Μπόμπι Φίσερ, ο θρύλος

1,5K

Έργα και ημέρες ενός ασυμβίβαστου ανθρώπου

Ο Μπόμπι Φίσερ το 1972

Την 1η Σεπτεμβρίου 1972 ο Μπόμπι Φίσερ, από τις ΗΠΑ, κέρδισε τον τίτλο του παγκοσμίου πρωταθλητή σκακιού νικώντας τον Σοβιετικό Μπορίς Σπάσκυ, σε μια σκακιστική αναμέτρηση που έμεινε στην ιστορία ως «το παιχνίδι του αιώνα».

Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια σειρά 22 παιχνιδιών σκάκι, που έλαβαν χώρα από τον Απρίλιο ως τον Σεπτέμβριο του ’72 στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας. Λόγω του ότι η αναμέτρηση των δύο σκακιστών συνέβη στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, οι συγκεκριμένες παρτίδες έλαβαν εκτενή κάλυψη από τα παγκόσμια ΜΜΕ και η νίκη του Φίσερ, μετά από 25 συνεχή χρόνια σοβιετικής επικράτησης στο άθλημα, τον εκτόξευσε στο στερέωμα των πλέον επιφανών Αμερικανικών διασημοτήτων. Χιλιάδες συμπατριώτες του τον υποδέχθηκαν στο αεροδρόμιο κατά την επιστροφή του στις ΗΠΑ, ο δήμος της Νέας Υόρκης θέσπισε την 1/9 ως μέρα του Μπόμπι Φίσερ και δεκάδες εταιρείες τον προσέγγισαν με συμβόλαια διαφήμισης των προϊόντων τους αξίας άνω των 5 εκατ. δολαρίων. Παρ’ όλα αυτά, ο Φίσερ είχε άλλα σχέδια για τον εαυτό του. Απέρριψε όλα τα διαφημιστικά συμβόλαια και ουσιαστικά αποσύρθηκε από το διαγωνιστικό σκάκι, αφήνοντας ένα μυστήριο να απλωθεί σχετικά με το τι τον ώθησε σε μια τέτοια κίνηση στο απόγειο της καριέρας του. Το υπόλοιπο της ζωής του υπήρξε εξίσου μυστηριώδες με τον Φίσερ να εγκαταλείπει τις ΗΠΑ το ’92, να τάσσεται εναντίον της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και του Ισραήλ και να ζει αυτοεξόριστος σε διάφορες χώρες ως το θάνατό του.
Ο Μπόμπι Φίσερ γεννήθηκε στις 9/3/1943. Μητέρα του ήταν η Ρεγκίνα Γουέντερ, Αμερικανίδα ιδεαλίστρια, η οποία είχε ζήσει στην ΕΣΣΔ τη 10ετία του ’30 σπουδάζοντας ιατρική στη Μόσχα. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της εκεί είχε παντρευτεί το Γερμανό κομμουνιστή Χανς Φίσερ. Όταν η Ρεγκίνα επέστρεψε στις ΗΠΑ το 1942, οι αμερικανικές αρχές αρνήθηκαν να χορηγήσουν βίζα στο σύζυγό της, λόγω των πεποιθήσεών του, κι έτσι η οικογένεια του Μπόμπι ήταν μονογονεϊκή. Η μητέρα του φαίνεται πως δεν είχε εγκαταλείψει τις ιδέες της με την επάνοδό της στην Αμερική και άλλαζε συχνά τόπο διαμονής, ανάλογα με τις απαιτήσεις της δουλειάς και των πολιτικών της δραστηριοτήτων. Το Μάη του ’49 η οικογένεια είχε μόλις μετακομίσει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ο 6χρονος Μπόμπι αγόρασε ένα παιδικό βιβλίο με οδηγίες για σκάκι από το ζαχαροπλαστείο της γειτονιάς του. Ήταν η αρχή μιας απίστευτης διαδρομής.
Ο μικρός Μπόμπι παθιάστηκε με το σκάκι από την πρώτη στιγμή. Σε ηλικία 7 ετών έγινε μέλος της λέσχης σκάκι του Μπρούκλιν και άρχισε να κερδίζει τα πρώτα του τουρνουά. Το 1956, σε ηλικία 13 ετών, είχε κερδίσει το αμερικανικό πρωτάθλημα παίδων, το 1957 ήταν ο νεότερος μάστερ των ΗΠΑ όλων των εποχών και το ’58, στα 15 του, κέρδισε το αμερικανικό πρωτάθλημα σκάκι (ρεκόρ που δεν έχει καταρριφθεί ακόμη). Ο Φίσερ είχε πλέον απογειωθεί και τα επόμενα 10 χρόνια κέρδισε όλα τα πρωταθλήματα των ΗΠΑ με απίστευτα σκορ. Ταυτόχρονα, είχε εντυπωσιακές διεθνείς επιτυχίες και ήδη από τα 14 του είχε δηλώσει ότι «ο απώτερος στόχος κάθε σκακιστή είναι το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Στο τέλος υπάρχει μόνο ένας». Στα 16 του εγκατέλειψε το σχολείο δηλώνοντας στον Τύπο ότι «στο σχολείο δε μαθαίνεις τίποτε… είναι απλά μια σπατάλη χρόνου». Τον ίδιο χρόνο η μητέρα του έφυγε απ’ το σπίτι για να συνεχίσει τις σπουδές της στην ιατρική και ο Μπόμπι επικεντρώθηκε αποκλειστικά στο σκάκι και την εκμάθηση ξένων γλωσσών, για να διαβάζει ξενόγλωσσα βιβλία και περιοδικά σχετικά μ’ αυτό. Η εμμονή του με την 1η θέση στον κόσμο θα τον έφερνε τελικά, σε ηλικία 29 ετών, πρωταθλητή κόσμου αλλά ακόμη και εκείνη την κορυφαία στιγμή της καριέρας του έκανε την απίστευτη δήλωση ότι «δύο μεγάλες τραγωδίες υπάρχουν στη ζωή. Η πρώτη είναι να μην πετύχεις το στόχο σου, η δεύτερη είναι να τον πετύχεις».
Όταν καταλάγιασαν οι επευφημίες για την κατάκτηση του παγκοσμίου πρωταθλήματος, ο Φίσερ κράτησε εξαιρετικά χαμηλό προφίλ. Το όνομά του ξανακούστηκε το 1977, όταν αναμετρήθηκε με τον υπερυπολογιστή Γκρίνμπλατ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασσαχουσέττης και τον νίκησε κατά κράτος 3-0. Ταυτόχρονα έκανε μια σειρά από προτάσεις στη διεθνή ομοσπονδία σκακιού για αλλαγές κανονισμών και όταν οι αλλαγές αυτές, που σημειωτέον έγιναν δεκτές από την πλειοψηφία των παικτών, απορρίφθηκαν από τη FIDE, ο Φίσερ αρνήθηκε να υπερασπιστεί τον τίτλο του εναντίον του Ανατόλι Κάρποβ και για 20 χρόνια δεν ξαναπήρε μέρος σε τουρνουά σκακιού.

