδιού περιφερειακής επιρροής, αν η Συρία δεν σταθεροποιηθεί γρήγορα, λαμβάνοντας υπόψη ότι, βραχυπρόθεσμα, «κάποιοι διακατέχονται από την αίσθηση της νίκης και άλλοι από την αίσθηση της ήττας».
Ένα πράγμα είναι βέβαιο: βραχυπρόθεσμα, το τέλος του καθεστώτος αλ Άσαντ θα επιφέρει νέο πλήγμα στη Χεζμπολάχ, ήδη εξαιρετικά αποδυναμωμένη από την ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση, η οποία οδήγησε σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 27 Νοεμβρίου υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Πολιτειών. «Οι γραμμές ανεφοδιασμού μας έχουν σπάσει», παραδέχτηκε ο γενικός γραμματέας Ναΐμ Κασέμ στην πρώτη του ομιλία μετά τα γεγονότα, αναφερόμενος στη χερσαία ροή ιρανικών όπλων μέσω πολλών συνοριακών διαβάσεων μεταξύ Συρίας και Λιβάνου. Αυτή η στρατηγική θέση ήταν που επέτρεψε στο σιιτικό κόμμα να παράσχει στρατιωτική υποστήριξη στον αλ Άσαντ όταν απειλήθηκε η εξουσία του, το 2011. Η επέμβαση αυτή υπήρξε καθοριστική για το καθεστώς εκείνη τη στιγμή, αλλά από πολλές απόψεις κοστοβόρα για το λιβανέζικο κόμμα.
Ο Ναΐμ Κασέμ υποστηρίζει τώρα ότι εναπόκειται στους Σύρους να επιλέξουν τους ηγέτες τους. «Στην πράξη, βλέπουμε μια νέα Χεζμπολάχ, επαναπροσανατολισμένη στην εσωτερική πολιτική του Λιβάνου», αναλύει ο δημοσιογράφος Χουσεΐν Αγιούμπ. Καλός γνώστης του κόμματος, διατείνεται ότι διακρίνει «ρεαλισμό» μεταξύ των επιζώντων μελών της ηγεσίας του, η οποία έχει χάσει πολλούς από τους ηγέτες που ενσάρκωναν τη στρατηγική συμμαχία με το Ιράν, αρχής γενομένης από τον Χασάν Νασράλα, ο οποίος δολοφονήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου από το Ισραήλ. «Η διαδικασία της κριτικής ανάλυσης έχει ξεκινήσει, αλλά η σιιτική κοινότητα εξακολουθεί να συγκλονίζεται από την αλληλουχία των γεγονότων. Η περίοδος του πένθους δεν έχει τελειώσει», συνεχίζει ο Χουσεΐν Αγιούμπ.
Ανατροπή της περιφερειακής ισορροπίας δυνάμεων
Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλοί παράγοντες θα καθορίσουν την τύχη του εξοπλισμού της Χεζμπολάχ, ένα κεντρικό ζήτημα στη λιβανέζικη σκηνή. Ο Ναΐμ Κασέμ επανέλαβε τη δέσμευσή του να αποσύρει κάθε ένοπλη παρουσία νότια του ποταμού Λιτάνι, ενώ, βορείως αυτής της γραμμής, το ζήτημα εξακολουθεί να εξαρτάται από τον εθνικό διάλογο. «Το ζήτημα είναι ακόμη πιο ευαίσθητο, διότι η πτώση του αλ Άσαντ τροφοδοτεί μια νέα ανησυχία», εξηγεί ο Χουσεΐν Αγιούμπ. Τις τελευταίες ημέρες, δεκάδες χιλιάδες Σύροι σιίτες, που ζουν σε παραμεθόριες περιοχές, έχουν καταφύγει στον Λίβανο και η κοινότητα στο σύνολό της περιμένει να κατανοήσει τη νέα περιφερειακή θρησκευτική κατάσταση. «Η πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, το 2003, είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση της ιρακινής εξουσίας προς τους σιίτες. Η πτώση του αλ Άσαντ θα σηματοδοτήσει άραγε μια σουνιτική κυριαρχία σε ολόκληρη τη Συρία ή οδεύουμε προς μια διάσπαση με βάση τις διάφορες μειονότητες; Τίποτα δεν είναι ακόμη σαφές», αναρωτιέται ο Χουσεΐν Αγιούμπ.
