Ένας πρώτος απολογισμός για τον αντιμνημονιακό χώρο

του Μιχάλη Χατζηπέτρου από τη Ρήξη που κυκλοφορεί

Το θαύμα που θα μπορούσε να γίνει τον Ιούνη ή τον Οκτώβρη ας μας γίνει μάθημα…

Όταν ο Μίκης Θεοδωράκης δημιουργούσε τη Σπίθα, κατά τα τέλη του 2010, ο αντιμνημονιακός χώρος πραγματοποιούσε ένα άλμα.
Παρ’ όλο που η ανάλυση του Μίκη είχε κενά, ωστόσο, η πρωτοβουλία του κόμισε κάτι διαφορετικό. Προέταξε τον εθνικοαπελευθερωτικό, αντικατοχικό αγώνα ως κύριο χαρακτηριστικό της αντίστασης απέναντι στο Μνημόνιο. Ενέταξε δε αυτόν τον αγώνα στα πλαίσια μιας ταυτόχρονης μάχης που έπρεπε να δοθεί ενάντια στη νεοθωμανική γεωπολιτική περικύκλωση της χώρας (Τουρκία, μέσω Σκοπίων και Αλβανίας).
Κατά τις αρχές του 2011, συνέρρευσαν στη Σπίθα πολλαπλές δυνάμεις: τμήματα του αριστερού πατριωτικού χώρου, κομμάτια μικρομεσαίων στρωμάτων που απεγκλωβίζονταν πολιτικά μπρος στην επερχόμενη κατάρρευση, ανένταχτοι αριστεροί και τμήματα της λαϊκής πατριωτικής δεξιάς. Έτσι, έδειχνε να δημιουργείται ένα εν δυνάμει κίνημα υπέρβασης των αδιέξοδων τακτικών της συνδικαλιστικής και της πολιτικής αριστεράς, του παλιού αντιπολιτευτικού κόσμου, που όριό του φάνηκε να είναι η διαδήλωση της 6ης Μαΐου 2010, με τα γεγονότα της Μαρφίν. Η ελληνική σημαία νομιμοποιούνταν ξανά ως σύμβολο αγώνα ενάντια στη νέα κατοχή, κι όλα θύμιζαν την αναγέννησης της παλιάς, μεγάλης ΕΑΜικής παράδοσης.
Δυστυχώς, οι οργανωτισμοί του ίδιου του Μίκη, καθώς και οι υπόλοιπες υπόγειες διαδρομές συνεννόησης με εκπροσώπους του παλιού ΠΑΣΟΚ, αρχικά, και παράγοντες του ΣΥΡΙΖΑ, στη συνέχεια, φρέναραν αυτή τη δυναμική. Έως το Πάσχα του ’11, η Σπίθα μετρούσε ήδη δύο διασπάσεις (300, Καζάκης), ενώ η παραγωγή προγραμματικού λόγου είχε σταματήσει.
Ωστόσο, το εγχείρημα είχε ήδη καταφέρει να ταρακουνήσει την αριστερά, και να αποτελέσει το εφαλτήριο μιας έστω ατελούς και έμμεσης προετοιμασίας του κινήματος των Αγανακτισμένων.
Αν και θεωρητικά η Σπίθα σε αυτό το κίνημα προσέβλεπε, δεν το στήριξε επαρκώς, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ο Μίκης το υποσκέλιζε στις ομιλίες του. Η απουσία, όμως, της Σπίθας από το Σύνταγμα παρόξυνε τις αντιθέσεις που είχαν ήδη δημιουργηθεί στους κόλπους του κινήματος (διαχωρισμός σε Άνω και Κάτω πλατεία, κ.ο.κ.). Ακολούθησε η χαριστική βολή μιας Συνδιάσκεψης-παρωδίας, την οποία διαδέχθηκαν διαγραφές και μεθοδεύσεις που διέψευδαν με τον πιο γκροτέσκο τρόπο τις ίδιες τις διακηρύξεις του εγχειρήματος.
Το αποτέλεσμα ήταν να μείνει το κίνημα πολιτικά αβοήθητο, να άγεται και να φέρεται από τις παλαιοαριστερές δυνάμεις και τους αντιεξουσιαστές, οι οποίες επέβαλαν τα αδιέξοδά τους σ’ εκείνο το διήμερο των κινητοποιήσεων για το Μεσοπρόθεσμο, κατά τα τέλη Ιουλίου, με συνέπεια να οδηγηθούμε στην ήττα.
Με την προσωρινή παύση του κινήματος, εμφανίστηκαν διάφοροι αυτόκλητοι σωτήρες, Καματεροί της πολιτικής. Οι μαγικές λύσεις που προέβαλλαν (για παράδειγμα, η δραχμολαγνεία) επηρέασαν αρνητικά μια ενδεχόμενη ανασύσταση του κινήματος με βαθύτερη ανάλυση, αυτογνωσία και στρατηγική προοπτική. Εντούτοις, το μήνυμα που έστελναν οι πλατείες, αλλά ακόμα και οι νέες οργανώσεις του αντιμνημονιακού χώρου (Σπίθα, ΕΠΑΜ, 300 κ.λπ.), κυρίως προς την αριστερά, ήταν ότι ο εθνομηδενισμός δεν έχει μέλλον.