Ο Μπόμπι Φίσερ με τον Φιντέλ Κάστρο μάλλον το 1966

Το 1992 έκανε ξανά την έκπληξη, όταν δέχτηκε να αντιμετωπίσει εκ νέου τον Μπόρις Σπάσκι σ’ ένα «παιχνίδι του αιώνα Νο2». Αυτή τη φορά ο αγώνας έγινε στο Βελιγράδι της τότε ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, η οποία είχε υποστεί εμπάργκο από τον ΟΗΕ. Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ προειδοποίησε τον Φίσερ να μην πάρει μέρος στο παιχνίδι, αλλά ο Μπόμπι δεν ήταν απ’ τους ανθρώπους που υπακούν σε διαταγές. Έτσι, κάλεσε το διεθνή Τύπο σε μια συνέντευξη στην οποία έφτυσε τη διαταγή απαγόρευσης, δηλώνοντας «αυτή είναι η απάντησή μου».
Τελικά, κέρδισε ξανά τον Σπάσκι και εγκατέλειψε οριστικά τις ΗΠΑ. Διέμεινε κατά καιρούς σε διάφορες χώρες όπως η Ουγγαρία και οι Φιλιππίνες. Στις 12/9/2001, περίπου 4 ώρες μετά τις επιθέσεις στους δίδυμους πύργους, έδωσε μια συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό των Φιλιππίνων, Μπόμπο Ράδιο, κατά την οποία δήλωσε τα εξής: «Επικροτώ την πράξη, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ σφάζουν τους Παλαιστινίους εδώ και δεκαετίες. Οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για πληθώρα εγκλημάτων ανά τον κόσμο… μάχαιρα έδωσες, μάχαιρα θα λάβεις».
Όπως λένε όμως, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες δεν ξεχνάνε ποτέ. Στις 13/7/2004 ο Μπόμπι Φίσερ συνελήφθη από τις ιαπωνικές αρχές (μετά από εντολή του αμερικανικού ΥΠΕΞ) στο αεροδρόμιο του Τόκυο γιατί χρησιμοποιούσε ληγμένο αμερικανικό διαβατήριο. Παρέμεινε υπό περιορισμό για 9 μήνες, υπό την απειλή της έκδοσης στις ΗΠΑ, μέχρι που το ισλανδικό κοινοβούλιο του απένειμε ομόφωνα την ισλανδική υπηκοότητα και μπόρεσε να εγκατασταθεί στο Ρέικιαβικ, όπου διέμεινε ως το τέλος της ζωής του, το 2008. Ποτέ δε σταμάτησε να καταγγέλλει τις επεμβάσεις των ΗΠΑ σε Ιράκ και Αφγανιστάν.
Ίσως η ύψιστη θέση του Φίσερ ανάμεσα στους σκακιστές να φαίνεται από τη δήλωση του Αμερικανού γκραντ-μάστερ Α. Μπισγκίερ, ότι «ο Μπόμπι Φίσερ είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους, σε οποιαδήποτε σφαίρα δραστηριότητας, ο οποίος είχε την τιμή να χαρακτηριστεί θρύλος στην εποχή του. Ήταν η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα που κατέβηκε ποτέ απ’ τους σκακιστικούς ουρανούς».