Αλλά και η ίδια η σουνιτική κοινότητα δεν είναι ομοιογενής. Η ευφορία που συνοδεύει την πτώση του αλ Άσαντ αντανακλάται σε μια σειρά εκδηλώσεων στις κύριες σουνιτικές πόλεις του Λιβάνου, ιδίως στο Βορρά. Συνοδεύεται όμως και από ορισμένες ανησυχίες, για μια πιθανή έξαρση του ισλαμικού ριζοσπαστισμού, εκ μέρους των υποστηρικτών του λεγόμενου «μετριοπαθούς» ισλάμ, του οποίου κληρονόμος είναι ο Σαάντ Χαρίρι, που ζει εξόριστος στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. «Ο Άσαντ έπεσε… Αυτή είναι η μέρα που περίμενα από εκείνη τη σκοτεινή ώρα», έγραψε στο Χ, αναφερόμενος στη δολοφονία του πατέρα του, Ραφίκ Χαρίρι, το 2005, για την οποία κατηγορήθηκαν η Χεζμπολάχ και η Δαμασκός, η οποία στη συνέχεια απέσυρε τα στρατεύματά της από τον Λίβανο.
Ο ηγέτης των Δρούζων Βαλίντ Τζουμπλάτ ήταν ο πρώτος που ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ταξιδέψει στη Δαμασκό για να συναντήσει τον αλ Γκολάνι, τον οποίο συνεχάρη τηλεφωνικά για «τη νίκη του έναντι μιας τυραννίας 54 ετών». Ο Βαλίντ Τζουμπλάτ, από το 2011, μποϊκοτάρει το συριακό καθεστώς με το οποίο διατηρεί τεταμένες σχέσεις μετά τη δολοφονία του πατέρα του, Τζαμάλ Τζουμπλάτ, το 1977, για την οποία το κατηγορεί. «Περισσότερο από ποτέ, παίζει τον ισορροπιστή, δεδομένης της πολυπλοκότητας της γεωγραφικής κατάστασης των Δρούζων», τονίζει ο Χουσεΐν Αγιούμπ.
Στη χριστιανική πλευρά, οι αντιδράσεις είναι εξίσου περίπλοκες. «Κυριαρχεί η ανακούφιση για την απαλλαγή από ένα απεχθές καθεστώς. Αλλά αυτή μετριάζεται από την ανησυχία για ένα νέο κύμα ισλαμισμού, όσο δεν επιβεβαιώνεται η αλλαγή κατεύθυνσης που επιδεικνύει (ο νέος ισχυρός άνδρας, Μοχάμεντ αλ-Γκολάνι)», εξηγεί ο Ζοζέφ Μπαχούτ. Από πολιτική άποψη, οι δυνάμεις που αντιτίθενται στον άξονα Χεζμπολάχ-Δαμασκός-Τεχεράνη ελπίζουν κυρίως να επωφεληθούν από την ανατροπή του περιφερειακού συσχετισμού δυνάμεων, με την πεποίθηση ότι αυτή θα πρέπει να εκφραστεί στον Λίβανο με την εκλογή του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας, μια θέση που εθιμικά ανήκει στους χριστιανούς.
Πράγματι η σύγκληση της κοινοβουλευτικής συνόδου για την εκλογή του αρχηγού του κράτους στις 9 Ιανουαρίου θα αποτελέσει την πρώτη δοκιμασία της εν εξελίξει αναδιαμόρφωσης στον Λίβανο. Η θέση αυτή παραμένει κενή για περισσότερο από δύο χρόνια.