Οι του ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως διά στόματος του προέδρου του, αλλά και κάποιων συνιστωσών του, άρχισαν να μετακινούνται και να χρησιμοποιούν με εξισορροπητική διάθεση έναν εθνικοαπελευθερωτικό λόγο. Πολλοί άρχισαν να εξετάζουν θετικά την εμπειρία των Αγανακτισμένων, και άνοιξαν τη συζήτηση περί αναγκαιότητας των μετώπων.
Η αυθόρμητη λαϊκή και πατριωτική έκρηξη της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες πόλεις της χώρας έδειξε το τι είναι ικανό να κάνει το λαϊκό κίνημα, όταν οι εργολάβοι του κινήματος, αριστεροί ή αντιεξουσιαστές, δεν έχουν τον πρώτο λόγο. Ουσιαστικά, εκείνη την ημέρα έπεσε η κυβέρνηση του Γιωργάκη. Εκείνη η μέρα αποτελεί παράδειγμα του τι θα μπορούσε το ίδιο το λαϊκό κίνημα να κάνει από μόνο του, αν υποβοηθούνταν από μια πολιτική δύναμη, η οποία να εγγυάται την ανεξαρτησία του.
Έπειτα, αρχές του 2012, εν μέσω της κυβέρνησης Παπαδήμου και της έξαλλης μνημονιακής στροφής του Σαμαρά, πραγματοποιήθηκε μια ακόμα προσπάθεια για τη σύμπηξη ενός μετώπου αντίστασης. Αυτή τη φορά την πρωτοβουλία πήραν από κοινού Μίκης και Γλέζος, ενώ το μέτωπο ονομάστηκε Ε.Λ.Α.Δ.Α. Για μια ακόμα φορά, η παρουσία που είχαν στο Σύνταγμα κατά την ημέρα ψήφισης του δεύτερου μνημονίου έδειξε ότι θα μπορούσαν να παίξουν έναν ρόλο πνευματικό και συμβολικό στη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου λαϊκού κινήματος.
Ωστόσο, για μια ακόμα, φορά η εμμονή στη διαπραγμάτευση με στοιχεία και δυνάμεις του παλιού κόσμου υπονομεύει το ίδιο το εγχείρημα από τα θεμέλιά του. Και προδικάζει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο που θα παίξει, ένα ρόλο διοχέτευσης προς τον ΣΥΡΙΖΑ αρκετών δυνάμεων που έδειχναν αρχικά να απεγκλωβίζονται από το πολιτικό σύστημα. Εντούτοις, η ήττα του εθνομηδενισμού και το γεγονός ότι όλοι παραδέχονται πια την προτεραιότητα μιας ΕΑΜικού τύπου συγκρότησης αποτελούν θετική παρακαταθήκη.
Οι εκλογές, όποτε και αν γίνουν, θα αποτελέσουν ένα από τα πολλά στάδια του αγώνα που δίνει ο λαός με την πλάτη στον τοίχο. Δεν θα είναι η τελική μάχη, αλλά ένα βήμα στην αποσύνθεση του παλιού και την γέννηση του νέου.
Ώσπου να πραγματοποιηθούν όμως αυτές, πρέπει να γίνει ένας απολογισμός για το τι κόμισαν δύο χρόνια αντιμνημονιακού αγώνα. Και να ακολουθήσει μια ζύμωση για τα λάθη που έγιναν, το τι πρέπει να αποφύγουμε από εδώ και πέρα.
Κρίνεται αναγκαίο να κάνουμε κάποια βήματα μπροστά. Να κατανοήσουμε ότι η ενότητα είναι αναγκαία, όχι όμως υπό τις σημαίες του παλιού κόσμου. Και να αντιληφθούμε τη σημασία που έχει η ιδεολογική συγκρότηση και η διαμόρφωση μιας πραγματικά οραματικής πρότασης, στον αγώνα του κινήματος να μην καπελωθεί από νέους απατεώνες και εξουσιαστές-λαϊκιστές.
Η φύση απεχθάνεται το κενό. Γι’ αυτό η υπέρβαση των αντιφάσεων του πρώτου, πρώιμου, αντιμνημονιακού κύκλου πρέπει να επιτευχθεί γρήγορα, προτού αναπτυχθούν άλλες, οδυνηρές λύσεις στο αδιέξοδο.
Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα της επόμενης περιόδου. Το θαύμα που θα μπορούσε να γίνει τον Ιούνη ή τον Οκτώβρη ας μας γίνει μάθημα. Κι αν θέλουμε νίκες, θα πρέπει να αφήσουμε τις αυταπάτες.